Frjáls verslun - 01.03.1983, Blaðsíða 9

hafi á nokkurn hátt verið sögu-
leg. Settar voru fram fjórar al-
mennt orðaðar viljayfirlýsingar
um helstu þætti efnahags-
stefnunnar, þ.e. um peninga-
mál, ríkisfjármál, um samráð
milli helstu iðnríkja, um geng-
ismál og um aö auka framleiðni
og hefta atvinnuleysi.
Það hlýtur að vera öllum
mikið áhyggjuefni hve efna-
hagslífið í umheiminum ætlar
seint að taka við sér. Nokkur
batamerki sjást, en eru ákaf-
lega veikburða og skortir flest
til, sem þarf til að rífa efna-
hagslífið upp úr öldudalnum.
Það veldur líka áhyggjum, að
núverandi kreppa hegðar sér
nokkuð á annan veg en á fyrri
samdráttarskeióum, t.d. á ár-
unum 1974—1975. Þetta sést
Ijóslega, ef hagvaxtarlínan er
skoðuð yfir lengra tímabil. Það
má því ef til vill kalla núverandi
skeið efnahagslífsins tíma
hagvaxtarskorts og óstöðug-
leika heldur en hefðbundna
kreppu (sjá töflu).
Helst telja menn þó, að
ástandið hafi batnað í Banda-
ríkjunum enda er spáð allt að
5% hagvexti á seinni helmingi
þessa árs miðað við seinni
helming ársins í fyrra. Þó
stendur hagvöxturinn þar á
hálfgerðum brauðfótum, þar
sem fjárfestingar minnka enn í
ár frá árinu áður. Um er kennt
háum raunvöxtum, (6—8% pa)
sem eiga m.a. uppruna sinn í
feikilegum halla á fjárlögum
eða um það bil 200 milljörðum
dollara á þessu ári.
Einnig má telja víst að bæði
Bretar og Þjóðverjar hafi yfir-
unnið það versta og muni vera
á hægri uppleið.
Sú skoðun hefur mjög átt
upp á pallborðið hjá ýmsum
áhrifamönnum (Kissinger og
Schmidt f.v. kanslara), að ekki
muni leysast úr efnahags-
kreppunni nú, nema með sam-
eiginlegu átaki bæöi iðnríkja
og þróunarríkja. Sumum hefur
þótt skorta á að þessi skoðun
njóti nægjanlegs hljómgrunns.
Sérstaka athygli vekur hve
ýmsum þróunarlöndum hefur
tekist vel á efnahagssviðinu á
undanförnum áratug. Þessi
lönd eru m.a. Kórea, Singa-
poor, Hong Kong, Mexico og
Malasia. Þar var hagvöxturinn
á sl. áratug um 7.8% árlega að
meðaltali, en á meðan var
hagvöxturinn í iðnvæddu lönd-
unum aðeins tæp 1,6% að
meðaltali á ári. Þetta er talið
hvað skýrasta dæmi um það að
gömlu iónaðarlöndin hafi tap-
að því forræði og frumkvæði,
sem þau áður höfðu. Kenna
menn því um, að orku-, hrá-
efna- og launakostnaður hafi
aukist svo að tiltölu, að þau séu
ekki lengur samkeppnishæf.
Einnig kemur til, aö ýmsar innri
aðstæður eru heppilegri og
meir hvetjandi hjá minna þró-
uðum iðnaðarlöndum þriðja
heimsins heldur en hjá iðnað-
arlöndum Evrópu og Ameríku,
þar sem allt er reyrt fast í óþjált
kerfi og opinber afskipti. Gott
dæmi um þennan skort á
sveigjanleika í efnahagslífi
Vesturlanda eru þeir miklu
erfiðleikar, sem stál- og vefn-
aóarframleiósla og skipasmíó-
ar hafa átt við að stríða nú
undanfarin ár. Erfiðleikunum
hefur yfirleitt verið svarað með
beinum eöa óbeinum innflutn-
ingshömlum, niðurgreiöslum
og uppbótum frá ríkinu og öör-
um opinberum stuðningsað-
gerðum. Það hefur því raun-
verulega ekki verið á vandan-
um tekið en hann falinn og
þannig komið í veg fyrir eðli-
lega efnahagslega framþróun
og aðlögun. Á það skal bent,
aó ytri og innri aðstæður
breytast í sífellu og því er
nauðsynlegt að forsendur at-
vinnulífsins og hagkerfið allt
breytist í takt við grundvöllinn,
aö öðrum kosti koma upp slík
vandamál eins og aö ofan er
lýst í stál- og vefnaðarfram-
leiðslunni.
Við þessu er ekkert að gera
nema auka á sveigjanleika í
hagstjórn, afnema og draga úr
ýmsum innri og ytri hindrunum
hagvaxtar, svo sem í utanríkis-
viðskiptum og ýmsum reglu-
gerðarákvæðum og lagafarg-
ani heima fyrir, auka sam-
keppnisandann og almennt að
láta markaðsöflin starfa sem
mest frjáls.
Hagvaxtarskortur
(Árleg meðalaukning þjóðarframleiðslu á föstu verðlagi í %
1960-73 1973-75 1975-79 1979-82
Allar iönaðarþj. 5.0 0.3 4.0 0.8 3.0
USA 4.1 -0.8 4.5 -0.1 3.3
Japan 9.9 0.6 5.2 3.2 3.4
Evrópa 4.8 0.8 3.4 0.8 2.4
Þýskaland 4.5 -0.7 4.0 0.6 1.7
Olíuútfl.lönd 8.2 2.3 5.4 0.1 4.2
Þróunarlönd 5.5 4.8 5.4 2.0 4.2
Austur-Evrópa 7.2 5.6 4.6 2.9 3.3
Heimild: World Economic Outlook/Wharton Econometric
9