Morgunblaðið - 03.02.2001, Side 28

ERLENT
28 LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
LEIÐTOGAR Þýzkalands og
Frakklands áttu á miðvikudagskvöld
viðræður yfir kvöldverði á veitinga-
húsi í Elsass, í því skyni að reyna að
brúa ágreining þeirra um stefnuna í
Evrópumálum. Ágreiningur leiðtoga
landanna tveggja, sem verið hafa
driffjaðrir Evrópusamrunans allt frá
upphafi, hefur á síðustu misserum
orðið æ meira áberandi og náði nýju
hámarki á leiðtogafundi Evrópusam-
bandsins (ESB) í borginni Nice í
Suður-Frakklandi í desember sl.
Ræddust þeir Jacques Chirac
Frakklandsforseti, Lionel Jospin for-
sætisráðherra og Gerhard Schröder
Þýzkalandskanzlari við í þrjá tíma yf-
ir „choucroute au poisson“ (heitu súr-
káli með fiski) og fleira góðgæti á
veitingastaðnum Chez Philippe í
Blaesheim, skammt frá Strassborg.
Utanríkisráðherrarnir Joschka
Fischer og Hubert Vedrine sátu þar
einnig til borðs.
Þegar staðið var upp frá borðum
hétu leiðtogarnir hver öðrum því, að
nú skyldu þeir láta togstreitu liðinna
missera vera að baki og líta sameig-
inlega fram á veginn. Sammæltust
þeir um að fjölga samráðsfundum
æðstu manna í 6–8 vikur, í því skyni
að forðast alla misklíð. „Við fórum
nákvæmlega yfir það sem okkur hef-
ur greint á um – og, það sem mik-
ilvægara er, yfir það sem við höfum
gert rétt og ætlum okkur að gera rétt
í framtíðinni,“ lét Schröder hafa eftir
sér að kvöldverðarfundinum loknum.
Leiðtogarnir „sammæltust um að
vera opinberlega sammála“ um Evr-
ópumálin, segir fréttaskýrandi Reut-
ers-fréttastofunnar. Það muni þó
þurfa marga óformlega samráðs-
fundi til viðbótar til þess að ráða-
mönnum Þýzkalands og Frakklands
auðnist að koma sér saman um raun-
verulegt innihald þess sem þeir nú
segjast vera sammála um.
Eiga bágt með að venjast
auknu vægi Þýzkalands
Kjarni vandans er sá að Frakkar
eiga erfitt með að venjast því að póli-
tískt vægi Þýzkalands hefur aukizt
eftir sameiningu landsins og fall
járntjaldsins sem beint hefur grann-
ríkjum Þýzkalands í austri inn í Evr-
ópusambandið.
Í Nice stóð „þýzk-franski öxullinn“
ekki saman, heldur átti í opnum slag
um völd í stækkuðu Evrópusam-
bandi framtíðarinnar. Frakkar fengu
því framgengt í Nice, að formlegt at-
kvæðavægi Þýzkalands yrði ekki
meira en Frakklands og hinna „stóru
ríkjanna“ í ESB, Bretlands og Ítalíu,
þrátt fyrir að í Þýzkalandi búi vel yfir
20 milljónum fleiri en í þessum þrem-
ur ríkjum.
Þar að auki hafa Schröder, Fischer
og fleiri þýzkir ráðamenn sagt ekki
annað ganga upp en að Evrópusam-
starfið verði „dýpkað“ um leið og
Evrópusambandið stækkar. Þeir
hafa gerzt einna dyggastir talsmenn
„sambandsríkishyggju“ í ESB, á
þeim forsendum að til að tryggja
skilvirkni sambandsins í framtíðinni
verði að gera valdmörkin skýrari
milli hinna yfirþjóðlegu stofnana, rík-
isstjórna aðildarríkjanna og héraðs-
stjórna þeirra. Þjóðverjar hafa því
viljað beita sér fyrir því að samin
verði nýr stjórnskipunarsáttmáli fyr-
ir ESB. Þótt franskir ráðamenn hafi
fyrir fall járntjaldsins verið miklir
talsmenn þess að Evrópusamruninn
gengi sem lengst, hafa þær raddir
austan Rínar dofnað mjög síðan járn-
tjaldið féll og Frakkland missti það
vægi sem það hafði eins lengi og það
gat byggt pólitískt forystuhlutverk
sitt á efnahagsmætti „pólitíska
dvergsins“ Vestur-Þýzkalands.
Gaullistinn Chirac hefur líka vís-
vitandi lagt meiri áherzlu á að þjóð-
ríkið haldi sínum völdum og framselji
sem minnst af þeim til yfirþjóðlegra
stofnana ESB. Hvatvísi forsetans í
pólitískum yfirlýsingum hefur heldur
ekki hjálpað til, eins og ummælin „við
þurftum að heyja tvær heimsstyrj-
aldir til að hindra, að Þýzkaland fengi
of mikið vægi í Evrópu“ eru gott
dæmi um, en þau lét hann falla
skömmu fyrir Nice-fundinn. Ólíkt
fyrirrennurunum, sósíalistanum
Francois Mitterrand og íhaldsmann-
inum Helmut Kohl, kemur Chirac og
Schröder heldur ekki vel saman,
hversu innilega sem þeir reyna að
brosa þegar þeir eru ljósmyndaðir
saman. Ofan á þetta bætast hin póli-
tísku „sambúðarvandamál“ í París,
þar sem forsetinn er Gaullisti en for-
sætisráðherrann sósíalisti.
Það er líka annað sem gerir þá sem
til þekkja lítt bjartsýna á að fyrirheit
leiðtoga meginlandsforysturíkjanna
tveggja um að leggja sig fram um að
samstilla stefnu sína í Evrópumálun-
um skili miklu á næstu misserum. Á
næsta ári fara fram forsetakosningar
í Frakklandi, þar sem búizt er við að
þeir Chirac og Jospin takist á, og
þingkosningar verða í Þýzkalandi
haustið 2002.
Áhrif Bretlands
Inn í þessa „áttavilltu“ togstreitu
Frakka og Þjóðverja um stefnu-
mörkun Evrópusambandsins bland-
ast Bretar. Tony Blair forsætisráð-
herra átti á mánudag viðræðufund
um Evrópumálin með Schröder í
Berlín. Þann sama dag birtist í þýzka
vikuritinu Der Spiegel viðtal við
franska Evrópumálaráðherrann
Pierre Moscovici, þar sem hann sak-
aði Breta um að vera „ekki nógu
áhugasama um Evrópusamrunann“.
Sagði Moscovici ekkert geta komið í
stað náins samstarfs Frakklands og
Þýzkalands. Þessu svaraði Alistair
Campbell, talsmaður Blairs, að
brezka stjórnin væri „markvisst að
vinna að því að auka vægi Bretlands í
Evrópu[sambandinu].“
Stjórn Blairs styður stækkun ESB
til austurs af heilum hug, en forsætis-
ráðherrann hefur sagt það ljóst, að
Bretum lítist ekki á að feta mjög
langt eftir Evrópusamrunabrautinni.
Hann er sérstaklega andsnúinn of-
annefndri hugmynd Þjóðverja um að
semja skrifaða stjórnarskrá fyrir
ESB, en eins og kunnugt er hefur
Bretland sjálft enga skrifaða stjórn-
arskrá. Þó tók Campbell fram í
tengslum við fund Blairs og Schröd-
ers, að brezka stjórnin hefði áhuga á
að valdmörk í ESB yrðu betur skil-
greind.
Áberandi var í ræðu sem þýzki ut-
anríkisráðherrann hélt í Lundúnum í
liðinni viku, að hann kvað ekki eins
fast að orði um hugmyndir sem hann
hafði áður lýst um sýn sína á framtíð
ESB sem „sambandsríki þjóðríkja“.
Meginlandsveldin Þýzkaland og
Frakkland hafa mikinn áhuga á að
Bretar gangi til liðs við myntbanda-
lagið og vilja alls ekki spilla fyrir
hinni tiltölulega Evrópusinnuðu
stjórn Blairs, sem væntanlega boðar
til þingkosninga í vor og á þar í
vændum harðan áróðursslag við
íhaldsmenn um Evrópustefnuna.
Þjóðverjar og
Frakkar reyna að
treysta böndin
AP
Leiðtogarnir Lionel Jospin, Jaques Chirac og Gerhard Schröder skála í
Elsassvíni á veitingastaðnum Chez Philippe sl. miðvikudagskvöld.
Í vikunni reyndu leiðtogar Frakklands og
Þýzkalands að finna aftur sameiginlegan
tón í Evrópumálunum og brezki forsætis-
ráðherrann kom til að ræða sömu mál við
þýzka kanzlarann í Berlín. Auðunn Arn-
órsson leit yfir umræðuefni leiðtoganna.
JOE Erling Jahr, maðurinn sem grunaður er um
morðið á fimmtán ára þelþökkum pilti, Benjamin
Hermansen, í Ósló fyrir viku, var handtekinn á
járnbrautarstöð í Kaupmannahöfn á fimmtudags-
kvöld. Fimm ungmenni voru handtekin vegna
gruns um aðild að morðinu stuttu eftir að það var
framið og sögðu þau í yfirheyrslu að Jahr, sem er
nítján ára gamall, væri morðingi Benjamins.
Jahr, sem er þekktur meðlimur nýnasistahreyf-
ingarinnar Boot Boys, hafði verið eftirlýstur um
alla Evrópu en var helst leitað í Svíþjóð þar sem
lögreglan fékk ábendingu um að hann héldi sig.
Hann hefur nú verið dæmdur í þrettán daga
gæsluvarðhald í Kaupmannahöfn. Jahr hefur við
yfirheyrslu lögreglunnar í Kaupmannahöfn neitað
að hafa myrt Benjamin samkvæmt heimildum
dagblaðsins Verdens Gang. Þá vill hann ekki
verða framseldur til Noregs. Lögreglan í Ósló
sendi í gær beiðni um framsal Jahrs og að sögn
lögfræðings hans verður hann væntanlega fluttur
til Noregs um leið og gæsluvarðhaldi í Kaup-
mannahöfn lýkur.
Fjölmennustu mótmæli
síðari tíma
Víða um Noreg safnaðist fólk saman á fimmtu-
dagskvöldið og mótmælti nasisma, kynþáttafor-
dómum og ofbeldi. Um 40 þúsund manns söfn-
uðust saman í miðbæ Óslóar og héldu á kyndlum
og mótmælaskiltum í fjöldagöngu um göturnar.
Önnur eins mótmæli hafa ekki átt sér stað í borg-
inni síðan 1946 en það ár mótmæltu Norðmenn
virkjunum í Nordmarka.
Jens Stoltenberg, forsætisráðherra Noregs,
hélt tölu á Youngs-torginu með Hákon krónprins,
unnustu hans, Mette-Marit, og Marthe prinsessu
sér við hlið. „Við viljum samfélag sem er laust við
ofbeldi og kynþáttafordóma,“ sagði Stoltenberg
m.a. í ræðu sinni og hvatti alla skóla í landinu til að
flagga í hálfa stöng næstkomandi þriðjudag þegar
útför Benjamins Hermansens fer fram.
Víða annars staðar í Noregi safnaðist fólk sam-
an og komu um 5.000 manns saman í miðbæ
Þrándheims og álíka fjöldi gekk með kyndla um
götur Kristiansand. Í smærri byggðarlögum var
einnig kveikt á kertum og kyndlum og hins fimm-
tán ára gamla Benjamins Hermansens minnst.
Meintur morðingi Benjamins Hermansens handtekinn í Kaupmannahöfn
Segist
vera
saklaus
Þrándheimi. Morgunblaðið.
AP
Um 40 þúsund manns söfnuðust saman í miðborg Óslóar og mótmæltu nasisma, kynþáttafordómum
og ofbeldi á fimmtudagskvöld í kjölfar morðsins á þeldökka drengnum Benjamin Hermansen.
JOSEPH Kabila, forseti Kongó, sem
nú er í Bandaríkjunum, átti fund með
Paul Kagame, forseta Rúanda, í
fyrradag og í gær ætlaði hann að
ræða við Kofi Annan, framkvæmda-
stjóra Sameinuðu þjóðanna, og
nokkra fulltrúa í öryggisráðinu. Virð-
ist hann staðráðinn í að leggja sitt af
mörkum til að koma á friði í Kongó.
Kabila sagði við embættistökuna í
síðustu viku, að hann vonaði, að ör-
yggisráðið uppfyllti „þá skyldu sína
að senda strax gæslulið til Kongó“ til
að hafa eftirlit með brottflutningi er-
lendra herja frá landinu. Styðja Rú-
anda, Úganda og Búrúndí uppreisn-
armenn í baráttu þeirra gegn
Kongóstjórn en hún nýtur aftur
stuðnings herliðs frá Angóla, Zimb-
abwe og Namibíu.
Kabila vildi fátt segja um fundinn
með Kagame, forseta Rúanda, en
sagðist þó ekki andvígur öðrum fundi
með þeim ef það gæti stuðlað að friði.
Í viðtali við útvarpsstöðina Voice of
America sagði Kagame, að með
valdatöku Kabila hefðu vonir um frið
í Kongó glæðst. Kabila lagði áherslu
á, að hrinda yrði Lusaka-samkomu-
laginu frá 1999 í framkvæmd en því
var ætlað að binda enda á ófriðinn í
Kongó. Suma þætti þess yrði þó að
endurskoða. Það var raunar faðir
hans, Laurent Kabila, sem var myrt-
ur í síðasta mánuði, sem kom í veg
fyrir, að Lusaka-samkomulagið yrði
að veruleika.
Joseph Kabila
Vill koma
á friði
í Kongó
Sameinuðu þjóðunum. AFP.