Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1963, Blaðsíða 10

25. okt. 1925:
TRYGGVIGARÐARSSON
Tryggvi Garðarsson var á
gangi út Melana fyrir sunn?
an Reykjavík, fagra, kalda vetrar.
nótt. Hann var á seytjánda ári og
sat í þriðja bekk Menntaskólans.
Að baki hans lá bærinn í hljóð
^um svefni, en framundan drifhvít
fannbreiða á jörðinni. Norðurljósin
flóðu um dimman, alstimdan him-
ininn, iðuðu og bugðuðust í mjúk-
um bylgjum, streymdu og köstuðust
og loguðu í trylltum, þögulum dansi
Það var stillilogn, hreint og napurt
veður, en gnýr í lofti eins og &
undan stormi og organdi brimylgju-
hljóð niður við Skerjafjörð.
T ryggvi gekk hsagt og lét hrífast
af dýrð og hátíðleik næturinnar.
Augu hans urðu glaðvakandi, stór og
undrandi, öll skynjan hans nsem og
frisk. Allt varð honum að nautn, jafn-
vel frostsvalinn á kinnum hans ....
ng marrið í táhreinum snjónum, {egar
hann steig til jarðar. Og þó var hrifn-
ing hans blandin óljósri löngun eftir
enn sterkari áhrifum, enn dýpri lotn
ingu. Hann nam öðru hvoru staðar,
héit niðri í sér andanum, hlustaði efth
'gnýnum í loftinu, horfði á eirðarlaus
blossaköstin á himninum .... Kraftar
stæltust til umbrota innra fyrir í sál
hans, í eftirvæntingu og fögnuði......
sem smám saman urðu að heitri, sárri
þrá eftir fróun — eftir hugsunum, fögr-
um og djúpum.......
Allt í einu brá hann augunum óþolin-
móðlega til jarðír og hraðaði göngunni.
Hvern myndi gruna hvar hann nú
væri staddur og í hvaða erindum hann
hefði farið að heiman svona seint!
A morgun átti hann í fyrsta sinn
á ævinni að halda ræðu. Það er að segja
fvrir áheyrendum. Hingað til hafði hann
ekki talað nema yfir stokkum og stein-
um, einhverstaðar langt fyrir utan bæ-
' inn, eða uppi á fjöllum á sumrin, þeg-
ar hann var í sveitinni.
í dag eftir tíma hafði hann komið að
máli við sögukennara sinn.
—Á morgun eigum við að hafa kafl-
ann um frelsisstríð Grikkja, sagði hann.
í bókinni er minnst á það að Byron hafi
tekið þátt í stríðinu — en hver er þessi
Byron?
— Vitið þér það ekki? spurði kenn-
arinn.
— Jú, — ég er nýbúinn að lesa bók
um hann. Ég meinti — ætli flestir í
bekknum viti ekki lítið um Byron?
— Það þykir mér líklegt. Kannski
þér viljið segja okkur eitthvað um hann
á morgun?
— Það er einmitt það sem mig lang-
aði til, sagði Tryggvi og herti upp hug-
ann. Mætti ég ekki halda stutta ræðu
um Byron í tímanum á morgun?
— Velkomið — ágætt! Þér fáið 15
mínútur og flytjið dálítinn fyrirlestur
um hann, sagði kennarinn og rétti hon-
um glaðlega höndina.
essar elskulegu undirtektir stigu
Tryggva til höfuðs eins og örvandi vín.
Hann gekk heimleiðis í sjöunda himni,
stikaði stórum og ýtti sér áfram með
stafnum, horfði á húsin og mennina
n.eð logandi augum undir hleyptum
brúnum. Allir sem mættu honum hlutu
að hugsa sem svo: Þarna gengur ungling
ur, sem er blátt áfram brjálaður af
monti! Og hann svaraði þeim í hugan-
um: Ég get ekki verið öðruvísi á þess-
ari stundu — ég á að halda ræðu um
Byron á morgun! Hefur nokkur ykkar
nokkru sinni átt að halda ræðu um
Byron? Jæja, játið þið þá, að ég hafi
tekizt á hendur fagurt og glæsilegt hlut-
%'erk.
Hann hafði ekki lokið við að
skrifa ræðuna fyrr en komið var fram
undir miðnætti. Þá greip hann óstjórn-
ltg löngun til þess að heyra hvernig hún
myndi hljóma af vörum hans. Þar heima
gat hann ekki flutt hana — ekki nógu
hátt, móðir hans mundi vakna. Hann
gekk hljóðlega út — suður á Melum
gæti hann haldið ræðuna eftir minni.
Þegar honum fannst hann kominn
nógu langt út fyrir bæinn svipaðist
bann um, hlustaði eftir hvort nokkur
v'æri á ferli í námunda við hann — tók
svo ofan og hóf ræðuna. Hann fann að
hreimurinn í rödd hans var heitur og
iilandi, hann talaði hærra, beitti öllum
styrk hennar, lék sér að því að láta
crðin streyma af vörum sér með hrifn-
ing og krafti. Hann sagði stjörnunum
írá ástum Byrons, frá konunum sem
hann hafði unnað, notið og ort til ó-
dauðlega söngva, hann sagði norður-
ijósunum frá öllum hinum unga, villta,
ögrandi eldi í sál hans, hann sagði
snjónum frá kalanum og rætninni, sem
fiæmdu hann úr landi, og frá dauða
hans í útlegð ....
Svo hneigði hann sig fyrir himni og
jörð, sem höfðu hlustað á orð hans í
ajúpri þögn, og sneri aftur inn í bæinn.
Hann fór ekki heim til sín, fann að
hann myndi ekki geta sofnað, vildi
ganga og njóta hugsana sinna.
R æða hans á morgun hlaut að
verða stór sigur. Hún myndi koma eins
og þruma úr heiðskíru. Sá sem uppi
væri nefndi nafn Byrons. Það er nóg,
segði kennarinn, — Tryggvi Garðars-
son tekur til máls! Hvað stóð eiginlega
t’I? Hann myndi rísa úr sæti og hefja
rstðuna: „Háttvirtir tilheyrendur!“
Bekkjarbræður hans myndu segja frá
þessum viðburði um allan skólann.
Kvæðin sín og sögurnar var hann enn
of feiminn til þess að sýna öðrum en
mömmu sinni. En frá deginum á morgun
skyldi hann vera ósi.ieykur við að kveða
sér hljóðs á fundum og hátíðum skólans.
Því hét hann sjálfum sér. Á morgun
skyldi hefjast frækilegur ferill eins af
mælskustu mönnum í skóla!
Göturnar voru auðar, en ennþá ljós
i einstöku glugga. Órofin þögn yfir bæn-
um, nema þegar snjóskaflar hrundu of-
an af húsþökunum og skullu niður á
götuna. Veðurgnýrinn magnaðist og
Ijósir skýjabólstrar runnu upp á norð-
urhimininn.
Tryggvi gekk hægt, róleg og sterk
gieði fyllti huga hans.
Hann gekk framhjá Alþingishúsinu.
Einhverntíma myndi hann taia frá svöl-
um þess, eftir að hann væri orðinn
þ.óðfrægt skáld. Það væri 17. júní,
inanngrúinn fyllti götuna fyrir neðan og
allan Austurvöll. Lúðrasveitin hefði
leikið „Ó, guð vors lands“, fánar ís-
lands blöktu yfir bænum í vorgolu og
Kristján Albertsson
Eftir Kristján
giaða sólskini. Hann steig fram á sval-
írnar, hár, kjólklæddur, berhöfðaður.
Það sló þögn á múginn, þúsundir augna
hvíldu á honum. Hann ávarpar þjóð
sína með sterkri titrandi rödd — orð
hans eru eggjan, sem koma hjörtum
æskunnar til þess að berjast af ólmum,
frgnandi vilja!
K-irkjuklukkan sló eitt.
Tryggvi lagði leið sína upp í Þingholt-
in..
Hann vaknaði af draumum sínum
V'ið að heyra hljóð veikrar konu berast
ut á götuna frá lágu, tvílyftu húsi. Á
annarri hæð var ijós í glugga. Hann nam
staðar og hlustaði. Hljóðin urðu van-
stillt, eins og himinhrópandi ásökun,
og köfnuðu annað kastið í stríðum og
sarum gráthviðum. Honum fannst sem
hún myndi vera ein.
Það var kveikt á hæðinni fyrir neð-
an. Henni myndi þá verða sinnt — en
væri ekki rétt af horíum að berja samt
að dyrum og bjóðast til þess að sækja
lækni?
Lágur gildvaxinn maður kom slagandi
eftir götunni, sýnilega mikið drukkinn.
Hann nam líka staðar og hlustaði.
Tryggvi þekkti hann. Það var Samúel
ljósmyndari, alræmdur drabbari. And-
litið skvapfeitt, þrútið og slæpt, augun
svefnug og starandi.
— Það er stelpugálan, sem hann Gísli
rakari býr með, hún er að eiga barn,
sagði Samúel með háðskulegu kaldr-
anaglotti, hikstaði og flutti sig nær
Tryggva.
— Ætli Gísli sé þá heima? spurði
hann.
— Gísli? Nei, hann er inni í Skugga-
bverfi að spila, svaraði Samúel kæru-
leysislega.
' — Það verður að sækja hann.
— Gerð þú það þá, svaraði Samúel,
ég er syfjaður. Hann geispaði lengi og
ámátlega, eins og til þess að færa sönn-
ur á orð sín, tók riðu aftur á bak, en
kum þó fótunum fyrir sig.
— Hvar er Gísla að finna? spurði
Tryggvi hörkulega.
— Ertu nokkuð að skæla þig..........
pottormur, sagði Samúel og yggldi sig
framan í hann af öllum mætti. Svo leit
hann upp í gluggann, tók í nefið, virtist
íhuga málið.
— Það er nú reyndar ekki illa til
fallið, að hann sé yiðstaddur við fæð-
ingu erfingjans, sagði hann og glotti aft-
ur illkvittnislega. Svo hann fari ekki á
mis við neitt af .... hvað heitir það nú
aítur ....föðurgleðinni, á ég við. —-
Kannski við löbbum þangað báðir, það
er vinnandi vegur ef maður hefur ein-
livern að kjafta við.
Samúel greip um arminn á Tryggva
og þeir lögðu af stað.
— Talaðu við mig strákur, láttu eins
og guð hafi gefið þér málið sagði Sam-
úel. Og einhverja vitglóru. Eða skil-
urðu ekkert í því, sem fram fer í kring-
um þig? — Sérðu ekki hve lífið fer
hryllilega með mennina, hvernig það
níðist á þeim....
Hann virtist hressast og gerðist dap-
Ur á svip og hugsandi.
— Gísli .... ungur laglegur strák-
ur. tröll að burðum, svakamenni og
drykkjusvín. Ung stúlka kemur til bæj-
arins, bústin og hraustleg úr sveitinni,
eins og sköpuð handa stórum manni.
Hann gerir allt til að reyna að vinna
hana. Gengur meira að segja í bindindi,
i tvo mánuði, held ég. Hún gefur upp
vörnina. Tíminn líður. Fylgistu með
þc-ssu? Jæja, hann segir henni, að hann
sé orðinn leiður á henni, hún segir hon-
um að hún sé vanfær. Auðvitað — það
hefði ég getað sagt fyrir. Tvær sterkar
Albertsson
manneskjur, sem búa saman — hvernig
gat það öðru vísi farið? Hversu marg-
an góðan dreng hefur það ekki hent, að
þunga konu, sem hann vissi varla hvað
nét — bara í einhverju fikti.... Það
má heita hundaheppni, ef Gísli sleppur
með minna en tvíbura! Fari það allt
saman norður og niður. Maður á að
sneiða sig hjá konum, drekka, drekka,
þegar manni leiðist, stundum afar mik-
ið .... Þetta er mín .... mín lífsskoðun,
á ég við. Konur eru alltaf til einhverr-
ar bölvunar .... Þegar Gísli heyrði að
stelpan ætlaði að kenna honum krakka,
— nú, þá fór honum náttúflega að þykja
nóg komið. Hann var búinn að fá auga-
stað á annarri, litlu stelpukvikindi, sem
spriklar öll af léttúð — óttalegu glenni-
verki. Hann reyndi svo að losna við
barnsmóður sina tilvonandi — með
gc’ðu eða illu — fá hana til þess að
íara úr bænum, heim til foreldra sinna
— eitthvað burtu. En hún hótaði að
kasta sér í sjóinn, ef hann flæmdi hana
frá sér.
— Þykir henni þá enn vænt um hann?
spurði Tryggvi.
— Þú spyrð eins og barn, svaraði
Samúel, og aftur brá fyrir dapurleik I
sv'ip hans. Kvenmanni þykir alltaf vænt
um þann sem hefur tælt hana og síð-
an reynzt henni illa. í fyrra þegar Gisli
iá í lungnabólgunni stundaði hún hann
dag og nótt. Eins og hún væri móðir
hans. Ég neita því ekki, að það geli
stundum komið sér vel, að einhverjum
þyki vænt um mann. En annars er þetta
höfuðgalli kvenfólksins, að alltaf þurfa
þær að fá ást á manni. Það er svo
erfitt að losna við þær. Við viljum lík-
nma þeirra — sál sina geta þær sjálf-
ar átt.
Það fór hrollur um Tryggva, hann
fylltist heiftúðugri löngun til þess að
10 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
32. tölublað 1963