Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1963, Blaðsíða 24

JóIablaS 1929:
B ■
LANÐSSO
Eítir
Einar
Benediktsson
egar ég var sjálfur orðinn
sannfærður um það, að
land vort geymir óhrekjanlega vitn-
isburði um mannvistir og þekking
á íslandi, f jölda alda fyrir svonefnda
sögu lands vors, reyndi ég fyrst
að athuga nokkur meginatriði sem
að þessu lúta. Ég gerði þetta að um-
ræðuefni í brezkum vísindalegum
félögum og ritaði ýmsar greinir, er
að því lutu, hingað og þangað.
Kross i helli að Ægissíðu, höggvinn
fyrir landnámsöld.
Nokkrum árum síðar veittist mér
kostur á því að kynna mér hin
stórvægilegu mannvirki í Rangár-
vallasýslu og síðan hafa smátt og
smátt bætzt við sönnunargögnin um
eldforna forsögu hins norðvestlæga
eylands, ýmis mannvirki, víðs veg-
ar um allt ísland, sem öllum vitan-
lega stafa frá ævagömlum öldum,
löngu fyrr en Rómverjar, Grikkir
og Púnverjar vissu deili á Sólar-
landinu Tíli. Tala þau nú því hærra
um aldur sannsögu vorrar, sem
tímar líða lengur.
Ég hefi látið þess getið áður, í þeim
örstuttu og fáu greinum, sem ég hefi
nú fyrir skömmu ritað um forsögu
vora, að ég vildi vekja athygli alþjóð-
ar á íslandi um hina óheyrilegu van-
rækslu, er þetta mál hefir orðið fyrir,
einmitt nú þegar efni vor og fjöldi
vænlegra fróðleiksmanna meðal vor,
gera oSs fært að leggja mikinn skerf
til vísindalegrar meðferðar á eldforn-
um fræðum vorum.
Örsmá sýnishorn hinna forsögulegu
minja eru iátin fylgja hér með, til þess
að reyna að vekja nokkurn áhuga um
þetta stórvægilega málefni söguþjóðar-
innar.
Væntanlega munu verða birt, inn-
an skamms, hin helztu meginatriði er
lúta að mikilvægi þessa efnis fyrir land-
fræðisögu íslands.
Óteljandi sanmndamerki heimsókna
og vista í Suðurlandshellum þeim. er ég
leit yfir meðan ég bjó á Rangárvöllum,
taka allan efa af um það, að hér eru stór
feng og frægileg verkefni fyrir rann-
sóknir útlendra og ísl. vísindamanna.
— Feiknafjöldi munkateiknanna IHS
(Jesús freisari mannanna) koima alls
staðar fyrir, auk fiskmynda víðs vegar
úti um loft og veggi: „Ichþys“ (Jesús
Kristur guðs son, frelsari). Þar hafa
komið fræðimenn, er b?"ði V u
grisku og iatínu. Ennfremur þóttist
ég sjá Ogham letur hér og þar sem
eðlilegt er, jafnt hér sem á Bretlands-
eyjum, þar sem ýmsir hálærðustu menn
síns tíma höfðu komið hér út og haft
langdvalir á órasvæðum Suðurlands.
í^éttlátt virðist að geta þess hér,
að óviid og rangfærs'lur um frumþekk-
ing á íslandi, og þá að líkindum jain-
snemma um Grænland, halda áfram að
þróast enn á vorum dögum. Mér hefir
jafnan virzt, frá því er ég fór að kynna
mér nokkuð þessi efni, að einhver kali
ráði hér gegn óhlutdrægri íhugun og
ætti sliks þó ekki að vænta í Sögu-
landinu. En staðleysur þær og upp-
spuni, sem vefjast t.d. um fyrstu land-
námssagnir vorar, benda til framhald-
andi hlutdrægni. Læt ég mér nægja hér
einungis að nefna óreiðuna um frásagn-
ir Landnámu.
Frithjof Hansen hefir skarplega tekið
fram að nafn Vestmannaeyja er dregið
af dvöl kristinna flóttamanna frá Bret-
löndum. Röstin sem ritsagan falsar í
mannsnafnið Faxa, er enn til og rétt
nefnd við Eyjarnar. Er hér ekki rúm
til frekari skýringa um þessi efni. —•
Einungis mætti nefna að enginn efi
mun vera í því að „terra glacialis" er
Grænland, sem Skáld-Helgi hinn lærði
réttnefndi „Jöklajörð“.
Hér opnast víð og merkifeg sjón-
deild og mun ég leitast við að sjvyra
þetta betur á öðrum stað. En engan
ætti að undra þótt komizt verði að
miklum merkum niðurstöðum, er óhlut-
drægar og sannar áreiðir verða gerðar
um Suðurland — fyrst og fremst.
Inngangur Ás-
hellf; á eystri
bakka Þjórsár.
Rúnarisfur I Áshelli. Efst t.h. tvær mvrdir af fiskum
(„ichþys“ á grísku). Neðst til hægri eru tvö tákn, sem
virðast vera XP og IHS, sem eru fornkristnar skamm-
stafanir.
leiðslum og spennubreytistöðvum. Eftir
núverandi verðlagi mætti víst ekki
vænta þess að rafmagnsstöðin með raf-
magns-hitaveitu mundi kosta undir 50
milljónum króna. Ef sæmilega tækist
til með vatnshitaveituna, ætti hún að
fást fyrir lítið brot af þeirri upphæð.
Og fyrirtæki, sem á vísa 1 millj. kr.
í Ijúflega goldnar árstekjur, og til vill
kostar ekki nema örfáar millj. kr„ það
er þess vert, að rannsókn sé um það
gerð.
5. Nokkrir örðugleikar
Því er ekki að leyna, að margir örðug-
leíkar hljóta að verða á vegi þeirra
verkfræðinga, sem eiga að setja slíka
hitaveitu á stofn. Ég skal aðeins nefna
nokkra þeirra.
Borun eftir jarðhita, ásamt virkjun
sjóðandi vatns eða vatnsgufu, er auð-
vitao torvelt verk og útheimtir mikið
hugvit og umhyggjusemi, til þess að
verkinu geti miðað sæmílega greitt og
dysalaust áfram. En um þetta er þó ofur
lítil reynsla fengin í einstökum stað
erlendis, og sýnt að minnsta kosti, að
boranir eftir jarðhita eru framkvæman-
iegar.
í hveravatni og jarðgufu eru einatt
ýmis efni, sem gætu reynzt skaðleg
pípum þeim, sem vatninu á að veita i,
annaðhvort með því beinlínis að
skemma pípurnar sjálfar eða efnið í
þeim eða þá með því að gefa frá sér
sora, sem stíflar pípurnar fyrr eða síð-
ar. Þettá atriði þarf nákvæmrar rann-
sóknar og getur valdið því, að sérstak-
ar kröfur þurfi að gera til efnisins í píp-
unum, en annars þekkja menn nú býsna
niargar aðferðir til þess að hreinsa skað-
leg efni úr vatni, og gæti sú þekking ef
til vill komið að haldi.
Þá veldur útþensla efnanna við hitn-
un og samdráttur þeirra við kólnun
rnikJum erfiðleikum. Járnpípur, sem
iiggja tómar og kaldar lengjast hér um
bil II sm. á hverjum 100 metrum, ef
hievpt er í þær allt að því sjóðheitu
vatni, og þær dragast saman jafnmikið
aítur, ef vatnið kólnar í þeim, eða því
er h’eypt úr þeim vegna viðgerða eða
annars. Þessi þensla og samdráttur verð
ur að fá að gerast án þess að skemmdir
hljótist af því á pípunum, og án þess að
skemmdir hljótist af. Ráð kunna
menn til þessa, en veldur kostn-
aðarauka. Ef til vill er mögulegt
að búa svo út blýþéttun á sam-
skeytum venjulegra járnpípna, að
samskeytin eftirláti þessar hreyíing-
ar án þess að leki hljótist af.
Þótt einangrun pípnanna sé tiltölulega
auðveld, eins og að framan var sýnt.
24 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
32. tölublað 1963