Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1963, Blaðsíða 29

holti séra Sigfúsar Egilssonar, Halldórs
I-orbergssonar, séra Jóns Arasonar í
Vatnsfirði, séra Halldórs Teitssonar í
Gufudal, Jóns Sigurðssonar í Káranesi,
eéra Þorleifs Kláussonar á Útskálum og
Odds Eiríkssonar á Fitjum. Af þessum
annálum eru nú þrír algerlega glataðir
(séra Sigfúsar (á latínu) séra Halldórs
í Gufudal og séra Þorleifs Kláussonar)
einn (Jóns í Káranes) mun að mestu
leyti enn til í heiiu lagi í afskrift og
cin afskrift af Annálabók Odds á Fitj-
um fyrir nokkrum árum fundin af mér,
og nú byrjað að prenta þann annál.
Kinir annálarnir eru enn til í nokkrum
afskriftum, en egninn í frumriti, nema
annáll séra Jóns Arasonar. Hér er þvi
um allmikið tjón að ræða í þessari
grein að ótöldu því, sem áður er á
xninnst, æviatriða annálahöfundanna
eftir Áma, er eflaust hefir verið mikið
á að græða.
íL
iér verður nú ekki farið lengra
út í þessi efni, þótt kostur væri, þvi
að þetta er orðið lengra mál, en ég
hafði ætlað í fyrstu, og eflaust leiðin-
legt aflestrar fyrir allan þorra lesenda
Lesbókarinnar. Ég vil aðeins geta þesis,
að margir hafa efast um, bæði Guð-
brandur Vigfússon, Kaalund o. fl., að
írásögn Finns biskups (í Kirkjusögu
hans) sé rétt, að tæplega % hluti af hinu
upphaflega safni Árna hafi bjaargast úr
eldinum, þótt hann hafi allsterk orð um,
að hann hermi þar full sannindi sem
nákunnugur safninu áður, en jafnvel
þótt miðað sé við allt safn hans, bæði
prenfcaðra bóka og handrita, hygg ég
eins og fleiri, að þessi frásögn Finns
sé orðum aukin, og að hér um bil helm-
ingur handrita safnsins hafi bjargast
mundi vera nær sanni. En þótt íslenzk
eagnfræði hafi beðið allmikið tjón við
þennan mikla Hafnarbruna fyrir 200
árum, þá mun hún engu minna tjón
beðið hafa við brunann alla í Skálholti
1309, 1532 og 1630, ekki sízt við hinn
síðasta, því að bæði var Oddur biskup
fræðimaður og hafði mörgu að sér við-
að, að ótöldum öllum embættisbókum
hans, er þar hafa farizt. Hann lifði
fceldur ekki lengur en 10 mánuði eftir
þann bxuna, en Árni Magnússon rúma
14 mánuði eftir Hafnarbrunann. (Hann
dó 7. jan. 1730. í bréfinu til Orms
sýslumanns, 2. júní 1729, kemst Árni
meðal annars svo að orði: „Mestur part-
ur af því, sem mér var til gleði og
gamans, er burtu. Er svo ekki annað til
baka en búa sig til góðrar heimferðar
og leitast við að gleyma þessum ver-
aldarhégóma, því allt er þetta er vera
ekki annað, þegar menn fá stundir að
gæta þar að.“) Hafa báðir tekið sér
mjög nærri svo mikla tortímingu
margra dýrmætra hluta og sú reynsla
stytt aldur þeirra.
Á allraheilagramessu 1928.
Hannes Þorsteinsson.
SALRÆNA MYNDIN
af sira Haraldi
Eftir Einar H.
Nielssyni
Kvaran
É,
ig veit ekki, þegar ég rita þetta,
hvernig Morgunblaðinu tekst að sýna
þessa mynd á prentpappír. Ég vona, að
það takist eftir atvikum vel, því að
mér er kunnugt um að mikil stund hef-
ir verið á það lögð að gera það af
vandvirkni. Hvernig sem þetta kann
nú að takast, þá er óhætt að fullyrða
að enginn, sem séð hefir ljósmyndina
þekkt hefir síra
vafa um
og
í neinum
Harald, hefir verið
það, að af honum
8. september 1929:
Ekki óhuggandi
í fyrra voru 3 ár liðin frá því að
kvikmyndaleikarinn Valentíno and-
aðist. Er hann dó, ætlaði kvenfólk-
ið af göflunum að ganga. — Þúsund-
ir kvenna stóðu fyrir utan sjúkrahús
ið, þar sem hann lá banaleguna. Og
þegar það fréttist, að hann væri skil-
inn við .steinleið yfir þær hópum
saman.
Víðs vegar um lönd voru þá stofn-
aðir Valentino-klúbbar, þar sem
kvenfólkið tók sér fyrir hendur að
heiðra minningu þessa látna Ieikara.
Einkunnarorð klúbba þessara var
„Trúr til dauðans.“
Er ár var liðið frá því, að Valen-
tino dó, voru haldnar sálumessur,
þar sem fjöldi kvenna grét hástöf-
um. Eftir tvö ár var allmikið færra
fólk við messurnar, og um daginn,
þegar þrjú ár voru liðin frá fráfalli
hins vinsæla leikara, voru það ekki
nema fáeinar konur, sem tóku þátt
í bænahaldinu.
ætti myndin að vera.
Ekki er nokkur kostur á því að sýna
að fullu, hvernig ljósmyndin er. Á henni
eru að minnsta kosti þrjú, sem eru svo
dauf, að ekki er unnt að framleiða þau
á myndamótinu. Þau sjást á ljósmynd-
inni, en eru ekki svo skýr, að neinn
mundi geta þekkt þau, þó að hann vissi,
af hverjum þau ættu að vera — sem
enginm veit.
Maðurinn, sem myndina tók, heitir
William Hope, og á heima í Crewe á
Englandi. Hann hefir ekki algengar ljós
myndanir að atvinnu, heldur er hann
fátækur verkamaður. Myndirnar selur
henn svo ódýrt, að margir munu bæta
einhverju við gjaldið. Nú er eftirspurn-
in eftir myndum hans orðin svo mikil,
að ég hygg, að mestur timi hans fari
í það að fullnægja henni. Að minnsta
kosti hefir mér reynzt það vandkvæðum
bundið að komast að honum. í sam-
vinnu við hann um þessar ljósmynd-
anir er kona, sem heitir Mrs. Buxton.
Mér er ekki kunmugt um það, hvort
nokkurar sálrænar myndir koma á plöt-
urnar hjá honum, þegar hún er ekki
viðstödd.
Bæði eru þau einkar trúhneigð, og
Mr. Hope hefir verið Hjálpræðisher-
maður. Ekki veit ég, hvort hann er það
enn. Þau halda stutta guðsþjónustu,
áður en byrjað er á ljósmyndunartil-
rauninni, syngja sálma og flytja bæn.
Mr. Hope hefir orðið fyrir miklum
rengingum og árásum. Sumpart er það
vegna þeirrar mótspyrnu, sem sumir
menn hafa haldið uppi gegn sálarrann-
sóknunum. Sumpart stafar þetta af því,
hve ótrúlegt mönnum hefir þótt, að slík
ar myndir fáist sem þær, er Mr. Hoþe
tekur. Mann hefir komizt út úr öllum
þeim þrengingum með sæmd. Þrátt fyrir
afarmikla gagnrýni og strangt eftirlit,
sem starfsemi hans hefir með köflum
verið háð, hefir aldrei sannast, að nokk-
ur ástæða hafi verið til þess að rengja
heiðarleik hans. Mr. Gow, ritstjóri
Light, sem er afar gagnrýninn maður
á sálræn efni og stöðugt á verði gegn
öllu því innan spírtitistísku hreyfing-
arinnar, er sett geti blett á hana, virt-
ist um stund verða nokkuð á báðum
áttum, þegar árásirnar á Hope urðu
alvarlegastar. Þær árásir snerust Mr.
Hope til sæmdar. Og Mr. Gow sagði
við mig í síðastl. septembermánuði,
að enginn vafi léki lengur á því, að Mr.
Hope væri sannráðvandur maður, sem
óhætt væri að treysta. Tvímælalaust er
það líka að allir leiðtogar spíritismans á
Englandi eru nú á sömu skoðun.
Þ egar þau hjónin, Sveinn M.
Sveinsson framkvæmdastjóri og frú
Soffía, komu til Mr. Hopes og þegar
myndin var tekin, hafði hann enga hug-
mynd um, hver þau væru. Þau höfðu
ekki beðið um það sjálf að mega koma
til hans, heldur var beðið um það frá
skrifstofu félagsins London Spiritualist
Alliance, þau ekki nefnd og engin vitn-
eskja um þau gefin. Mr. Hope hélt
helzt, að þau væru frá Austurríki; hon-
um fannst þau tala líkt og gestir, sem
komið hefðu nýlega þaðan. Þau
horfðu á meðan myndin var tekin, og
eins meðan hún var framkölluð. Að þvi
lpknu þekktu þau tafarlaust, að mynd
af séra Haraldi var plötunni og þau sáu
líka aukamyndir, sem ekki er unnt að
láta koma fram á prentpappírnum. Því
til sönnunar, að þau hafi þegar þekkt
myndina á plötunni, er að þau gátu
um það í bréfi, sem þau skrifuðu frá
Englandi til Kaupmannahafnar. Sömu-
leiðis sögðu þau bæði mér og öðrum
frá því, þegar þau komu heim og áður
en þau höfðu fengið myndina senda
frá Mr. Hope. Þau eru þess fullvís, að
myndin, sem þau fengu, er rétt og
óbreytt prentun eftir myndinni, sem
þau sáu á plötunni.
Þessa er getið til þess að girða fyrir
þann hugsanlega misskilning, að Mr.
Hope hafi breytt myndinni eftir að þau
fóru frá honum. En jafnframt er þess
að gæta, að þó að ekki gæti leikið
neinn vafi á því, að þessi mynd sé af
síra Haraldi, þá er hún verulega ólík
öllum þeim myndum, sem af honum
hafa verið teknar. Þetta hefi ég vand-
lega athugað.
Þó að þessi hæfileiki, sem kemur
fram hjá Mr. Hope sé sjaldgæfur, og
þó að hann sé nafnkenndastur slíkra
manna í Norðurálfunni, þá er hann svo
sem ekki einsdæmi. Hæfileikans varð
fyrst var skömmu eftir 1860, og allfcaf
síðan hafa verið einhverjir menn, sem
hafa fengið slíkar myndir á ljósmynda-
plötur. Stundum þekkjast þær og stund-
um ekki.
Ég hefi heyrt þá tilgátu, að þessar
myndir komi fram við sterka hugsun
þeirra, sem sitja fyrir ljósmyndavél-
inni. Sú tilgáta er á engu byggð. Marg-
sinnis hafa komið myndir, sem þeir,
er fyrir sátu, könnuðust ekkert við,
myndir, sem menn hafa þekkt eftir á.
Þeir, sem mesta reynslu hafa í þessum
efnum, fullyrða, að skiiyrðin séu bezt,
þegar þeir, sem sitja fyrir, séu ekki
að hugsa um neinn sérstakan.
Einar H. Kvaran.
32. tölublaS 1963
lesbók morgunblaðsins 29