Helgarpósturinn - 07.12.1995, Blaðsíða 18

18
c m
RMMTUDAGUR 7. DESEMBER1995
Jóhanh G. Bergþórsson hefur sent frá sér bókina Satt að segja þar sem hann segir söguna af margumdeildum fyrirtækjarekstri sínum og skrautlegu
stjórnmálavafstri. í kaflanum „Arnarflug“ kemur Jóhann inn á flugfélagsævintýrið sem sigldi að lokum í gjaldþrot. Hann tekur hugsjónapólinn í hæðina og
segir menn hafa endurreist Arnarflug af hugsjón til að berjast gegn einokun Flugleiða, en að lokum þurft að lúta í lægra haldi vegna heiftarlegs verðstríðs,
bókhaldsóreiðu og óvildar nokkurra af æðstu embættismönnum þjóðarinnar.
Aniarflugsnienn á leynifundum með
framkvœmdastjórum Flugleiða
„Reyndar get ég upplýst að við áttum undir lokin
nokkuð marga leynifundi með framkvæmdastjórum
Flugleiða um þetta [Arnarflugsjmál og þeir voru já-
kvæðir og vildu leysa það með vitrænum hætti. Því var
hins vegar hafnað á æðstu stöðum og því fór sem fór."
egar við lögðum veginn
fyrir Ólafsvíkurenni
skiptum við mikið við
Arnarflug innanlands. Við lét-
um alltaf fljúga með mann-
skapinn fram og til baka eftir
hvert úthald, sem var yfirleitt
ellefu dagar. Þegar aðaltörnin
stóð yfir á veturna var flogið
3ja hvern dag milli Reykjavíkur
og flugvallarins á Rifi, svo á
löngum tímabilum vorum við
veigamikill þáttur í áætlunar-
flugi félagsins.
Mikil uppstokkun varð í
rekstri Arnarflugs árið 1986. Þá
tók Agnar Friðriksson, fjár-
málastjóri Heklu, við fram-
kvæmdastjórastarfinu af
Gunnari Þorvaldssyni, sem
hafði tekið við af Magnúsi
Gunnarssyni, sem ráðinn
hafði verið aðstoðarforstjóri
Esso. Arnarflug barðist um
þær mundir í bökkum, rekstur-
inn hafði gengið afar illa um
alllangt skeið. Við þekktum
Agnar mjög vel í gegnum við-
skipti okkar við Heklu og fljót-
lega eftir að hann fór yfir til
Arnarflugs hringdi hann í mig.
Hann sagðist vera að vinna að
því að fá stóran hóp fullhuga
úr viðskiptalífinu til að leggja í
púkk til eflingar og endurreisn-
ar flugfélagsins. Hann vildi fá
okkur Hagvirkismenn til að
taka þátt í þessu með 6 millj-
óna króna hlutafjárkaupum,
sem var sama upphæð og aðrir
ætluðu að leggja fram.
Einvalalið til að berjast
mót einokun af hugsjón
Þetta var mikið einvalalið
sem Agnar var þarna að hóa
saman. Meðal þeirra voru
Hörður Einarsson og Sveinn
R. Eyjólfsson frá DV, Davíð
Scheving Thorsteinsson í
Smjörlíki-Sól, Guðlaugur Berg-
mann í Karnabæ, Lýður Frið-
jónsson í Vífilfelli, Skúii Þor-
valdsson á Hótel Holti, Ólafur
Laufdal veitingamaður og
Helgi Jóhannsson hjá Sam-
vinnuferðum-Landsýn. Síðar
bættust í hópinn Helgi Jóns-
son í Örkinni, sem keypti hlut
Flugleiða í félaginu, Gunnar
Bernhard í Honda-umboðinu,
Sigurjón Helgason í Rækjunesi
og Óttar Ingvarsson hjá ís-
lensku útflutningsmiðstöðinni,
en hann er mágur Harðar Ein-
arssonar sem varð stjórnarfor-
maður Arnarflugs við þessa
endurreisn. Magnús Gunnars-
son tók sæti í stjórninni og
einnig var áfram í stjórninni
Axel Gíslason, sem nú er fram-
kvæmdastjóri Vátryggingafé-
lags íslands (VÍS), en var þá
aðstoðarforstjóri Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga (SÍS).
Arnarflug hafði líka löngum
verið flokkað sem SÍS-fyrir-
tæki, meðal annars vegna að-
ildar Esso og annarra fyrir-
tækja sem höfðu á sér „græna
stimpilinn“.
Við félagarnir tókum heldur
dræmlega í bón Agnars. Töld-
um okkur eiga fullt í fangi með
að glíma við okkar eigin erfiðu
lausafjárstöðu, þótt eignir okk-
ar væru að vísu orðnar miklar.
Ég mætti því ekki á fyrstu fundi
endurreisnarmanna. En þeir
héldu áfram að þrýsta á okkur
og höfðuðu til viðhorfs okkar
um nauðsyn frjálsrar sam-
keppni og andstöðu við einok-
un Flugleiða í þessum rekstri.
Og þar hittu þeir reyndar í
mark, að minnsta kosti hvað
okkur Aðalstein [Hallgríms-
son verkfræðing] áhrærði.
Endalaus Flugleiðatöf
og stutt milli viskísopa
Eitt árið höfðum við Aðal-
steinn farið til Osló á fund með
þáverandi samstarfsaðilum
okkar í Furuholmen að ræða
um tilboð í jarðgangagerð. Við
ætluðum að snúa aftur heim á
laugardegi, en einmitt þá um
kvöldið var fyrirhuguð árshá-
tíð Hagvirkis á Hótel Loftleið-
um. Við ætluðum sko ekki að
láta okkur vanta þar, enda orð-
in hefð fyrir því að ég flytti að-
alræðu kvöldsins og aldrei
brugðist að ég gerði það. Sam-
kvæmt áætlun Flugleiða áttum
við að lenda í Keflavík í eftir-
miðdaginn og árshátíðin byrj-
aði stundvíslega klukkan 19:00.
Þegar við mætum á Fornebu-
flugvöll skömmu fyrir hádegið
er okkur tilkynnt að einhver
seinkun verði á fluginu, það
hafði orðið vart við bilun í vél-
inni á ieiðinni út og henni snú-
ið aftur til íslands. Við settum
okkur í biðstellingar á barnum
og alltaf komu annað slagið
nýjar meldingar um hvenær
von væri á vélinni. Eftir því
sem við biðum lengur, og það
eina sem virtist styttast var
bilið á milli viskísopanna, fór-
um við að gerast nokkuð óró-
legir. Vorum jafnvel farnir að
spá í að leigja okkur einkarellu
heim á Klakann, en þegar við
könnuðum hvað það kostaði
fannst okkur það svo dýrt að
við tímdum því ekki, þrátt fyrir
að ástandið væri að verða
býsna alvarlegt.
Matthías Bjarnason sjávarútvegs-
ráðherra: Hann og Steingrímur
létu sér fátt finnast um einstreng-
ingshátt Þorsteins í málinu, sem
óbeint varð banabiti Arnarflugs.
Flugleiðavélin kom loksins
um kvöldmatarleytið og við
fengum að vita að það hafði
sprungið rúða skömmu eftir
flugtakið fyrr um daginn og
þess vegna þurfti að lenda aft-
ur til að setja nýja í hennar
stað. Allt í lagi með það og við
sáum fram á að verða mættir á
árshátíðina upp úr klukkan ell-
efu, enda tímamunurinn á Osló
og Reykjavík ein klukkustund.
Verra gat það verið, sögðum
við og flýttum okkur út í vél.
En verra varð það, því nú kom
í ljós að Flugleiðir höfðu sam-
einað nánast allt Evrópuflug
dagsins í þessa ferð. Fyrir í vél-
inni voru farþegar á leiðinni til
London og farþegum frá Stokk-
hólmi og Kaupmannahöfn
hafði verið stefnt til Osló og
fóru um borð um leið og við.
Síðan var flogið til London og
þaðan til íslands og lent í
Keflavík upp úr klukkan tvö
um nóttina.
Ákveða að ná sér
rækilega niðri á
Flugleiðaeinokun
Þegar ég náði heim á Vestur-
vang var klukkan orðin þrjú og
Abba að koma af árshátíðinni.
Ég hafði hringt í hana frá
Fornebu og beðið hana um að
halda ræðuna fyrir mig. Hún
hafði næstum farið að gráta og
sagt að það gengi aldrei að hún
færi að haida svoleiðis ræðu,
en gat nú sagt mér að það
hefði tekist bara ágætlega. Ég
varð feginn að heyra það.
Þessi hefðbundna árshátíðar-
ræða skipti mig nefnilega tals-
verðu máli. Hún var tækifæri
mitt til að þakka starfsmönn-
unum öllum í senn fyrir unnin
störf á liðnu ári og hvetja þá til
dáða á því næsta. Og mér þótti
gott, fyrst ég gat ekki haldið
hana sjálfur, að eiginkona mín
bæri fólkinu þessi orð í minn
stað.
Við Aðalsteinn vorum þó
mjög fúlir yfir að hafa ekki
komist á árshátíðina. Fannst
okkur líka misboðið með því
að hafa verið látnir sitja heilan
dag á flugvellinum í Osló út af
sprunginni rúðu í einni and-
skotans flugvél og síðan þurft
að fljúga heim með viðkomu í
London þegar við höfðum
keypt miða beint til íslands.
Steingrímur Hermannsson forsæt-
isráðherra: Klappaði á öxlina á
Matta eftir lætin í Þorsteini og
sagði: iæja, alltaf stöndum við nú
saman framsóknarmennirnir.
Þarna sér maður hvernig hægt
er að fara með mann í skjóli
einokunar, sögðum við eftir
flugtakið frá Heathrow pg
klukkan orðin ellefu heima á ís-
landi og fólkið okkar byrjað að
dansa á Hótel Loftleiðum. Og
við sórum þess dýran eið — að
vísu ekki alveg edrú — að
fengjum við einhvern tíma
raunverulegt tækifæri til að
brjóta einokun Flugleiða á bak
aftur, skyldum við svo sannar-
lega grípa það.
Bókhaldsóreiða olli
því að menn litu út
eins og fífl
Þetta rifjaðist upp þegar
Agnar Friðriksson og félagar
hvöttu okkur til að leggja Arn-
arflugi lið. Á endanum létum
við fjórmenningarnir líka slag
standa og skrifuðum okkur
persónulega fyrir fyrir 1,5
milljón króna hlut hver, eða
samtals 6 milljónir, sem teknar
voru að láni með veðum í fast-
eignum í okkar eigu. Verk-
fræðiþjónusta mín bætti
nokkru síðar við 625 þúsund-
um svo við næðum einhverju
ákveðnu marki um hlutdeild í
félaginu, en þá var ég kominn í
stjórnina. Á endanum var ég
orðinn varaformaður stjórnar-
innar og Gísli Friðjóns einnig
sestur í hana og hlutafé okkar
og Hagvirkis orðið um 40 millj-
ónir á nafnvirði.
Þetta var mikið ævintýri.
Fólkið sem vann hjá Arnarflugi
var hugumstórt og líf þess og
tilvera snerist um félagið. En
markaðurinn var þröngur og
erfitt að standa í stríðinu við
Flugleiðir. Vandamálin voru þó
einnig innanhúss, til dæmis
gekk illa að ná tökum á bók-
haldinu þannig að upplýsingar
um stöðuna væru sem réttast-
ar og menn vissu hvað væri
raunverulega að gerast í
rekstrinum. Flugfélagabókhald
er afskaplega flókið, en Krist-
inn Sigtryggsson, sem ráðinn
var framkvæmdastjóri og kom
einmitt frá einni af stóru end-
urskoðunarskrifstofunum,
taldi sig geta komið skikk á
það. Því miður tókst það ekki
nógu vel, upplýsingarnar bár-
ust oft allt of seint og við vor-
um að taka ákvarðanir sem
byggðust ekki á réttum for-
Þorsteinn Pálsson fjármálaráð-
herra: Dró lappirnar í ríkisábyrgð-
armálinu afdrifaríka og rauk út af
fundi niðri í Alþingi með hurða-
skellum.
sendum. Og fannst nú stund-
um að við værum að gera okk-
ur að fíflum í þeim efnum.
Flugleiðir stefnu
greinilega ao því
að drepa Arnarflug
Það var stöðugt verið að
auka við hlutaféð og afla
nýrrra liðsmanna. Gulli í
Karnabæ var alveg sérstaklega
duglegur við það. Hann safnaði
alveg ótrúlegum fjölda nýrra
hluthafa. Það er alltaf gaman
að fylgjast með því þegar at-
orkumenn eins og hann bretta
upp ermarnar og ganga til
verka. Við leituðum líka til al-
mennings og efndum til út-
boðs á almennum hlutafjár-
markaði. Buðum fríar ferðir á
ákveðnum flugleiðum sem
bónus í því sambandi, sem
virkaði vel og það söfnuðust
verulegar fjárhæðir.
Þrátt fyrir allar þessar
aðgerðir gekk dæmið því mið-
ur ekki upp. Að mínu mati var
það fyrst og fremst vegna
verðstríðsins við Flugleiðir.
Þeir lækkuðu sig alltaf meir og
meir og stefndu að því leynt og
ljóst að drepa Arnarflug. Á árs-
grundvelli vorum við með um
50.000 farþega, en þeir með
um 250.000. Við vorum að tapa
70, 80 og allt upp í 100 milljón-
um ári og hefðum þurft 2.000
króna meðalhækkun á farþega
til þess að vera á núllinu eða
rétt ofan við það. Sjálfsagt gilti
það sama um Flugleiðir, þeir
bulltöpuðu einnig á þessu
stríði. Allar flugferðir á þess-
um tíma voru seldar undir
kostnaðarverði. Ef það hefði
verið heil brú í þessum málum
og menn skoðað þetta frá
heildarhagsmunum þjóðarinn-
ar, þá hefðu Flugleiðir ekki
hagað sér svona. Þeir hefðu
leyft Arnarflugi að lifa sem litlu
fyrirtæki sem sinnti ákveðnum
hluta markaðarins.
Alþingi samþykkir
ríkisabyrgð sem tefst
í kerfinu
Vorið 1986 eða 1987 sam-
þykkti Alþingi að gangast í rík-
isábyrgð á stóru láni til Arnar-
flugs. Það var rétt áður en
þingmenn fóru í sumarfrí. Hins
vegar hindraði ákveðinn mað-
ur í fjármálaráðuneytinu, að
Jóhann G. Bergþórsson: Var í stórum hópi fullhuga úr viðskiptalífinu sem
lögðu í púkk til eflingar og endurreisnar fiugfélaginu Arnarflugi.