Morgunblaðið - 03.02.2001, Qupperneq 38

38 LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SAMKEPPNISRÁÐ ákvað ígær að afturkalla fyrriákvörðun sína frá 17. des-ember 1999 um að hafast
ekki að vegna yfirtöku Grænmetis
ehf. á fyrirtækinu Ágæti hf. Ráðið
hefur komist að þeirri niðurstöðu að
Búnaðarbankinn, Sölufélag garð-
yrkjumanna og Grænmeti ehf. hafi
vísvitandi veitt rangar og villandi
upplýsingar um kaupin og því hafi
ákvörðunin frá árinu 1999 byggst á
röngum forsendum. Samkeppnis-
stofnun hefur sent lögregluyfirvöld-
um kæru vegna málsins, en röng
skýrslugjöf til samkeppnisyfirvalda
varðar refsingu samkvæmt ákvæð-
um hegningarlaga. Fulltrúar hinna
kærðu mótmæla allir ásökununum.
Þetta mun vera í fyrsta sinn sem
samkeppnisyfirvöld hafa lagt fram
kæru til lögreglu vegna samkeppn-
ismála og einnig mun þetta vera í
fyrsta sinn sem samkeppnisráð aft-
urkallar fyrri ákvörðun sína.
Í fréttatilkynningu sem sam-
keppnisráð sendi frá sér í gær vegna
málsins kemur fram að ráðið telji
upplýst að kaup Grænmetis á
Ágæti, sem annast innflutning og
heildsöludreifingu á grænmeti og
ávöxtum, hafi í raun verið gerð að
frumkvæði og fyrir reikning og
áhættu Sölufélagsins, en samkvæmt
upplýsingum sem ráðið hafi fengið
árið 1999 hefði Sölufélagið ekki á
nokkurn hátt verið talið viðriðið
kaupin.
Hvergi getið um aðild Sölu-
félagsins að kaupunum
Málavextir eru þeir að í ákvörðun
samkeppnisráðs 17. desember 1999
var fjallað um kaup Grænmeti á
meirihluta hlutafjár í Ágæti af Bún-
aðarbankanum.
„Bankinn hafði upphaflega keypt
bréfin fyrir tilstuðlan Sölufélags
garðyrkjumanna (SFG), með það í
huga að endurselja þau SFG,“ segir
í fréttatilkynningu samkeppnisráðs.
„Af þessu varð þó ekki, en í staðinn
keypti Grænmeti bréfin. Í ljósi þess-
arar forsögu málsins beindu sam-
keppnisyfirvöld á sínum tíma fyrir-
spurnum til framkvæmdastjóra
Grænmetis, Þórhalls Bjarnasonar,
sem er fyrrverandi stjórnarmaður í
SFG, og einnig til Búnaðarbankans
og Bananasölunnar hf., en SFG er
tengt því fyrirtæki. Voru þessir að-
ilar sérstaklega spurðir um það
hvort önnur fyrirtæki á grænmet-
ismarkaði hefðu á einhvern hátt
komið að viðskiptum með hlutabréf-
in. Í svörum aðilanna var hvergi get-
ið um að SFG hefði á nokkurn hátt
komið að kaupunum.
Á grundvelli þessara upplýsinga
taldi samkeppnisráð ekki ástæðu til
aðgerða vegna kaupanna, þar sem
engir keppinautar Ágætis á markaði
tengdust félaginu í gegnum þau. Á
þessum tíma hafði fyrirtækið Græn-
meti enga starfsemi með höndum.
Rúmu ári eftir að þessi viðskipti
áttu sér stað keypti fyrirtækið Ban-
anar, sem er tengt SFG, hlutabréfin
í Ágæti af Grænmeti. Af þessari
ástæðu, sem og vegna þess að aðilar
á markaði höfðu fullyrt við sam-
keppnisyfirvöld að SFG hefði staðið
að baki fyrri viðskiptum, var ákveð-
ið að kanna frekar aðdraganda
kaupa Grænmetis á bréfunum á
árinu 1999.“
Sölufélagið fjármagnaði
kaup Grænmetis á Ágæti
Samkvæmt tilkynningu sam-
keppnisráðs tilgreindi Grænmeti á
sínum tíma að verðbréfamiðlunin
Vaxta ehf. hefði veitt félaginu lán til
hlutabréfakaupanna. Þegar Sam-
keppnisstofnunin hefði leitaði upp-
lýsinga hjá Vöxtu um lán þetta hefði
komið fram, að Vaxta hefði ekki lán-
að féð heldur aðeins verið milli-
gönguaðili. Í kjölfarið ritaði Sam-
keppnisstofnun Vöxtu bréf hinn 5.
janúar sl. þar sem skorað var á fyr-
irtækið, með vísan til upplýsinga-
skyldu 39. gr. samkeppnislaga, að
greina frá nafni og kennitölu þess
aðila, sem lánaði fé til kaupa Græn-
metis á hlutabréfunum í Ágæti.
Jafnframt var gerð krafa um af-
hendingu afrita af öllum gögnum,
sem væru í vörslu Vöxtu og tengd-
ust umræddri fjármögnun.
Vaxta, sem er fjölskyldufyrirtæki
í eigu ættingja Þórhalls Bjarnason-
ar, framkvæmdastjóra Grænmetis,
neitaði að upplýsa um raunveruleg-
an lánveitanda og hinn 11. janúar sl.
kærðu forsvarsmenn fyrirtæksins
ákvörðun Samkeppnistofnunar til
áfrýjunarnefndar samkeppnismála.
Kröfðust þeir þess að ák
yrði felld úr gildi og að þar
fyrirtækinu óskylt að lá
keppnisstofnun umræddar
ingar í té. Samkeppnis
krafðist þess hins vegar
kærða ákvörðun yrði
Áfrýjunarnefndin staðfest
un Samkeppnisstofnunar í
sínum og samkvæmt þv
Vaxta að veita samkeppnis
um upplýsingar um fjármö
Þrátt fyrir þennan úrsku
lagðar hafi verið 200 þúsu
dagsektir á Vöxtu til að kn
að fyrirtækið léti upplýsin
hendi hefur fyrirtækið n
veita þær. Í tilkynningu sa
isráðs segir að nú hafi hi
verið upplýst að fjármagn
anna hafi komið frá Sölufél
Kaupverðið millifæ
af reikningi Söluféla
„Eftir að núverandi
málsins hófst upplýsti
bankinn að örfáum dögu
kaup Grænmetis á Ágætisb
hefði Sölufélaginu verið vei
fjárfestingar og hagræ
rekstri.“ Daginn eftir að
afgreitt var kaupverð hlu
Ágæti millifært af reiknin
Búnaðarbankanum yfir á
reikning Vöxtu. Þetta hafð
ekki upplýst á sínum tíma
tilkynningunni.
Samkeppnisstofnun kærir Búnaðarbankann
Taldir hafa veit
upplýsingar um
Samkeppnisráð hefur lagt fyrir Sam-
keppnisstofnun að hefja á ný rannsókn á
sölunni á Ágæti hf. til Grænmetis ehf. árið
1999. Ráðið telur að Sölufélag garðyrkju-
manna hafi lengi viljað eignast Ágæti en
óttast að það stangaðist á við samkeppn-
islög. Því hafi Sölufélagið fjármagnað kaup
Grænmetis á Ágæti og þannig náð yfirráð-
um yfir fyrirtækinu.
Sölufélag garðyrkjumannahefur sent frá sér eftirfar-andi fréttatilkynningu: „Í
tilefni af ákvörðun samkeppnis-
ráðs á fundi sínum í dag varðandi
málefni Sölufélags garðyrkju-
manna skal eftirfarandi tekið
fram: Samkeppnisstofnun hefur
allt frá því á miðju ári 1999 verið
fullkunnugt um að forsvarsmenn
Sölufélags garðyrkjumanna svf.
höfðu og hafa enn í hyggju að beita
sér fyrir stofnun nýrrar ávaxta- og
grænmetisdreifingarmiðstöðvar á
grunni Ágætis hf., Banana efh. og
Sölufélags garðyrkjumanna, þar
sem móðurfélagið yrði Eignar-
haldsfélagið Fengur hf., en slíkt er
að mati forsvarsmanna félaganna
forsenda þess að unnt sé að lækka
enn frekar en orðið er heild-
söluverð þessara vörutegunda hér
á landi. Það er því rangt sem kem-
ur fram í ákvörðun samkeppnis-
ráðs í dag nr. 3/2001 að forsvars-
menn Sölufélags garðyrkjumanna
svf., eða félaga því tengdu, hafi
veitt Samkeppnisstofnun rangar
upplýsingar í nóvember 1999, er
ráðið tók ákvörðun sína í máli
Grænmetis ehf. og Ágætis hf. eins
og byggt er á í áðurgreindri
ákvörðun. Skal í því sambandi sér-
staklega vísað til meðfylgjandi
bréfs, sem sent var Samkeppn-
isstofnun 23. nóvember 1999.“
Bréfið hefur Morgunblaðið undir
höndum og er í því vísað í tvo
samninga Sölufélagsins
við Búnaðarbankann, sem
tók að sér að kaupa fyrir
hönd Sölufélagsins alla
fala hluti í Ágæti hf. Sam-
kvæmt 3. gr. samning-
anna skuldbatt Sölu-
félagið sig til þess að
kaupa þessa hluti af Bún-
aðarbankanum. Þar kem-
ur einnig fram að und-
irbúningur að
sameiningu félaga tengdu
félagi garðyrkjumanna ha
verið hafinn er Samkeppn
sendi bréfi til Sölufélags g
yrkjumanna og Ágætis 5. á
1999. Áður en endanleg gö
legið fyrir, sem kynna átti
keppnisstofnun á grundve
keppnislaga, hafi Samkepp
stofnun hafið aðgerðir sína
Bananasölunni, Sölufélagi
yrkjumanna og Ágæti með
hinn 24. september 1999.
Sigurður G. Guðjónsson
maður Sölufélags garðyrk
Sigurður G. Guðjónsson, lö
Aldrei
in d
ætlan
VATNAJÖKULSÞJÓÐGARÐUR
METNAÐUR Í KRABBA-
MEINSRANNSÓKNUM
Hafið er víðtækt samstarfum rannsóknir á brjósta-krabbameini hjá Íslenska
brjóstakrabbameinshópnum, sem
samanstendur af læknum á Land-
spítala – háskólasjúkrahúsi og
Fjórðungssjúkrahúsinu á Akur-
eyri, Urði, Verðandi, Skuld og
Krabbameinsfélagi Íslands. Nýt-
ur verkefnið stuðnings Samhjálp-
ar kvenna, sem er stuðningshópur
við konur, sem greinst hafa með
brjóstakrabbamein. Ætlunin er að
rannsaka sex þúsund manns á
þremur árum og verður sam-
kvæmt áætlun varið nokkrum
tugum milljóna króna til verkefn-
isins. Fyrri hluta þessa verkefnis
er nú lokið og er sá síðari að hefj-
ast.
Brjóstakrabbamein er algeng-
asta krabbameinið, sem konur fá.
Karlar fá reyndar einnig brjósta-
krabba, en meinið er 100 sinnum
algengara í konum. Yfirleitt
myndast krabbameinið um það
leyti, sem konur komast á breyt-
ingaskeiðið, og greinast þrjú til-
felli af fjórum eftir að þær ná
fimmtugsaldri. Tíðni brjósta-
krabbameins er mest í löndum
þar sem lífslíkur eru mestar, í
Norður-Ameríku og Vestur-Evr-
ópu.
Margt er ekki vitað um ástæð-
urnar fyrir brjóstakrabbameini,
en ljóst er að það má rekja til
bæði umhverfis- og erfðaþátta.
Stökkbreytingar í genum, sem
nefnd hafa verið HER2, BRCA1,
BRCA2 og p53 hafa verið tengd
brjóstakrabbameini og geta þess-
ar breytingar ýmist gengið í erfð-
ir eða verið áunnar.
Verkefnið var kynnt á þriðju-
dag og að sögn Jórunnar Erlu
Eyfjörð, sem stýrir rannsókninni
á vegum Krabbameinsfélagsins,
verður haldið áfram að rannsaka
samspil umhverfis og erfða: „Við
munum skoða hvaða þættir geta
verndað konur, sérstaklega þær,
sem bera stökkbreytingu í BRCA-
geni, sem eykur líkur á brjósta-
krabbameini. Verða athugaðir
þættir eins og fæðingar, blæðing-
ar, reykingar, áfengisneysla,
hreyfing og fleira.“
Rannsóknir Krabbameins-
félagsins á brjóstakrabbameini
hafa þegar vakið alþjóðlega at-
hygli og er það fagnaðarefni að ís-
lenskir vísindamenn skuli nú fá
tækifæri til þess að setja aukinn
kraft í rannsóknir á þessum
skæða sjúkdómi. Orð Kristbjarg-
ar Þórhallsdóttur, forsvarsmanns
Samhjálpar kvenna, þegar hún
var beðin um að skýra hvers
vegna hópurinn styddi verkefnið,
segja sína sögu: „Við viljum
leggja okkar af mörkum í því að
styðja og efla rannsóknir á þess-
um algenga sjúkdómi því okkur
finnst ógnvekjandi þessi sívax-
andi fjöldi kvenna, sem greinist á
hverju ári.“
Núlifandi Íslendingar, sem
fengið hafa brjóstakrabbamein,
eru 1.400. Verður þeim öllum boð-
ið að taka þátt í rannsókninni og
munu rannsóknaraðilarnir þrír
samnýta gögn.
Lækning á krabbameini hefur
reynst vandfundin, þótt miklar
breytingar og örar framfarir hafi
orðið á meðferð. Vitaskuld er ekki
hægt að binda of miklar vonir við
eitt rannsóknarverkefni, en það
er góðs viti hvað margir munu
leggja þekkingu sína saman til að
ná árangri í þessu verkefni.
Íslendingar standa nú á einskonar krossgötum hvað varðar
stofnun þjóðgarða. Ákveðið hefur
verið að stofnaður verði sérstakur
þjóðgarður á Snæfellsnesi og á
síðastliðnu ári ákvað ríkisstjórnin
að stofna sérstakan þjóðgarð um
Vatnajökul, sem yrði eins konar
útvíkkun á þjóðgarðinum í Skafta-
felli, sem verið hefur við lýði í
nokkra áratugi. Næsta ár, árið
2002, er samkvæmt ákvörðun
Sameinuðu þjóðanna „ár fjalla“ og
í því sambandi hefur verið rætt
um að stofnun stærsta þjóðgarðs
Evrópu, Vatnajökulsþjóðgarðs,
yrði sérstakt framlag Íslands til
þess árs.
Flestir Íslendingar, sem komið
hafa í þjóðgarðinn í Skaftafelli,
gera sér grein fyrir hrikalegri
náttúrufegurð garðsins, sem út-
víkkaður yrði langstærsti þjóð-
garður Evrópu og einstæður í ver-
öldinni bæði vegna náttúrunnar
sjálfrar og einnig með tilliti til
sögu þess fólks, sem byggt hefur
þetta svæði frá landnámi. Þar er
að finna einstakt samspil eldvirkni
og jökla, sem ná hámarki sínu í
gosum undir jökli og jökulhlaup-
um.
Stofnun þjóðgarðs um Vatnajök-
ul og Skaftafell er aðgerð, sem
fólk í þessum byggðum lítur mjög
björtum augum og í brjósti þess
er ákveðin bjartsýni um að þjóð-
garðurinn auki atvinnumöguleika
á svæðinu í ferðaþjónustu í sam-
bandi við garðinn og sitthvað
fleira. M.a. hefur verið talað um
stofnun sérstaks jöklasafns í
þessu sambandi.
Menn sjá í framtíðinni ennfrem-
ur að unnt verði að stækka Vatna-
jökulsþjóðgarðinn, m.a. til norð-
urs og vesturs. Til að byrja með
verður hann gamli Skaftafells-
garðurinn og síðan jökulhettan að
jökuljaðri, en menn bera þá von í
brjósti að til framtíðar verði einn-
ig unnt að láta garðinn ná til
Kverkfjalla og Lakagígasvæðisins,
en allt eru þetta einstæð friðlönd,
sem myndu falla vel inn í þennan
þjóðgarð, sem eins og áður sagði
yrði einstakur í sinni röð. Land í
mótun og sífelldri umsköpun.