Frjáls verslun - 01.10.1997, Blaðsíða 46

T
HAGFRÆÐI OG STJÓRNMÁL
nægilega, hvort sem það er nú í eðli
mínu eða ávani. Líklegast hefur það
verið minn helsti galli sem stjórnanda
að dreifa ekki verkum nægilega mikið
- og sennilega á það við um stjórnend-
ur almennt; þeim hættir til að gera of
mikið sjálfir.”
- Telur þú að embættismanna-
kerfið sé eins sterkt og af er látíð?
„Embættismannakerfið á Islandi
er veikt! Eg er sammála því sem
Gunnar Helgi Kristinsson stjórnmála-
fræðingur hefur gert að bókarefni að
hefð íslenska embættismannakerfis-
ins sé afar takmörkuð. Þegar stjórnin
færðist á sínum tíma inn í landið höfð-
um við enga embættismannastétt. Við
áttum hins vegar marga óhemju
sterka stjórnmálamenn í upphafi
tímabilsins. Þar við bættist að kerfi
flokksræðis festist í sessi. Embættis-
mannakerfið hefur því verið mannað
að frumkvæði stjórnmálamanna að
verulegu leyti. Sú hefð, að hafa sjálf-
stætt og vel starfandi embættis-
mannakerfi, finnst vart hér á landi.
Menn reka sig fljótt á að í einstökum
ráðuneytum eru fáir afburðamenn
sem gríðarleg vinna mæðir á. Þeir
bestu eru jafnokar þeirra bestu er-
lendis - og vel það. Dæmi: Það mæddi
á innan við tíu manns við gerð EES-
samningsins fyrir hönd Islands -
samnings sem er með stærstu al-
þjóðasamningum sem gerðir hafa verið í heiminum. Það var
sérlega kröfuhart starf. Þegar það kom upp að við ættum að
gegna formennsku í upphafi samninganna þá fóru Svíar á taug-
um og fórnuðu höndum. Við komum hins vegar best þjóðanna
sjö út úr þessum samningum, þ.e. samingsniðurstaða okkar var
best. Það er viðurkennt! Astæðan var sú að við höfðum vel skil-
greind markmið. Við létum það eiga sig, sem okkur varðaði lít-
ið um, en seldum okkur dýrt í því sem skipti máli. Embættis-
menn okkar í þessum samningum voru feikilega hæfir.”
- Af embættísmönnum mæddi hvað mest á sendiherrun-
um Hannesi Hafstein og Gunnari Snorra Gunnarssyni - sem
þá var raunar yfirmaður viðskiptaskrifstofúnnar í utanríkis-
ráðuneytínu. Hvernig lýsir þú þessum lykilmönnum þínum
við gerð EES-samningsins?
„Hannes var goðsögn, eða Herra nei, eins og hann var kall-
aður. Hann var ævinlega með pókersvip samningamannsins og
tekið var til þess að hann brosti aldrei. Eg minnist þess að hald-
in var mikil veisla í Austurríki skömmu eftir að samningar tók-
ust. Þar kom Gro Harlem, þáverandi forsætisráðherra Noregs,
með opinn faðminn og blaðskellandi, að okkur Hannesi. Þegar
hún sá þennan hávaxna mann við hliðina á mér, faðmaði hún
hann að sér og sagði: „Ert þú þessi frægi Hannes?" Samskipti
okkar Hannesar byijuðu hins vegar
mjög stirðlega í ráðuneytinu - við
deildum allt að því eins og hundur og
köttur. Hann var algerlega á móti því
þegar ég setti hann yfir EES-samn-
inganefndina - gerði hann að aðal-
samningamanni okkar. Hann taldi það
lækkun í tign frá því að vera ráðuneyt-
isstjóri utanríkisráðuneytisins. Eg
held að ég hafi sagt eitthvað á þessa
leið við hann: Þú kannt ekkert að vera
ráðuneytisstjóri en þú ert fæddur í
embætti aðalsamningamanns okkar.
Eg tel hann hiklaust í hópi snjöllustu
lögfræðinga sem ég hef kynnst.
Gunnar Snorri Gunnarsson er sömu-
leiðis óvenjulegur hæfileikamaður.
Hann er alls staðar vel heima - mjög
vel að sér. Gunnar Snorri er á við tíu
manna nefnd. Þótt ég nefni ekki önn-
ur nöfn þá sönnuðum við það í þessu
verki að með tiltölulega fámennum
hópi náðist þessi árangur - og aðrir
viðurkenndu það. Engin þjóð á meðal
EFTA-þjóða hefur eins menntaða
embættismenn og Svisslendingar. En
í Sviss er engin pólitík. Þeir ætluðu að
sigra í öllum málum en þá vantaði
hernaðaráætlun. Þeir enduðu hveija
lotu með því að finna samningnum allt
til foráttu, enda skynjaði þjóðin það
svo að þetta væri ómögulegur samn-
ingur - og felldi hann.”
- Ef við víkjum nánar að persónu-
leikanum Jóni Baldvin. Fylgismenn þínir dá þig en mörgum
andstæðingum finnst þú vera hrokafúllur. Hvernig stendur á
því að svo margir, sérstaklega pólitískir andstæðingar,
skynja þig hrokafullan?
„Eg tel mig alls ekki hrokafullan mann. En ég hef oft heyrt
um þessa skoðun manna á mér. Hugsanlega stafar hún af því að
ég er feiminn að eðlisfari og hlédrægur - en ég hallast frekar að
því að þetta sé einhver tilbúin ljölmiðlaímynd. Eg skil að vísu
eitt; ég er dálítill galgopi í mér. Mér leiðist að sitja með mærð-
arsvip og taka einhvern hátíðlega fari hann með bull. Þetta skín
svolítið í gegn og sumum kann að þykja þetta hrokafullt. Sömu-
leiðis skín stundum alvöruleysi í gegn hjá mér. En mér finnst
að fólk eigi að búa yfir hæfilegu alvöruleysi og megi ekki taka
sig of alvarlega - ég tel það raunar lykilinn að því að lifa af.”
- Hvernig var fyrir þig að sækjast eftír því að verða sendi-
herra?
„Það var ekkert mál. Þegar ég hafði gert það upp við mig að
sækjast ekki eftir pólitísku framhaldslífi þá var sú ákvörðun ein-
föld.”
- Kom ekkert annað til greina, eins og tíl dæmis kennsla
- og kúpla sig algerlega frá stjórnmálunum?
„Þú nefnir einmitt aðalatriðið; fyrir mann eins og mig þýðir
UM DAVIÐ ODDSSON
Davíð er auðvitað afar sterkur stjórnmála-
maður og er kominn í hóp hinna sterku for-
ingja Sjálfstæðisflokksins frá upphafi. í
mínum augum er Davíð fyrst og fremst ein-
fari og listamaður. Hann er listamaður að
upplagi. Hann rökræðir helst ekki mál við
samstarfsmenn, a.m.k. ekki samstarfs-
menn i öðrum flokkum. Davíð hefur hins
vegar gott pólitískt nef. Hann kann að spila
á spilin og haga seglum eftir vindi.
ERT ÞÚ HROKAFULLUR?
Ég tel mig ekki hrokafullan. En ég hef heyrt
um þessa skoðun manna á mér. Hugsan-
lega stafar hún af því að ég er feiminn að
eðlisfari og hlédrægur. Mér leiðist hins veg-
ar að sitja með mærðarsvip og taka ein-
hvern hátíðlega fari hann með bull. Sumum
kann að þykja það hrokafullt.
UM HERRA NEI
Hannes Hafstein sendiherra, eða Herra nei,
eins og hann var kallaður, var goðsögn í
EES-viðræðunum. Hann var ævinlega með
pókersvip. Til þess var tekið að hann brosti
aldrei.
46