Helgarpósturinn - 07.12.1995, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER1995
21
■n
Helgarpósturinn á flakki um huliðsheima kynlífs og ástar...
STAÐGÓÐ STÓRSTEIK eða
Tony Parsons er
þekktur skríbent
sem reglulega krot-
arpistla um hugðar-
efni karlmanna fyrir
breska tímaritið Ar-
ena. Nú síðast fjall-
ar Parsons um svo-
kallað „raðkvæni“
—röð sambanda
eða hjónabanda —
sem hann telur karl-
menn nútímans
leggja fremur stund
á en hið hefð-
bundna „einkvæni“.
Karlmenn séu nefni-
lega félagslega
skuldbundnir til að
leggja stund á ein-
kvæni, en líffræði-
lega forritaðir til að
þverbrjóta gegn því
oggamna sér með
hverju því álitlega
kvendýri sem kem-
uríaugsýn. Harð-
giftur maðurinn
Stefán Hrafn Haga-
lín blaðaði afeðlis-
lægri samviskusemi
blaðamannsins
gegnum þessi skrif
Parsons, og er enn
að glíma við „eigin-
konuvænt“ svar við
spurningunni sem
orðuð er hér að of-
an i fyrirsögn: Stað-
góðar stórsteikur
eða subbulegt
skyndifæði? Lítum
á lífsspeki Tony Par-
sons...
Hvernig í ósköpunum fara
tvær manneskjur að því
að vera saman, búa undir
sama þaki og deila lífi sínu
hvor með annarri til æviloka?
Paul Newman útskýrði eitt
sinn hið sjaldgæfa langlífi
hjónabands síns með því að
dásama margþætta kosti ein-
kvænis og spyrja síðan sak-
leysislega: „Hversvegna skyldi
maður fara út á veitingastað
og kaupa sér hamborgara þeg-
ar heimafyrir er boðið uppá
stórsteik?"
Vitaskuld er ýmislegt til í
subbulegt skyndifœði?
þessu hjá Paul, en enginn hafði
hinsvegar til að bera þá mögn-
uðu (en þó sjálfsögðu, skyldi
maður halda) ósvífni að benda
honum á að ekki nokkur mað-
ur hefur lyst á að borða stór-
steik hverja einustu kvöldmál-
tíð lífs síns. Stundum getur fátt
jafnast á við að hesthúsa svo-
sem einsog einn safaríkan og
feitan ostborgara.
Hinn smáborgaralegi
einkvænisdraumur
Samtsem áður dreymir okk-
ur enn þennan vandaða og
smáborgaralega einkvænis-
draum og mænum hundsaug-
um á hugmyndina um sjóð-
heita ást til æviloka; tryggða-
band, samband, hjónaband
sem ekkert fái megnað að slíta.
Vandamálið er bara það, að
maðurinn er ekki líffræðilega
forritaður til einkvænis. Allar
þessar heitstrengingar og eið-
ar undirritaðir í návist guða og
manna — öll þessi fögru loforð
- - eru því ekki annað en loforð
um að berjast ævina á enda við
okkar sanna náttúrulega eðli.
Mannfræðilega útskýringin á
þessu fjöllyndi nútímamanna
er þessi; Þegar við komum nið-
ur úr trjánum — og í árþús-
undir þará eftir - - var meðal-
aldur okkar rúmlega þrjátíu ár.
Þannig að okkur er ekki áskap-
að frá upphafi að endast í
marga áratugi, jafnvel fimmtíu
til sjötíu ár, með sama makan-
um. Algjört hámark var tíu til
fimmtán ár.
Ekki hannaðir fyrir
aðeins einn maka
Þarsem við erum hreinlega
ekki hannaðir til að vera með
einungis einum maka til
dauðadags (miðað við meðal-
aldur nútímamanna), þá hljót-
um við að halda okkur frá
hugsanlegum mökum af öðr-
um ástæðum... Eða hvað?
Jú: við viljum ekki særa okkar
heittelskuðu (les: núverandi
maka); þorum ekki að glíma
við smithættuna á kynsjúk-
dómum; vegna þess að við höf-
um stofnað til efnahagslegrar
einingar... — og vitaskuld þar-
sem það er tölfræðilega ólík-
legra að vera myrtur af konu
sem maður hefur átt ástríðu-
þrungin kynmök við heldur en
að vera myrtur af konu sem þú
lést það aldrei eftir.
Við erum þarafleiðandi trúir
og sauðtryggir af alltöðrum
ástæðum en þeim að maður-
inn sé þesskonar dýr sem mak-
ar sig fyrir lífstíð. Maðurinn er
nefnilega dýr sem makar sig
þegar eiginkona hans er ekki í
bænum. Dýr sem velur úr
fjöldanum og makar sig yfir-
leitt með einni í einu vegna hel-
berra vandkvæða fjöldakynlífs.
Við höfum trúmennskuna
jafnframt í hávegum vegna
hins fádæma sóðaskapar og
vafasamra sönnunargagna
sem önnur hegðan getur skilið
eftir sig á lífsferlinum (les: í
dýnu hjónarúmsins). Menn
eru vissulega félagsfræðilega
skuldbundnir til að vera trúir
mökum sínum, en (og ég end-
urtek) líffræðilega forritaðir til
að gera gjörsamlega hið gagn-
stæða.
Framhiáhald er mjjög
tærandi dægradvol
Sem fyrr segir eru margar og
ákaflega gildar ástæður fyrir
því að vera trúr og tryggur.
Framhjáhald og svikabasl af
hverskonar tagi er mjög tær-
andi. Það rústar öllu trausti
sem fólk bar hvort til annars.
Það hvetur til lyga og óþokka-
mennsku og ánægjan sem það
hefur (óneitanlega) í för með
sér nær afar sjaldan að yfir-
gnæfa og vega upp sársaukann
sem það skilur eftir sig í kjöl-
farinu.
En þetta eru allt harðar rök-
semdir og skynsamlegar álykt-
anir. Það er nefnilega vert í
Hin alræmdu munnmök
sómahórunnar Divine Brown
við dauflega drenginn Hugh
Grant voru annað og meira en
sýnikennsla á þeirri staðreynd
að menn hafa smekk fyrir því
sem forboðið er.
Munnmökin margumtöluðu
sýndu nefnilega svo um mun-
aði að menn hafa jafnframt
smekk fyrir nett sóðalegum,
„Framhjáhald og svikabasl afhverskonar tagi er
mjög tœrandi. Pað rústar öllu trausti sem fólk bar
hvort til annars. Það hvetur til lyga og óþokka-
mennsku. — En þetta eru harðar röksemdir—
[Höfumj ávallt í hugaþau dásamlegu spakmœli
Sófóklesar, að kynhvötinni megi helst líkja við þá
tilfinningu að vera hlekkjaður við rorrandi geðveik-
an brjálœðing. “
endalokin nálgast muntu
verða fær um að vera trúr
maka þínum: þegar þú ert ekki
lengur eftirsóttur eða þess
virði fyrir annan en maka þinn
að vera lagður undir í svefn-
herbergisglímunni.
Þangaðtil sá svarti dagur
rennur upp ertu dæmdur til að
lifa lífi margkvænis.
Ein stærsta (og ef til vill) al-
varlegasta afleiðing raðkvænis
er að öllum mikilvægustu at-
burðum og stundum lífs þíns
deilirðu með fjöldanum öllum
af ólíkum konum. Þú ert með
einni konu þegar fyrsta barn
þitt fæðist. Þú ert með annarri
konu þegar foreldri þitt deyr.
Og þú ert með enn annarri
konu þegar þú ferð fyrir alvöru
að græða einhverja smápen-
inga.
Og kannski getur bara vel
verið að röð hamingjusamra
og fullnægjandi sambanda
(les: margkvæni) veiti meiri og
betri lífsfyllingu en einkvæni.
En kannski ekki. Ef þú leggur
stund á fjöldaframhjáhald —
og flestir okkar gera það á einn
eða annan hátt — þá deilirðu
aldrei lífi þínu í raun með
nokkurri manneskju, heldur
einungis ritstýrðum augnablik-
um.
Þaraf leiðir þessi
óvænta niðurstaða
mín: Raðkvæni mun
aldrei öðlast umtals-
verðar vinsældir
því það er einfald-
lega miklu meira
spunnið í okk-
ur karlmenn-
ina (flesta)
en svo...
þessu samhengi að hafa ávallt
í huga þau dásamlegu spak-
mæli Sófóklesar, að kynhvöt-
inni megi helst líkja við þá til-
finningu að vera hlekkjaður við
rorrandi geðveikan brjálæð-
ing.
En ef svo er... hversvegna
erum við þá að hafa fyrir því
að kvænast, standa í sambúð
og koma okkur upp sérstökum
vinum á þessu blautlega sviði?
Jújú, það er sökum þess að við
erum alltaf að leita að þessari
Einu: konunni sem mun gera
okkur heila; konunni sem við
getum elskað að eilífu; lífsást-
inni sjálfri.
Og þegar við teljum okkur hafa
ratað til þessarar Einu þá reyn-
um við alltaf, alltaf, alltaf að
vera trúir, tryggir og sannir í
sambandinu. En það er bara
erfiðara en tárum tekur.
Hvatirnar geta leitt
til sjálfsblekkingar
Stundum er reyndar svo
hrikalega erfitt að halda ekki
framhjá, að við ljúgum herfi-
lega að sjálfum okkur og ég
persónulega þekki karlmenn
sem telja sig ekki hafa haldið
framhjá maka sínum nema lim-
ur-í-skeið-athöfnin hafi óve-
fengjanlega farið fram svo báð-
ir aðilar muni skýrlega eftir
því.
Sú röksemd felur að sjálf-
sögðu í sér að munnmök telj-
ast hreinlega ekki með. En
þetta er auðvitað mjög frjáls-
lyndisleg túlkun á tryggð og
flestir eru þeirrar skoðunar að
framhjáhald hafi átt sér stað
um leið og vinurinn Sebedeus
— sköllótta músin, eða hvað
þið kallið getnaðarliminn... —
hefur fundið sér leið útúr nær-
fötunum.
Hinir vafasömu munnmök-
gilda-ekki-kaupmenn ljúga
hinsvegar að sjálfum sér þar-
sem þeir vilja í raun vera sann-
ir mökum sínum. Enginn okkar
vill særa þá sem við elskum.
Enginn okkar kærir sig um að
finna fyrir þessum tilfinningum
vonbrigða, sárinda og sektar-
kenndar sem framhjáhald hef-
ur í för með sér.
Váranleg sambönd
versus Grant/Brown
Afturámóti eru karlmenn
togaðir og teygðir milli hinnar
göfugu hvatar að byggja upp
ástarsamband sem muni end-
ast að eilífu og þarfarinnar fyr-
ir hið algjörlega og gjörsam-
lega þýðingarlausa skamm-
tímasamband.
löskuðum og ofþroskuðum
ávöxtum sem hafa rúllað dá-
góða stund í ræsinu.
Hvernig er hægt að ætlast til
þess að konur sýni þessu skiln-
ing þegar við sjálfir höfum ekki
minnstu hugmynd um ástæð-
una?
Einkvænið hefur
látio stórlega á sjá
Einkvænið hefur látið stór-
lega á sjá eftir því sem tímarnir
hafa brunað framhjá. Einu
sinni fyrir langalöngu þýddi
einkvæni lífstíðarskuldbind-
ingu, en nú telst það einkvæni í
raunskilningi ef fólk nær að
lufsast saman í svosem einsog
sex eða sjö ár.
Og það er aukþess afskap-
lega lítið um raunverulegt ein-
kvæni að gömlum sið í dag,
heldur er réttara að tala um
raðkvæni og raðgifti („serial
monogamy" uppá engilsax-
neska vísu). Eða — til að veita
þessu hugtaki nákvæmari skil-
greiningu — fjöldaframhjá-
hald.
Orðið raðkvæni felur í sér
býsna sniðuga hluti, til að
mynda siðferðislega vigt
sem lætur hugtakið
hljóma líktog upp-
færða og nú-
tímalega út-
gáfu af því
sambúðar-
formi sem for-
eldrar okkar
og forfeður ylj-
uðu sér við eða
héldu sig njóta.
En í reynd
þýðir raðkvæni
hálfan áratug af
því að leika „ham-
ingjusama parið“ og
síðan nokkra au-
virðilega mánuði af
fundum á laun við
næstu ástkonu eða þá
gömlu spúsuna ef ekki vill
betur (yfir öxlina á hótelher-
berginu: Heyrðu elskan, erum
við ekki annars skilin? Jú, haltu
áfram að nudda mig þarna; þú
færð bílinn í staðinn...), lítil-
lækkandi aðdáendasímtöl úr
almenningssímum og illa dul-
búnar ofsóknir á öldur- og veit-
ingahúsum.
Raðkvæni þýðir bara
frestað framhjáhald
Raðkvæni þýðir þannig ekk-
ert annað í reynd en frestað
framhjáhald í hinu harðskeytta
nútímasamfélagi. En karlmenn
halda samt áfram að rembast
einsog rjúpur við staur svo
þeir teljist trúir — eða virðist
að minnsta kosti vera trúir.
Vangavelturnar snúast síðan
sífellt um hvert skuli halda
þegar maður hefur einu sinni
vikið af hinum þrönga og þyrn-
um stráða fjallastíg dyggð-
anna.
Menn rembast þannig við að
vera mökum sínum trúir, því
eftir að einu sinni hefur verið
haldið framhjá og leyndardóm-
ar hórdómsins kannaðir vita
þeir í hjarta sínu að samband-
inu hefur verið spillt fyrir fullt
og allt. Og sannarlega hafa þeir
rétt fyrir sér.
Þegar maður byrjar að sofa hjá
öðrum en maka sínum —
hvort sem það er um víðan
völl eða sem einangrað tilvik
— hefur hann viðurkennt
meinið á draumaheimilinu í
hjarta sínu.
Raðkvæni linnir ekki
fyrren á grafarbakka
Mun þetta aldrei taka enda?
Jú, vegna þess að lífstíðarfram-
hjáhald (í skilningnum „limur
útfyrir nærfötin“) er jafn-
ómögulegt og lífstíðartrú-
mennska. Einn góðan veður-
dag — sennilega skömmu fyrir
annan hjartauppskurðinn þinn
— muntu uppgötva að þig
skortir hreinlega orku til
hórdóms-
ins. Rétt
áð u r
e n