Vísir - 01.07.1978, Blaðsíða 22

✓
22
Laugardagur 1. júlí 1918y iSSÍl»
við þarfir rithöfundarins og sætt
mig við brauðstritið því það
hefur gert mér kleift að sinna
ritstörfunum. Annars hefur
þetta nú breyst. Fyrir nokkrum
árum sá ég mér fært að segja
upp fastlaunuðu starfi og lifi nú
einvörðungu á ritstörfum og dá-
litlum eftirlaunum. Um blaða-
mennskuna er það að segja, að
hún er náskyld ritstörfum og ég
fór út i hana til að fá útrás fyrir
ýmislegt sem ég vildi segja en
ekki var hægt að rúma i formi
skáldsagna eða ljóða. En hún
var timafrek og raunar er ég
meira hissa á þvi, að ég skyldi
halda út sem ritstjóri i tuttugu
ár en þótt ég héldi út við að
kenna i hérumbil fjörutiu”.
Sunnlenskt mannlíf
— Þú hefur skrifað mikið um
sunnlenskt mannlif. Td. mynda
bækurnar Húsið, Turninn og
teningurinn og Járnblómið,
triólógiu sem i bland er þróun-
arsaga þorpanna hér i Flóan-
um. Hvað geturðu sagt okkur
um þær og þann tima sem þær
fjalla um?
verki að vera höfuðstaður
Suðurlands og Turninn og ten-
ingurinn er einmitt saga af
borgarsmið. Járnblómið á svo
að sýna hvernig velferðarþjóð-
félagið verkar á mannlifið.
Hvernig menn notfæra sér það
og hvað þeir heimta af þvi.
Þetta er þróunarsaga byggðar-
og stjórnmála — þjóðfélags-
saga.
Ég fékk mjög misjafna dóma
fyrir Járnblómið. Sumir hrós-
uðu bókinni en ýmsir höfðu
margt við hana að athuga. Ég
man ekki nein einstök atriði en
dómarnir voru mjög neikvæðir i
bland. Ég tel Járnblómið með
minum bestu verkum og brosti
bara i kampinn að þessu. Þarna
vissi ég nú betur”.
— Það urðu margir til að
hneykslast á Turninum og ten-
ingnum og Járnblóminu, töldu
þig orðinn klúran rithöfund.
,,Nú? Ja, má ég þá bara
benda á, að ýmsir rithöfundar
eru klúrari. Ég hef engar mætur
á klámi og það er óviljandi ef
það finnst i minum bókum. Ég
er að visu ekkert hræddur við að
koma nálægt slikum hlutum i
skáldskap en ég tel mig hafa
gert litið af þvi. Og bók um kyn-
ferðismál hef ég aldrei skrifað.
skilgreina persónurnar. Þær
hafa verið númer eitt. I minum
bókum er þjóðfélagið bakgrunn-
ur en manneskjan sjálf, það
sem mestu máli skiptir. Þessi
setning úr LHL er alveg óskyld
þessu. Hún táknar ekki annað
en það, að Reginvaldur vill ekki
verða bóndi. Ég bendi á það, að
þessi bók, sem mér skilst að þú
viljir gera að e.k. kjarna þessa
viðtals, hún er æskuverk. Ég
var um þritugt þegar ég skrifaði
hana og ég tel engan vafa leika
á þvi, að ég hef breyst verulega
siðan. Þess vegna vil ég varla
viðurkenna að hún sé lykill að
mér nú. Æskuverk min bera
kannski svipmót af þvi sem ég
var þá, en maður vex frá svo
mörgu og þekkir það tæplega
aftur þó maður mæti þvi. Ég
veit ekki hvort það svarar
kostnaði, en eina leiðin til að
finna út hvernig maður hefur
orðið það sem maður er, er að
lesa öll verkin i samhengi”.
„Það eru að litlu leyti sömu
persónur i þessum bókum. Hús-
ið lýsir endalokum dönsku
verslunarinnar á Eyrarbakka.
Selfoss tekur siðan við þvi hlut-
Finnist einhverjum ég verá of
grófur, þá verð ég vist að hafa
það”.
Enginn er spámaöur
i sínu föðurlandi?
Skáldiö í garöinum.
— Þótt þú sért Sunnlendingur
og skrifir um sunnlenskt mann-
, lif skilst mér að vinsældir þinar
sem rithöfundar séu sist meiri,
jafnvel minni hér en annars
staðar á landinu. Er þetta rétt?
„Það má vel vera að þetta sé
rétt, ég hef nú ekki heyrt þetta
fyrr. Kemur það þá ekki heim
og saman við það, að enginn
verði spámaður i sinu föður-
landi? Ég tek ekki afstöðu. Ég
kann vel við mig hér á Selfossi
og hef ekkert út á þann stað að
setja. Mér hefur hvergi fundist
ég eiga heima nema á Suður-
landi. Þessi viði fjallahringur,
hann er mitt land. Ég hef dvalið
bæði fyrir norðan og vestan og
kunnað vel við fólkið en mér
fannst ég alltaf vera gestur.
Þegar ég kom aftur á Suður-
land, fannst mér ég vera að
koma heim”.
— Þú hefur stundum verið á-
sakaður fyrir að taka nýliðna
atburði og lifandi fólk og setja i
skáldsögur þinar.
„Maður fær nú alltaf að heýra
það annað kastið að maður sé að
skrifa ævisögur, þó allar skakk-
ar og skældar. Við þvi sjónar-
miði er ekkert hægt að gera.
Skáldsögurnar eru búnar til úr
reynslu og þekkingu höfundar-
ins á fólkinu og umhverfi þess.
Ég held, að höfundum hljóti að
ganga betur að skrifa um það
sem þeir þekkja en það sem
þeir þekkja aðeins af afspurn.
Það er alveg rétt, að maður tek-
ur einhverja punkta úr lifandi
persónum en persónan i sögunni
er ekki sú persóna þvi fyrst og
„Þessi víði fjallahringur, hann er mitt land"
fremst er rithöíundurinn að
skrifa um sjálfan sig”.
Blaðamaðurinn fer
alveg með það
— Sjálfsagt á ég ekki að
blanda persónulegu mati minu i
þetta viðtal, en að þvi undan-
skildu þegar sögupersónan á
samúð þina, finnst mér þér tak-
ast verr upp með persónur en
atburðarás. t LHL segir Regin-
valdur: „Þetta er mitt fólk. En
ég kæri mig ekki um að hitta
það núna. Ég á hægast með að
skilja það og elska þegar ég sé
það álengdar”. Misskil ég þessa
setningu eða skýrir hún þetta
mat mitt?
„Auðvitað hefur þú þinar
skoðanir, en þarna eru þær mér
til hinnar mestu háðungar. Ég
hef alla tið lagt mest kapp á að
Skáldverk á
byrjunarstigi
— Segðu mér að hverju ertu
að vinna núna?
„Ég er að gera uppkast að
skáldverki en hvað út úr þvi
kemur getég ekki boðað. Það er
alveg á byrjunarstigi. Svo er ég
með fullgert handrit að bók sem
kemur út næsta ár. Það er að
nokkru leyti viðtöl, Viðtöl með
viðauka kalla ég það. Nú i haust
kemur svo út hjá Almenna
bókafélaginu bók, sem ég þýddi
eftir Norðmann, sönn skáld-
saga, Afdrep i ofviðri eins og
hún heitir i islensku þýðing-
unni”.
— Þú ert semsé ekkert á þvi
að láta þau orð gárunganna
sannast á þér, að heiðurslauna-
flokkur listamanna sé aðeins
fyrir þá sem eru hættir að vera
listamenn.
„Ég hef ekkert um það að
segja. Ef fólki fannst ég vera
listamaður áður en ég gekk i
þann flokk en hætti þvi þar með,
þá verð ég vist bara að sætta
mig við það”.
Tvær spitalasögur
— Arið 1971 kom út eftir þig
bók sem þú skilgreindir sem
skáldverk utanflokka i bók-
menntum. Spitalasaga heitir
hún og varð metsölubók. En
meðan þú varst ritstjóri skrif-
aðirðu mikið um annan spitala
sem þú barðist fyrir að yrði
byggður: Héraðssjúkrahús
Suðurlands sem loks reis hér við
bæjardyrnar hjá þér. Hvernig
lika höfundi Spitalasögu þau
málalok?
„Það tók nærri hundrað ár að
fá i gegn að þessi spitali yrði