Vísir - 01.07.1978, Blaðsíða 21

VISIR Laugardagur 1. júli 1978
21
,/Þú veist við erum fangar á strönd hversdags-
leikans. En þaðgetur enginn bannað okkur að horfa
út á hafið — inn í bláma þess og glit. Við getum
jafnvel klættokkur úr og prófað hvað langt er vætt,
hvað langt má synda. Það er þetta sem ég er að
gera......Og þú mátt ekki banna mér það. Aldrei —
aldrei skal ég sættast við mína strönd, aldrei una
mér þar. Það er landið fyrir handan landið sem ég
kýs og það sem ég ekki er, það vil ég vera".
I skáldsögunni Landið handan landsins leggur
Guðmundur Daníelsson persónugervingi sínum i
sögunni, Reginvaldi Búasyni þessi orð i munn.
Reginvaldur þessi er ungur maður úr sveit, dreym-
ir um að verða skáld og er um margt ólíkur öðrum
persónum sögunnar. Sagan gerist og er skrifuð á
umbrotatímum og sjálfsagt er Reginvaldur ekki
einungis persónugervingur höfundar heldur einnig
og ekki síður maður hins nýja tíma eins og höfund-
urinn hugsar sér hann. LHL kom fyrst út 1944. Það
eru þvi 34 ár liðin frá útkomu bókarinnar svo
kannski var ekki að undra þótt Guðmundur yrði
hissa þegar blaðasnápurinn fór að spyrja um þetta
land handan landsins. En hvaða land er þetta, höf-
um við náð því og þá hvað hefur það veitt okkur?
»1 ||A|# EKI i#n (ERT E ii tiyi R Jl
NOK NÓI KR su U SINI GOTT 41 ##
- FYRRI HLUTI VIÐTALS VIÐ
GUÐMUND DANÍELSSON, RITHÖFUND
Hugsjónalandið
„Ég held nú að ég sé búinn að
gleyma þessu. Ég hef ekki lesið
þessa bók siðan hún var endur-
útgefin en ég þykist nú samt sjá
hvað pilturinn meinar. Sagan er
skrifuð á styrjaldarárunum og
timi sögunnar eru kreppuárin á
fjórða tug aldarinnar. Allir vita
sem muna svo langt að það voru
erfiðir timar fyrir alþýðu þessa
lands. Þá voru uppreisnartim-
ar, nýir straumar í þjóðfélags-
og stjórnmálum. Kommúnista-
flokkurinn sem stofnaður var
1930 var að hasla sér völl og sem
ungur maður aðhylltist ég bylt-
ingarhugsjónir kommúnista.
Mér fannst að i þeim fælist von
um betra lif i þessu landi og i
öllum heimi. Þetta land handan
landsins er þvi hugsjónaland.
Ekki Sovét-ísland eins og Jó-
hannes úr Kötlum ákallaði held-
ur betri tið sem ekki bannar
mönnum að njóta sin. Þar sem
þeir fá að lifa og starfa eins og
eðli þeirra og hæfileikar krefj-
ast.
Það hafa margir skrifað um
þessa hluti og hjá flestum hafa
komið fram vonbrigði vegna
þess, að hugsjónin hefur ekki
ræst. Það er komið svolítið inn á
þetta i sögunni Vestangúlpur
Garró. Pilturinn i þeirri bók,
Viktor, hann er i rauninni sá
sami og Reginvaldur i Landinu
handan landsins. Sú saga fjallar
um það hvernig hugsjónirnar
rætast eða öllu heldur svikjast
um að rætast. Milli þessara
tveggja bóka má finna sam-
hengi þótt sú siðari sé ekki
skrifuð i tilefni hinnar. Það hef
ég aldrei gert að skrifa bók
vegna einhvers spursmáls I
annarri bók”.
Að verða höfundur
— Það sem ég ekki er, það vil
ég vera. Hvað tákna þessi orð?
„Þau tákna það, að Regin-
valdur vill vinna sem rithöfund-
ur. Hann segir þetta þegar
hann hefur engum árangri náð
sem slikur.. þannig að þetta
er heitstrenging hans. Hann
ætlar ekki að gefast upp,
hann ætlar að brjótast áfram
þótt honum sé það ljóst að hann
hefur ákaflega litið að byggja á.
Hann hefur vilja, kannski hæfi-
leika og það kostar strið og bar-
áttu að bæta aðstöðu sina og
þroska sig. Hann er ekki orðinn
það sem hann vill verða. Maður
sem finnst hann vera orðinn það
sem hann vill verða — það er
útilokað að hann bæti sig. Hann
staðnar og verður kannski að
steini. Mér er ákaflega illa við
það þegar einhver segist orðinn
sannfærður um að hann hafi
fundið sannleikann. Spurningin
er hvort sannleikurinn er
nokkuð annað en leit að sann-
leika. Persónuleg trú manna er
heilög og ég vil ekki kasta hnút-
um að henni, en mér sýnist að
fólk sem telur sig hafa fundið
hinn endanlega sannleika hafi
lent i sjálfheldu. Gott ef Lax-
ness hefur ekki orðað það þann-
ig að þetta fólk gangi með stein-
barn i maganum”.
Viöurkenningin
ekkert lokatakmark
— Nú er Reginvaldur per-
sónugervingur þinn. Telur þú
þig hafa náð þvi marki sem
hann setur sér I sögunni?
„Ég vil bara taka það skýrt
fram, að þvi fer fjarri að ég hafi
gert verk, sem ég er ánægður
með. Ekkert er nokkru sinni
nógu gott að minum dómi”.
— Þú ert þó viðurkenndur rit-
höfundur eigi að siður.
„Ja — já, ég hef fengið inn-
göngu i Rithöfundasamtök”.
— Það var nú ekki beinlinis
það sem ég átti við. T.d. ertu i
heiðurslaunaflokki listamanna.
„Já, og sú viðurkenning er
góð út af fyrir sig. En það sem
máli skiptir er það, að geta
glimt við sitt verk. Það er ekki
hægt að lifa á viðurkenningunni
og hún er ekkert lokatakmark.
Ég er ekki að lasta það ef þessi
eða hinn hefur gaman af þvi
sem ég skrifa, en það nægir
mér ekki. Meðan mér finnst ég
ekki vera nógu góður hef ég ekki
náð þvi marki sem Reginvaldur
setti sér i sögunni. Jafnvel
Nóbelsverðlaun gætu ekki feng-
ið mig til að finnast neitt ann-
að”.
Fjörutíu bækur
— Samhliða kennslu og skóla-
stjórn, ritstjórn landsmála-
blaðs, nefndasetu og guð má
vita hverju, hefurðu skrifað
milli 30 og 40 bækur. Hvernig er
þetta hægt?
„Það stendur nú svo vel á að
ég man hvað bækurnar eru
margar”, segir Guðmundur og
brosir. „Þær eru 40 og þar af ein
óútkomin. Það segir sig auðvit-
að sjálft, að ég hlýt að hafa not-
að mikið af minum fristundum
til að skrifa. Ég skrifa eitthvað
á hverjum degi. Að visu dettur
út einn og einn dagur, en mér
finnst dagurinn fara til ónýtis ef
ég skrifa ekki neitt. Annars held
ég, að ég geti ekki svarað þessu
nákvæmlega nema fletta dag-
bókinni.
Það hefur verið þannig ástatt
á minni tið, að rithöfundar hafa
ekki getað lifað góðu lifi nema
vera i fullu starfi. Ég valdi
kennaranám og-stöðu eingöngu
vegna þess að mér þótti það
starf geta gefið mér skárstu
tækifærin til að sinna ritstörf-
um. Það gæfi lengri og fleiri
tómstundir og stæöi að ein-
hverju leyti nær skáldskapnum
en einhver önnur störf sem ég
hugsanlega gat fengið. Þannig
hef ég eingöngu miðað min störf
>
r