Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1994, Blaðsíða 26

HAMMERSHÖI: STOFA
MEÐ KONU SITJANDI
Á HVÍTUM STÓL.
Vilhelm Hammerhöi, 1864-1916, var
kaupmannssonur frá Kaupmannahöfn. Þótt
hann næði aðeins 51 árs aldri og málaði
lítið síðustu ár ævinnar, virðist hann hafa
vakið einna mesta athygli Norðurlandamál-
aranna á sýningunni „Northern Light“ í
Bandaríkjunum. Má vera að það hafi verið
vegna þess að hann hafi verið sýningargest-
um með öllu ókunnur. Myndir hans hrópa
ekki hátt og það gerði málarinn ekki held-
ur. Honum er svo lýst, að hann hafi verið
afar viðkvæmur, orðvar og hlédrægur.
Kyrrðin í þeim hýbýlum sem hann málar
svo eftirminnilega, kann að stafa af því að
hann bjó í bamlausu hjónabandi og lifði
rólegu lífi. Barnleysið hefur hinsvegar gert
honum auðveldara að ferðast og hann fór
víða um Evrópulönd og bjó um tíma í París
eins og allir hinir.
Hammershöi fylgdist vel með öllum hrær-
ingum í listheiminum, en kaus að vera utan
við meginstrauminn. En hann hefur verið
nokkuð iðinn við sýningarhald; sýndi á
heimssýningunni í París 1889 og 1900, tví-
vegis í Miinchen á tíunda tugnum, einu sinni
í Pétursborg, í þrígang í Berlín og þar að
auki í London og Róm. Erlendis fékk hann
góðar viðtökur; var oft talinn athyglisverð-
astur danskra málara, en heima fyrir virtist
vera mun minni hrifning á verkum hans.
Hammershöi fór á yngri árum á danska
akademíið, en hjá Skagamálaranum Peder
Severin Kröyer lærði hann að „mála úti
undir berum himni og eftir lifandi módeli",
en hvorugt var á námskránni i akademíinu,
segir í Gullaldarbókinni. Ekki fer milli mála,
að megináhrifín á list hans koma frá James
McNeill Whistler. Líkt og hann fór Ham-
mershöi að halda sig „á gráa svæðinu".
Þegar verkum eftir hann var hafnað á hina
árlegu Charlottenborgarsýningu var hinum
hlédræga málara nóg boðið og stofnaði
1890 ásamt fímm öðrum listamönnum Den
Fríe Udstilling.
Myndin sem hér er sýnd, „Stofa með
konu sitjandi á hvítum stól“ er máluð 1908
þegar Hammershöi bjó í Nýhöfninni. Hér
er að vísu brúnn tónn í stað hins silf-
urgráa, sem oftast ber mest á, en stemmn-
ingin er sú sama og magnaður áhrifamáttur
sem Hammershöi nær án þess að beija
bumbur.
WILLUMSEN:
JÖTUNHEIMAR
Jens Ferdinand Willumsen, 1863-1958, var
danskur og fór hefðbundna námsleið í Kon-
unglega Akademíið. Þar kom strax í ljós að
maðurinn hafði tilhneigingu til að synda á
móti straumi. Hann yfírgaf Akademíið,
óánægður með kennsluna þar, og hélt áfram
annarsstaðar, m.a. hjá Peder Severin Kröyer
Skagamálara. Hann „debúterar" á hinni ár-
legu Charlottenborgarsýningu 1883 og hin
sjálfsagða Parísardvöl kom þegar tími var
til. í byijun tíunda tugsins vann þessi mál-
ari mest í Frakklandi, á sumrum úti á
Bretagneskaga. Kynni við Gauguin höfðu
sín áhrif á hann og Willumsen gerði tilraun-
ir með aðskiljanleg efni, tréristu og terrac-
otta. Þar að auki reyndi hann sig við skúlpt-
úr, plakatteikningu og arkitektúr, sem kom
sér vel þegar hann teiknaði sýningarhús Den
Frie í Kaupmannahöfn. Þá hafði mynd eftir
hann verið hafnað á Charlottenborg.
„Jötunheimar“ sem hér er mynd af, er
dæmi um það viðhorf og þann stíl sem Will-
umsen tileinkaði sér. Hann stílfærir lands-
lagið; það er í rauninni tilfínningalegt lands-
lag og er hvergi til í Jötunheimum. Óvenju-
legast er samt hitt, að hann endurtekur
íjallatoppana ofan við rammann og síðan
er symbólsk skreyting báðum megin úr
máluðu sinki og emaleruðum kopar. Enda
þótt hér sé ýmislegt sem leiðir hugann að
aldamótunum og jugendstílnum er ljóst að
árið 1894 var þetta verk mjög sér á parti
og er enn.
m

26