Morgunblaðið - 03.02.2001, Qupperneq 26

ERLENT
26 LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
AFAR takmarkaðrar hrifningar
gætir á meðal danskra ráðamanna
með þá tillögu Færeyinga að stefna
að sjálfstæði eftir ellefu ár. For-
sætisráðherra Dana, Poul Nyrup
Rasmussen, segir ákvörðunina um
að ganga til þjóðaratkvæðis setja
samskipti þjóðanna í alvarlega
stöðu og Peter Duetoft, formaður
Færeyjanefndar danska þingsins,
segir að svo virðist sem Færeying-
ar hafi gripið einhverja tillögu úr
lausu lofti og hyggist leggja hana
fyrir þjóðina. Þá eru þrír færeysku
þingflokkanna andvígir tillögu
landsstjórnarinnar.
Tillagan felur í sér að allir mála-
flokkar munu færast yfir á hendur
Færeyinga frá Dönum og að dregið
verði úr fjárhagsaðstoð Dana fram
til ársins 2012. Eigi síðar en það ár
verði gengið til atkvæðagreiðslu
um hvort lýsa eigi Færeyjar sjálf-
stætt ríki. Tillagan verður fyrst
lögð fyrir þingið, þar sem allt að 2⁄3
þingmanna eru yfirlýstir stuðnings-
menn hennar. Verði hún samþykkt,
verður gengið til þjóðaratkvæðis
26. maí næstkomandi um hana.
Duetoft segir færeysku lands-
stjórnina ekki vita hvort tillaga
hennar geti orðið að veruleika. En
ætlunin sé greinilega að nota þjóð-
aratkvæðagreiðsluna til að þrýsta
enn frekar á dönsk stjórnvöld í
samningaviðræðum. Ósætti er á
milli Færeyinga og Dana um
hversu lengi Færeyingar njóti fjár-
framlaga frá Dönum. Nyrup Rasm-
ussen hefur ítrekað sagt að fjögur
ár séu algert hámark, kjósi þeir
sjálfstæði.
Það tekur Duetoft undir. „Ég fæ
ekki séð að danska þjóðin eigi að
borga landi sem vill vera sjálfstætt.
Þeir verða að taka afleiðingum þess
að vilja vera sjálfstæðir. Ég á ekki í
nokkrum erfiðleikum með að finna
önnur verkefni til að verja skatt-
peningum okkar í,“ sagði Duetoft,
sem er úr flokki Mið-demókrata.
Venstre hefur einnig lýst yfir and-
stöðu með áætlanir Færeyinga um
að njóta fjárhagsaðstoðar í ellefu ár
til viðbótar, talsmaður flokksins
segir aðeins þróunarlönd í hópi
sjálfstæðra ríkja njóta slíks.
Færeyska stjórnarandstaðan
mótfallin tillögunum
Danir eru ekki einir um að vera
andvígir áætlun landsstjórnarinnar,
tveir færeysku flokkanna; Sam-
bandsflokkurinn og Jafnaðar-
mannaflokkurinn eru mótfallnir
henni og Edmund Joensen, formað-
ur Sambandsflokksins, sagði tillög-
una verða til þess að velferðin yrði
fyrir bí í Færeyjum, eyjarnar gætu
ekki staðið undir öllum kostnaði
sínum sjálfar og því væri flokk-
urinn andvígur sjálfstæði. Jóannes
Eidesgaard, þingmaður jafnaðar-
manna, kvað það „algerlega óraun-
hæft að ímynda sér að danska
stjórnin vilji senda fjárstyrk til
Færeyja sem setja eigi í sjóð sem
fjármagna eigi sjálfstæði Færeyja.
Tillagan sem færeyskir kjósend-
ur taka afstöðu til er í fjórum lið-
um. Að allir málaflokkar verði
komnir í hendur færeyskra stjórn-
valda; að efnahagssjóður verði
stofnaður til að auðvelda breyt-
inguna frá því að njóta að hluta til
framfærslu Dana og til þess að
bera kostnaðinn upp á eigin spýtur,
að fjárstuðningur Dana hverfi
smám saman og að haldin verði
þjóðaratkvæðagreiðsla eigi síðar en
árið 2012 um að Færeyingar lýsi
yfir stofnun sjálfstæðs ríkis.
Tímaáætlunin fyrir yfirfærslu
málaflokka kveður á um að 1. janú-
ar 2003 muni Færeyingar sjálfir
fara með réttarlögsögu er varðar
hegningarlöggjöf, fjölskyldu-,
einkamála-, erfða- og fjármagns-
rétt. Ennfremur verndun hafsins,
kennslu, fjárfestingarsjóð Færeyja
og flugvöllinn í Vágum.
Ári síðar muni Færeyingar hafa
með höndum dómstóla, ákæruvald,
lögreglu og fangelsismálayfirvöld,
aðstoð við afbrotamenn og félags-
lega kerfið. 1 janúar 2006 muni þeir
ennfremur sjá gjaldeyris og fjár-
málaumsýslu, kirkju, siglingar,
skipaeftirlit, flug, fasteignaskrá og
fjarskipti.
Tveimur árum síðar, 1. janúar
2008, muni Færeyingar hafa yf-
irtekið slökkviliðið, veðurþjón-
ustuna, almannavarnir og heil-
brigðismál. Allir aðrir málaflokkar
færist yfir á færeyskar hendur fyr-
ir árið 2012.
Tillagan kveður á um að dregið
verði úr fjárhagsaðstoð danska rík-
isins við Færeyjar og að hún hætti
eigi síðar en árið 2012. Þegar fjár-
hagsaðstoðinni lýkur og málaflokk-
arnir eru komnir yfir á hendur
Færeyinga, verður gengið til
þjóðaratkvæðis að nýju um stofnun
fullvalda ríkis. Samkvæmt tillög-
unni á það að gerast eigi síðar en
26. maí 2012. Verði sjálfstæði sam-
þykkt færast utanríkismál, varn-
armál, mál er varða ríkisfang og
hæstiréttur í hendur Færeyinga.
Efnahagssjóður stofnaður
Lagt er til að stofnaður verði
Efnahagssjóður Færeyja til að
tryggja að yfirfærslan frá fjárhags-
aðstoð Dana til sjálfbærs efnahags,
gangi vel fyrir sig og að efnahags-
legur stöðugleiki náist.
Allar sértekjur hins opinbera
munu renna í sjóðinn og stjórn
hans deilir út framlögum til stofn-
ana og annarra. Sjóðurinn fær
tekjur frá kolvatnsvinnslu, sölu op-
inberra fyrirtækja, tekjur Fær-
eyjabanka vegna sölu gjaldþrota-
búa, fjárhagsaðstoð danska ríkisins
og aðrar sértekjur. Hann yfirfærir
700 milljónir dkr. til fjármálaráðu-
neytisins færeyska árið 2002 en síð-
an verður dregið jafnt og þétt úr
framlögum fram til ársins 2016 er
þeim lýkur.
„Ætlun okkar með sjóðnum er að
tryggja að hagsveiflur jafnist út, að
við getum komið til aðstoðar þegar
efnahagur Færeyja versnar. Hag-
sveiflur hafa mikil áhrif á færeyskt
samfélag,“ segir Anfinn Kallsberg,
lögmaður Færeyja.
Færeyingar taki afleiðing-
um þess að verða sjálfstæðir
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
Danskir stjórnmálamenn á móti tillögu færeysku stjórnarinnar um sjálfstæði
ALRÍKISDÓMARI í Balti-
more í Bandaríkjunum vísaði
í gær frá máli sem höfðað
hafði verið gegn G. Gordon
Liddy, einum af sakborning-
unum í Watergate-málinu,
fyrir ærumeiðingar. Kviðdómi
tókst ekki að sameinast um
niðurstöðu í málinu, sjö vildu
sýkna Liddy en tveir sakfella.
Liddy hefur sakað starfs-
menn Demókrataflokksins
um að hafa rekið símavænd-
isþjónustu á skrifstofu flokks-
ins 1972.
Að sögn Liddys var inn-
brotið í skrifstofuna, en því
var stýrt úr Hvíta húsinu,
raunverulega framið til að
komast yfir ljósmyndir af
einni vændiskonunni. Hafi
hún verið vinkona Johns
Deans, eins af ráðgjöfum
Richards Nixons forseta.
Dean hafi verið aðalmaðurinn
á bak við hugmyndina að inn-
brotinu en yfirleitt er talið að
markmiðið með því hafi verið
að afla upplýsinga um for-
setaframbjóðendur demó-
krata.
Ida Wells, sem var ritari
landsnefndar demókrata 1972
og vann í Watergate, fór í
mál við Liddy og krafðist
þess að hann yrði dæmdur
sekur um ærumeiðingar og
greiddi 5,1 milljón dollara,
um 450 milljónir króna, í
miskabætur. Dean hefur áður
saksótt Liddy vegna sams
konar ásakana en málinu ver-
ið vísað frá.
Liddy sagðist í gær ekki
myndu hætta að viðra skoð-
anir sínar á raunverulegum
orsökum innbrotsins en hann
sat inni í nokkur ár vegna
málsins. „Hvers vegna ætti
ég að skipta um gír? Ég
vann,“ sagði hann.
Máli gegn
Liddy
vísað frá
Baltimore. AP.
MAÐURINN sem myrti þrjá í
Gautaborg fyrr í vikunni, þar
af einn með öxi, á fjölfarinni
götu, var undir áhrifum am-
fetamíns þegar hann var hand-
tekinn. Maðurinn, sem er 32
ára, hefur játað á sig morð á
rúmlega fimmtugum karli og
tveimur yngri konum en hann
kveðst hafa þekkt öll fórnar-
lömb sín. Lögregla segir
manninn hafa gefið ástæðu
fyrir axarmorðinu en vill ekki
gefa hana upp að svo stöddu.
Ódæðismaðurinn olli skelf-
ingu í miðborg Gautaborgar á
fimmtudagsmorgun er hann
réðst á karlmann, þekktan
veitingahúsaeiganda, með öxi.
Fórnarlambið flýði en morð-
inginn elti hann uppi og hjó
hann margsinnis í höfuðið.
Segir lögregla morðið líkast
aftöku. Skelfingu lostnir veg-
farendur og ökumenn reyndu
að komast sem lengst í burtu
þar sem maðurinn gekk ber-
serksgang með öxina eftir
morðið.
Er hann var handtekinn við-
urkenndi hann að hafa orðið
tveimur konum að bana, einni
fyrr um morguninn og annarri
tveimur dögum fyrr. Höfðu lík
þeirra þá þegar fundist í íbúð
og í runna í almenningsgarði.
Morðinginn mun ekki hafa
gefið neina frekari skýringu á
þeim morðum.
Axarmorð-
ingi undir
áhrifum
amfetamíns
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
EFTIR átök undanfarna daga í
bænum Kososvska Mitrovica í
Kosovo-héraði í Serbíu var rólegra
þar um að litast í gær. Nokkrir
tugir friðargæsluliða, flestir
franskir, hafa særst í átökum við
Albani sem hófust sl. mánudag. Þá
lést fimmtán ára albanskur dreng-
ur af völdum handsprengju sem að
sögn Albana var varpað af Serb-
um. Mitrovica er skipt á milli Al-
bana og Serba og er sú borg í Ko-
sovo þar sem mest spenna ríkir.
Í kjölfar láts drengsins sauð upp
úr meðal Albana og ætluðu þeir
sér að fara yfir ána Ibar, sem skil-
ur borgarhluta Serba og Albana
að. Friðargæsluliðar stöðvuðu þá
og lentu þannig í átökum. Morg-
unblaðið ræddi við Davíð Loga
Sigurðsson, sem vinnur við fjöl-
miðlaeftirlit hjá Öryggis- og sam-
vinnustofnun Evrópu (ÖSE) og
staðsettur er í Pristina, höfuðborg
Kosovo, og spurði hann frétta af
ástandinu.
Albönum illa við Frakka
Davíð Logi segir að mjög hafi
aukið á spennuna að Frakkar hafi
séð um friðargæsluna í Mitrovica.
Albanar hafi illan bifur á Frökkum
því þeir telji þá bandamenn Serba.
„Það gerir að verkum að átökin
hafa orðið verri en ella.“
Nokkrir tugir friðargæsluliða
hafa særst í þessum átökum og
þurfti að kalla til aðstoð sveita
Breta og Ítala. Á fimmtudag hitti
hins vegar hæst setti hershöfðingi
NATO, sem sér um friðargæslu í
Kosovo, Carlo Cabigiosu og Hans
Hækkerup, yfirmaður hinnar al-
þjóðlegu bráðabirgðastjórnsýslu
þar, leiðtoga Albana til að binda
enda á ofbeldið.
Davíð Logi segir að starfsmenn
Sameinuðu þjóðanna, þ.m.t. starfs-
menn ÖSE, sem starfa undir hatti
þeirra, hafi ekki orðið beinlínis
varir við átökin. „Hér er allt með
kyrrum kjörum. Það réðust hins
vegar Albanar á bíl starfsmanna
ÖSE á mánudaginn. Hér hafa allir
miklar áhyggjur af þessu og eru
ekki ánægðir með stöðuna.“ Davíð
segir að í Pristina megi oft heyra
þá kenningu að ekki líði á löngu
þar til Albanar fari að skeyta
skapi sínu á friðargæsluliðum víð-
ar í Kosovo. „Við erum búnir að
vera hér í nær tvö ár. Þeir vilja fá
sjálfstæði og fara að sjá einhverjar
breytingar. Þeir eru t.d. mjög
svekktir yfir því að það lítur út
fyrir að það eigi að fresta kosning-
unum hér. Kveikiþráðurinn er
stuttur hjá þeim og það er ekki
langt í að þeir fari að líta á okkur
sem hernámslið.“
Davíð Logi bendir einnig á að
Albanar sætti sig alls ekki við að
Mitrovica sé skipt borg. „Þeir vilja
ekki að Kosovo sé hlutuð í sundur,
ekki frekar en að Serbar vilja að
Kosovo verði skilin frá Serbíu.“
Kosovo er hérað í Serbíu,
stærra lýðveldisins í sambandsrík-
inu Júgóslavíu. Albanar eru yfir
90% íbúa þar og segir Davíð Logi
langflesta Serba sem áður bjuggu
í Pristina hafa flúið þaðan eftir
stríð NATO gegn Júgóslavíu 1999.
Að sögn Davíðs Loga þurfa Serbar
sem eftir eru t.d. þeir sem vinna
hjá ÖSE verndar við þegar þeir
fara um borgina. „En vegna þess
hve fáir Serbar eru eftir hér í
Pristina er ekki eins mikil spenna
hér og í Mitrovica þar sem miklu
fleiri Serbar búa.“
Davíð Logi Sigurðsson í Kosovo segir andrúmsloft þar lævi blandið
Kveiki-
þráður-
inn er
stuttur
APFranskir friðargæsluliðar varpa táragasi og hávaðasprengjum að Albönum sem flýja undan.
Kosovska Mitrovica. AFP, AP.