Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1955, Side 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Mynd þeæl er úr enskri verksmidju,
sem steypir klukbur
ferðin endurlekin og missir þá
þjófurinn annað augað. En verði
að beita við hann sömu aðferð í
þriðja sinn, missir hann og hitt
augað.
Þegar dr. Maurer var að ferðast
hér um land 1858, sá hann Þórs-
hamar, er kominn var frá gamalli
konu á Húsavík. Hafði kerling ver-
ið grunuð um galdur og eins for-
feður hennar í marga ættliðu.
Klukknagerðin hefur breyzt
mjög lítið um margar aldir. Þó
voru klukkur tiltölulega þrengri
og hærri áður en siðbótin hófst.
Síðan urðu þær tiltölulega iægri,
en miklu viðari, einkum að neðan,
þvi að þar slógu þær sér mikið út.
Nýustu klukkur eru boljafnari.
Þá hefur og klukkumálmurinn
litið breyzt. Hann er gerður úr
kopar og tini og er hlutfallið venju-
lega 13 á móti 4. Úr þessari blöndu
fæst harður og hljómfagur málm-
ur og svo að segja óforgengilegur,
því að hann spanskgrænar ekki og
lætur mjög lítt á sjá þótt hann
verði fyrir hitabreytingum og
rakabreytingum. Sumir halda að
silfurklukkur muni hljóma miklu
betur en þessar koparklukkur. En
það er langt frá því að svo sé. Og
mesta fásinna væri að halda að
gullklukkur mundu bera af um
hljómfegurð, því að þær mundu
áreiðanlega ekki hljóma betur en
blýklukkur.
Allmikill vandi er að steypa
klukkur, einkum ef þær eru stórar.
Málmurinn er hitaður upp i 900—
1200 stig C. og svo er honum rennt
í mótin. Má það ekki taka nema
nokkrar mínútur. Síðan verður að
iáta mótin standa og kólna. Litla
klukku er hægt að taka úr mótinu
cftir sólarhring, en þegar um stór-
ar klukkur er að ræða, þá eru þær
eþki orðnar kajdar fyr en eftir
þrjar vikur. Gæta verður þess og,
að klukkurnar kólni alls staðar
jafnt, ella er hætta á því að þær
springi, eða feirur komi f þær.
Það var ekki fyr en um seinustu
Hér er verið að fága og bljómstilla
kirkjuklukku
699
Klukkan í Brisbane. Er þetta elzta
klukka veraldar?
aldamót að menn fundu upp a þvi
að hljómstilla kluklcur. Er það gert
á þann hátt að þær eru skafnar
innan og reyndar smám saman
þangað til þær hafa fengið inn
rétta tón. Er þetta vandasamt verk
og ef eitthvað ber út af, er nær
óhugsandi að hreinir tónar fáist úr
þeirri klukku. Flestir munu ætla,
að hver klukka hafi aðeins einn
tón, en það er ekki rétt. Hver
klukka hefur fimm tóna. Er þar
fyrst slagtóninn, svo er ,.nominal“
(einum tónstiga ofar), „hum“ (ein-
um tónstiga neðar), „tierce“ og
„quint“. Allir verða þessir tónar
að vera samhljóma, en þeir þurfa
einnig að vera samhljóma öðrum
klukkum, þar sem samhringt er.
Viða eru margar klukkur saman
og cr hver klukknasamstæða nefnd
„carillon“. I hverri klukknasam-
stæðu eru mismunandi stærðir.
Slærsta samstæða, sem sögur fara
af, er í Singing Tower Birds
Saxictuary í Florida. Þar er 71