Morgunblaðið - 03.02.2001, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2001 39
kvörðunin
r með yrði
ta Sam-
r upplýs-
stofnunin
r að hin
staðfest.
ti ákvörð-
úrskurði
ví verður
syfirvöld-
gnunina.
urð og að
und króna
nýja á um
garnar af
neitað að
amkeppn-
ins vegar
n til kaup-
laginu.
ært
agsins
rannsókn
Búnaðar-
um fyrir
bréfunum
itt lán „til
ðingar í
lánið var
utabréfa í
ngi SFG í
banka-
ði bankinn
a,“ segir í
„Bananasölunni var einnig á sín-
um tíma send fyrirspurn um það
hvort það fyrirtæki eða önnur tengd
því hefðu með einhverjum hætti,
beinum eða óbeinum, komið að
hlutabréfaviðskiptunum. Var í svari
félagsins í engu minnst á fjármögn-
un SFG á kaupunum.“
Í fréttatilkynningu samkeppnis-
ráðs segir að aðkoma Sölufélagsins
að viðskiptum þessum hafi þó ekki
eingöngu verið í formi fjármögnun-
ar.
„Fram er komið, að þrátt fyrir að
frestur SFG til að kaupa Ágætis-
bréfin, samkvæmt samningi við
Búnaðarbankann, hafi verið runn-
inn út þegar Grænmeti keypti, hafi
bæði SFG og bankinn talið sig bund-
in af samningnum. SFG hafi bent á
Grænmeti sem kaupanda í sinn stað,
eins og fyrirtækið hafði rétt til sam-
kvæmt ákvæðum samnings síns við
bankann. Sala bréfanna fór því ekki
fram á frjálsum markaði.
Hvorki SFG, Grænmeti né Bún-
aðarbankinn höfðu á sínum tíma
upplýst um það, að sala Ágætisbréf-
anna til Grænmetis hefði verið liður
í að efna kaupsamning um bréfin
milli aðilanna. Í svari Búnaðarbank-
ans til Samkeppnisstofnunar árið
1999 var þess þvert á móti getið, að
SFG hefði „samþykkt að falla frá
kauprétti sínum“ samkvæmt samn-
ingnum.“
Í tilkynningunni segir að svör
þessara aðila hafi því gefið til kynna
að Grænmeti hafi keypt hlutabréfin
í Ágæti sem sjálfstæður og óháður
kaupandi, án allra tengsla við Sölu-
félagið. Því sé ljóst að Búnaðarbanki
Íslands, fyrirtækjasamstæða Sölu-
félags garðyrkjumanna og Þórhall-
ur Bjarnason f.h. Grænmetis hafi
vísvitandi veitt samkeppnisyfirvöld-
um rangar og villandi upplýsingar
varðandi atriði, sem máli skiptu um
mat á kaupum Grænmetis á Ágæti.
Þar sem að röng skýrslugjöf til sam-
keppnisyfirvalda varðar brotlegan
aðila refsingu samkvæmt ákvæðum
almennra hegningarlaga var málið
kært til lögreglu.
Kaupin að frumkvæði Sölu-
félags garðyrkjumanna
Eins og kom fram að ofan telur
samkeppnisráð upplýst að kaup
Grænmetis á Ágæti hafi í raun verið
gerð að frumkvæði og fyrir reikning
og áhættu Sölufélagsins. Fyrir liggi
að Sölufélagið hafi lengi haft uppi
ráðagerðir um að eignast Ágæti og
því hafi samningurinn við Búnaðar-
bankann verið gerður í þeim til-
gangi. Einnig telur ráðið að tvísýnt
hafi þótt um hvort kaup Sölufélags-
ins myndu standast samkeppnislög,
og að hugmyndir hafi verið uppi inn-
an Sölufélagsins um að annar aðili
yrði látinn kaupa Ágæti „á pappír-
unum.“
„Virðist samningurinn við Búnað-
arbankann hafa tekið mið af þessu,
en hann kvað meðal annars á um
rétt SFG til að framvísa kauprétti
sínum til annars aðila, enda fór svo
að Sölufélagið vísaði á Grænmeti
sem kaupanda í skjóli þessa réttar.
Grænmeti var á þessum tíma eigna-
laust fyrirtæki án starfsemi og hafði
Þórhallur Bjarnason, sem þá var
stjórnarmaður í SFG og fleiri fyr-
irtækjum tengdum því, nýverið
keypt það.“
Samkvæmt upplýsingum frá sam-
keppnisráði fjármagnaði Sölufélag-
ið kaupin að fullu fyrir milligöngu
Vöxtu, sem er undir stjórn fjöl-
skyldu Þórhalls eins og áður sagði.
„Sú fjármögnun var veitt í formi
skuldabréfs gegn handveði í hluta-
bréfunum sjálfum og án nokkurra
frekari trygginga eða persónulegra
ábyrgða. Skuldabréfið átti að greið-
ast að fullu að 8 mánuðum liðnum.
Það hefur síðan komið í ljós að lánið
var ekki gert upp fyrr en eftir að
Ágætisbréfin höfðu verið framseld
til Banana í desember sl.“
Sölufélagið náði virkum
yfirráðum í Ágæti
Samkeppnisráð telur ljóst þegar
atvik málsins eru skoðuð í samhengi
að Sölufélagið hafi, í gegnum kaup
Grænmetis á Ágæti árið 1999, náð
virkum yfirráðum yfir Ágæti.
„Hér verður sérstaklega að horfa
til frumkvæðis SFG að viðskiptun-
um og samstilltra aðgerða SFG og
Þórhalls Bjarnasonar í tengslum við
þau. Þá skiptir höfuðmáli fjármögn-
un SFG á kaupunum á Ágæti og eðli
hennar, ásamt þeirri staðreynd að
Grænmeti gerði ekki upp lánið fyrr
en SFG eignaðist Ágæti formlega
með kaupum Banana á fyrirtækinu.
Grænmeti skuldaði þannig SFG allt
andvirði hlutafjár í Ágæti þann tíma
sem það stóð að rekstri fyrirtækis-
ins og engin gögn benda til að for-
sendur hafi verið til að endurgreiða
þá skuld. Er því ljóst að Grænmeti
og dótturfélag þess, Ágæti, voru
verulega háð SFG frá og með nóv-
ember 1999 og ekki raunhæft að
vænta þess að hegðun Ágætis á
markaði hafi verið án tillits til hags-
muna SFG. Þess sjást einnig merki
að SFG hafi í raun beitt áhrifum sín-
um. Þannig var fyrrum starfsmaður
SFG ráðinn í stöðu fram kvæmda-
stjóra Ágætis skömmu eftir eig-
endaskiptin, en einnig var skipt um
fjármálastjóra og endurskoðanda
félagsins,“ segir í tilkynningu sam-
keppnisráðs.
Samkeppnisstofnun
hefur nýja rannsókn
„Af þeirri niðurstöðu að SFG hafi
náð yfirráðum yfir Ágæti þegar á
árinu 1999 leiðir að kaup Banana á
hlutafé félagsins, sem hafa verið til
skoðunar hjá Samkeppnisstofnun,
teljast ekki samruni í skilningi sam-
keppnislaga, þar sem fyrirtækin
höfðu áður verið komin undir yfir-
ráð sama aðila. Athugun Samkeppn-
isstofnunar á þeim viðskiptum er
því lokið. Hins vegar er orðið ljóst að
SFG-samstæðan, Búnaðarbanki Ís-
lands og Grænmeti hafa veitt sam-
keppnisyfirvöldum rangar og vill-
andi upplýsingar sem leiddu til þess
að tekin var ákvörðun á röngum for-
sendum. Samkeppnisráð telur því
að ákvörðun þess nr. 44/1999, um að
hafast ekki að í tilefni af kaupum
Grænmetis á Ágæti, sé ógildanleg í
skilningi stjórnsýslulaga og hefur
því ákveðið að afturkalla hana. Af
þeirri afturköllun leiðir að leggja
þarf nýtt efnislegt mat á það hvort
þau yfirráð SFG yfir Ágæti, sem
sköpuðust á árinu 1999, séu sam-
þýðanleg samrunaákvæðum sam-
keppnislaga. Samkeppnisráð leggur
því fyrir Samkeppnisstofnun að
hefja nýja rannsókn á sölunni á
Ágæti árið 1999 til að meta þessi at-
riði,“ segir í tilkynningunni.
, Sölufélag garðyrkjumanna og Grænmeti til lögreglu
tt vísvitandi rangar
kaupin á Ágæti hf.
Morgunblaðið/Ásdís
Búnaðarbankinnsendi frá sérfréttatilkynningu í
gær varðandi ákvörðun
samkeppnisráðs. Þar seg-
ir:
„Búnaðarbanki Íslands
hf. telur sig hafa gefið full-
nægjandi upplýsingar um
málið. Athugasemdir sam-
keppnisráðs sem snúa að
bankanum koma forvígis-
mönnum hans því verulega á
óvart. Fyrir liggur að Samkeppn-
isstofnun mun hefja rannsókn
málsins á ný. Búnaðarbanki Ís-
lands hf. mun kappkosta að vinna
með Samkeppnisstofnun að skoð-
un málsins og telur fullvíst að þá
komi í ljós að hann veitti á sínum
tíma upplýsingar um umrædd við-
skipti í góðri trú.“
Stefán Pálsson, bankastjóri Bún-
aðarbankans, ítrekaði í samtali við
Morgunblaðið að bankinn hefði tal-
ið sig hafa gefið fullnægjandi upp-
lýsingar. „Það lá alltaf ljóst fyrir
að Sölufélag garðyrkjumanna
hafði forkaupsrétt og að
við myndum kaupa bréfin
fyrir félagið ef Samkeppn-
isstofnun gerði ekki at-
hugasemdir við kaupin.
Samkeppnisstofnun var
alla tíð gert ljóst að Sölu-
félagið hafði forkaupsrétt
að bréfunum. Mér kemur
því spánskt fyrir sjónir að
það skuli koma upp nú að
við höfum ekki gefið rétt-
ar upplýsingar. Við erum reiðu-
búnir til samstarfs við þessa aðila
eins og fram kemur í okkar yfirlýs-
ingu,“ segir Stefán.
Í umræðunni að undanförnu hef-
ur verið fjallað um meint inn-
herjasvik Búnaðarbankans vegna
viðskipta með hlutabréf í fyrirtæk-
inu Pharmaco. Aðspurður um
hvernig á því stæði að þessi mál
kæmu upp sagði Stefán: „Ég veit
það ekki. Ég vil ekki hugsa neitt
ljótt. Með því á ég við að það sé
með ólíkindum hvernig við lendum
inni í þessari hringiðu.“ Hann vildi
ekki tjá sig frekar um málið.
Búnaðarbankinn telur sig hafa
gefið fullnægjandi upplýsingar
Forkaupsréttur
SFG lá ljós fyrir
Stefán
Pálsson
GUÐMUNDUR Sigurðs-
son, forstöðumaður sam-
keppnissviðs Samkeppn-
isstofnunar, segir að
samkeppnisyfirvöld líti
það býsna alvarlegum
augum ef aðilar halda frá
þeim upplýsingum og sam-
keppnisráð taki ákvarð-
anir sem grundvallist á
ónógum eða villandi upp-
lýsingum. Guðmundur
segir að lögreglurannsóknin muni
beinast að því hvort hér hafi verið
um hegningarlagabrot að ræða
með því að veittar hafi verið vís-
vitandi rangar eða ófullnægjandi
upplýsingar.
Í samkeppnislögum er kveðið á
um það að refsivert sé að
veita samkeppnisyfir-
völdum rangar upplýs-
ingar. Viðurlög við því
varða fangelsisvist.
„Rannsóknin beinist að
því hvort ákvörðunin sem
samkeppnisráð tók í lok
árs 1999 hafi verið tekin
á grundvelli rangrar
upplýsingagjafar og það
er mat samkeppnisráðs
að svo hafi verið. Þess vegna er sú
ákvörðun afturkölluð. Samkeppn-
isstofnun hefur verið falið af sam-
keppnisráði að fara aftur í efn-
islega athugun á þeim kaupum
sem urðu á árinu 1999,“ segir
Guðmundur.
Guðmundur Sigurðsson, sam-
keppnissviði Samkeppnisstofnunar
Guðmundur
Sigurðsson
Ákvörðun tekin á
grundvelli rangrar
upplýsingagjafar
Þórhallur Bjarnason,framkvæmdastjóriGrænmetis efh.,
kveðst ekki sjá neina
ástæðu til lögreglurann-
sóknar hvað varðar hans
hlut við kaup Grænmetis á
hlutafé í Ágæti. Hann
kvaðst ekki kannast við að
hafa gefið vísvitandi rang-
ar upplýsingar um málið.
„Ég er afar undrandi á
þessu. Mér finnst þetta fyrst og
fremst sýna slæleg vinnubrögð
Samkeppnisstofnunar. Stofnunin
hefur greinilega fundið upplýs-
ingar sem ekki var leitað eftir þeg-
ar ég keypti upphaflega. Nú sakar
stofnunin mig um að ljúga til um
millifærslur í bankakerfinu milli
Sölufélagsins og Búnaðarbankans
sem ég hafði enga möguleika að
vita um. Vaxta var lánveitandi
minn en þar á bak við eru milli-
færslur sem ég gat ekki vitað um
enda bankaleynd í gildi.
Millifærslurnar voru alls
ekki rannsakaðar á sínum
tíma og ekki fyrr en ég sel
Ágæti. Ég fordæmi svona
vinnubrögð. Það liggur
líka alltaf fyrir að Sölu-
félagssamsteypan leitaði
eftir sameiningu við
Ágæti og ég tel að í Sam-
keppnisstofnun séu ekki
menn til að taka á því
máli. Það hefði kannski verið nær
fyrir þá að taka efnislega á þessari
sameiningu og kveða síðan upp úr
um að hún megi ekki eiga sér stað
og þá hefði málið gengið til baka,“
segir Þórhallur.
Hann kveðst hafa gefið sam-
keppnisyfirvöldum skrifleg svör
og þau standi. Hann fái ekki séð
hvernig hann hafi getað gefið
rangar upplýsingar um málið og
ekki viti hann hvað gerist innan
Búnaðarbankans.
Þórhallur Bjarnason,
framkvæmdastjóri Grænmetis efh.
„Sýnir slæleg
vinnubrögð Sam-
keppnisstofnunar“
Þórhallur
Bjarnason
um Sölu-
afi þegar
nisstofnun
garð-
ágúst
ögn hafi
Sam-
elli sam-
pnis-
ar gegn
i garð-
ð húsleit
n, lög-
kju-
manna, segir að í júlí og
ágúst 1999 hafi hann reynt
að kynna fyrirhugaðar
breytingar á Sölufélagi
garðyrkjumanna og stofn-
un nýrrar ávaxta- og
grænmetisdreifing-
armiðstöðvar fyrir sam-
keppnisyfirvöldum. Búið
hafi verið að kaupa öll
hlutabréfin í Ágæti í gegn-
um Búnaðarbankann. „24.
september 1999 birtast skyndilega
20 starfsmenn Samkeppnisstofn-
unar í húsakynnum Sölufélagsins
og gera húsleit. Það eru því sautján
mánuðir síðan þeir ruddust þar inn
og hirtu öll gögn sem þeir vildu.
Það hefur fjölmörgum spurningum
verið svarað varðandi það mál, en
ég hef ítrekað leitað eftir því við
samkeppnisyfirvöld að þau segi
mér fyrir hönd minna skjólstæðinga
hvað það er sem þessi fyrirtæki hafi
brotið af sér í samkeppnisrétt-
arlegu tilliti, hvort hægt sé að ljúka
því máli með sátt og að markmiðið
sé aðeins eitt, að búa til öflugt
dreifingarfyrirtæki. Ásakanir sem
koma fram í ákvörðun sam-
keppnisráðs eru mér algerlega
óskiljanlegar,“ segir Sigurður.
Hann kveðst hafa átt langt viðtal
við forstöðumann samkeppnissviðs
Samkeppnisstofnunar sl. miðviku-
dag og fimmtudag. Í fyrradag
kveðst Sigurður hafa afhent for-
stöðumanni samkeppnissviðs Sam-
keppnisstofnunar gögn um fjár-
hagsleg tengsl fyrirtækjanna sem
hlut eiga að máli.
„Ég bað þá að spyrja mig um
gögn sem þeir vildu fá og ég myndi
finna þau til. Sum þessara gagna
hafa þeir ekki séð en þeir hafa bréf
frá mér um það að þeir geti fengið
allt sem þeir biðja um,“ segir Sig-
urður.
Aðspurður um hvort samkeppn-
isyfirvöld hefðu þurft að biðja um
gögn og hvort málsaðilar hefðu
ekki átt að leggja þau fram að
fyrra bragði sagði Sigurður: „Það
leggur enginn fram gögn nema í
samræmi við spurningar. Sam-
keppnisyfirvöld hafa vitað frá
fyrsta degi hvað við vorum að und-
irbúa og það hefur aldrei verið
dregin dul á það,“ segir Sigurður.
Hann segir að öll þessi máls-
meðferð og offors, eins og t.a.m.
við húsleitina í september 1999,
beri þess merki að samkeppnis-
yfirvöld reyni með þessu að vinna
sig í álit hjá þjóðinni.
gmaður Sölufélags garðyrkjumanna
i verið dreg-
ul á fyrir-
nir félagsins
Sigurður
G. Guðjónsson