Frjáls verslun - 01.03.1983, Síða 36

Síðan þá hefur gætt aukins
skilnings á nauðsyn hagnaöar
hjá fyrirtækjum. Hér í Svíþjóð
er þetta kallaó ,,nýkapitalismi“.
Þetta er kapitalismi sem er já-
kvæður í garð hagnaðar fyrir-
tækja, jákvæður fyrir breyting-
um, nýjum framkvæmdum,
nýjum hugmyndum og nýjum
stjórnunaraðferðum þar sem
ákvöröunarvaldið er miklu
meira hjá starfsfólkinu sem
vinnur beint við framkvæmd-
irnar þótt stjórnendurnir leggi
línurnar. Til dæmis hafa síö-
ustu vikurnar birst fjölmargar
greinar í dagblöðunum í Sví-
þjóð um ,,nýkapitalismann“.
Ég get nefnt sem dæmi um
hugarfarsbreytinguna að fyrir
nokkru hélt ég fyrirlestur í há-
skólanum í Lundi. Á fundinum
voru 800 manns og stemningin
var góð. Ef ég hefói komið
þarna og haldið fyrirlestur
kringum 1970 þá hefði í mesta
lagi mætt 50 manns á fundinn
og þeir hefðu allir verið með
fyrirfram mótaöar og neikvæð-
ar skoðanir á efni því sem ég
var aó flytja. Mér fundust við-
brögöin þarna stórkostleg.
Eftir fundinn ræddi ég við
marga prófessora um þessi
breyttu vióhorf. Þeir voru allir á
einu máli aó álit fólks á einka-
rekstri og hagnaði fyrirtækja
væru nú önnur en áður. Fólk er
farið að sjá að ríkisrekstur skil-
ar alls ekki sama árangri og
einkarekstur, aó árangur
einkarekstrarins er miklu meiri
en ríkisrekstrar við sömu aö-
stæður.
FV: En nú er SAS ríkisfyrir-
tæki?
JC: Nei. SAS hefur ekki þeg-
ið ríkisstyrk og ekki farið fram á
hann. Þaö lýtur nákvæmlega
sömu lögmálum og einka-
rekstur gerir yfirleitt, enda er
þaó hlutafélag og þar af leió-
andi verður fyrirtækið að teljast
einkafyrirtæki.
FV: Hversu margir eru í
stjórn SAS og hvernig er hún
samsett?
JC: í stjórninni eru 9 menn.
Þrír frá hverju landi. Einn frá
hinu opinbera, einn frá einka-
aðilum sem eiga hlutafé og
einn frá verkalýössambandi
hvers lands.
FV: Flugleiðir hf. er stærsta
flugfélagið á íslandi. Með
Flugleióum hf. og SAS er
ákveðið samstarf. Gætir þú
hugsað þér aó auka þaó?
JC: Þaó samstarf sem verið
hefur milli SAS og Flugleiða hf.
hefur verið báðum fyrirtækj-
unum til hagsbóta, en ég sé
ekki í fljótu bragöi hvernig unnt
væri að auka samstarfið aö
neinu marki. En sé einhver leið
til sem bæði fyrirtækin geta
haft hag af þá er ekkert því til
fyrirstöðu að auka samvinn-
una.
FV: Svíþjóó er þekkt land
fyrir mikil ríkisafskipti og háa
skatta. Hversu mikla skatta
greiðir fyrirtækið af hagnaði?
JC: Því er hvorki að leyna né
neita aó ríkisafskipti í Svíþjóð
eru mikil og hafa farið vaxandi
á síðustu áratugum. En ég held
að sú skoðun eigi vaxandi fylgi
aö fagna hér að draga beri úr
samneyslunni og jafnvel
stööva hana aö ákveðnu marki.
Þótt skattar séu geysiháir í
Svíþjóð hefur atvinnurekstur-
inn jafnan notið talsverðs
skilnings hjá stjórnvöldum. Því
eru aðstæðurnar ekki eins
slæmar hvað atvinnurekstur-
inn varðar og margir halda. Af
hagnaði greiða fyrirtæki um
55% í tekjuskatt.
FV: Nú langar okkur til þess
aö venda okkar kvæði dálítið í
kross og spyrja hvaða ráð þú
getur gefið ungum mönnum
sem eru t.d. í námi og ætla sér
að fara út í stjórnunarstörf?
JC: Eitt er grundvallaratriði,
— menn verða að leggja sig
fram við að gera ekki einföld
mál flókin. Annaö er það aö
menn veröa að skilja að tekj-
urnar verða að vera meiri en
útgjöldin. Til þess að ná
árangri þarf því annaðhvort að
auka tekjur eða skera niður út-
gjöld. Þeir sem eru í skóla og
ætla sér í stjórnunarstörf þurfa
að leggja sig fram viö aö læra
aö umgangast fólk, kynnast því
og starfa með því. Og sá lær-
dómur verður ekki numinn af
bókum.
FV: Að lokum: Á íslandi er nú
meira en 100% veróbólga.
Fyrirtækin eru yfirleitt rekin
með halla og framboö á lánsfé
er um helmingur þess sem
eðlilegt gæti talist. Stórkost-
legur halli er í ríkisfjármálum og
verulegur samdráttur í útflutn-
Varla auðvelt að stjórna rekstri á íslandi.
36