Morgunblaðið - 13.03.2001, Blaðsíða 29

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. MARS 2001 29
ÞAÐ er aldrei jafn gaman að fara
á tónleika og þegar maður heyrir
og upplifir eitthvað nýtt, hvort sem
það er tónlist sem maður hefur ekki
heyrt áður eða – eins og í Salnum á
sunnudagskvöldið – þegar maður
heyrir í hljóðfæraleikara sem mað-
ur hefur ekki heyrt í áður. Þórunn
Ósk Marinósdóttir er ekki löngu
komin heim úr námi, en hefur þó
hægt en örugglega markað spor
sem einn athyglisverðasti tónlist-
armaður okkar. Þórunn Ósk lék
einleik með Kammersveit Reykja-
víkur í fyrra í víólukonsert eftir
Hafliða Hallgrímsson við góðan
orðstír og hún hefur tekið þátt í
kammertónlist og leikið í Sinfón-
íuhljómsveit Íslands, en ekki minn-
ist gagnrýnandi þess að hún hafi
haldið einleikstónleika sem þessa
fyrr. Þó má það vera. Tónleikar
hennar og Kristins Arnar Krist-
inssonar í Salnum á sunnudags-
kvöldið voru vissulega opinberun.
Þórunn Ósk steig þar fram á sjón-
arsviðið sem óvenju þroskaður og
hæfileikaríkur listamaður þrátt fyr-
ir bæði ungan aldur og stuttan ein-
leikaraferil. Kristinn Örn á að baki
langan feril sem píanóleikari; ein-
leikari og kammermúsíkant og
hæfileikar hans koma engum á
óvart. En samspil þeirra tveggja
var einstaklega gott og í fínu jafn-
vægi, eins og þar færi dúó sem ætti
langa og stranga æfingu að baki.
Tónn Þórunnar Óskar á víóluna er
með afbrigðum fallegur; bogatækn-
in frábær og tónninn þéttur og
hlýr. Öryggið í leik hennar var eft-
irtektarvert – hvergi hik eða hálf-
kák – leikurinn stefnufastur og út-
hugsaður. Músíkalskir hæfileikar
hennar eru ótvíræðir og komu
glöggt í ljós í því úrvali ólíkra verka
sem leikin voru á tónleikunum.
Adagio og allegro op. 70 eftir
Schumann var samið fyrir franskt
horn, en fer víólunni mjög vel.
Þessi rómantíska perla var ynd-
islega fallega leikin, full af hlýju og
einlægni. Annað smáverk, Rómansa
í F-dúr op. 85 eftir Max Bruch, var
markað angurværð og rómantísk-
um trega og var leikið af sama ör-
yggi og innileik. Stærsta verk tón-
leikanna, Sónata fyrir víólu og
píanó op. 147, er átakanlegt og
magnað verk. Þetta er síðasta tón-
smíð tónskáldsins, samin skömmu
fyrir andlát hans árið 1975. Flutn-
ingur Þórunnar Óskar og Kristins
Arnar var ekkert annað en stór-
kostlegur. Hægferðugt pizzicato ví-
ólunnar og inngangsstef í upphafi
fyrsta þáttar túlkar Þórunn sem
hjartslátt tónskáldsins. Þetta stef
stigmagnst þar til það er brotið upp
með öðru stefi sem er þrungið ang-
ist og örvæntingu sem jaðrar við
sturlun í ofsafengnu millispili.
Myrkur og kuldi einkenna þennan
þátt og það er auðvelt að skynja ná-
lægð dauðans. Lýsingin á Sjostak-
ovitsj úr ævisögu vinkonu hans,
söngkonunnar Galínu Vishnévskaju,
verður manni ljóslifandi fyrir aug-
um; gamalt, þreytt tónskáld, sem
hefur alla ævi þurft að sigla milli
skers og báru til þess eins að halda
listrænu frelsi sínu, nú orðið ör-
magna af glímunni við afturhalds-
semi og skilningsleysi. Annar þátt-
ur verksins, allegretto, ber sterk
höfundareinkenni Sjostakovitsj. Þar
bregður fyrir hans dæmigerðu
trúðslátum; þar sem raunveruleik-
inn er skrumskældur á eins afkára-
legan hátt og mögulegt er. Hér er
stemmningin þó ekki eins sirkusleg
og oft annars; þetta hljómar frekar
eins og „danse macabre“, eða
dauðadans, og minnir jafnvel á
Dauðadans Saint-Saëns, þar sem
dauðinn stígur trylltan dans þar til
á efstu stundu. Í lokaþættinum er
meiri sátt – kannski uppgjöf. Þar
vitnar Sjostakovitsj í sífellu í hæga
þáttinn í Tunglskinssónötu
Beethovens og þátturinn hljómar
sem tregafullur útfararmars. Kafl-
inn er brotinn upp með magnaðri
kadensu víólunnar, sem sannarlega
hljómar eins og síðasta andvarpið í
þessu dauðans magnaða verki. Nið-
urlagið er ótrúlega áhrifamikið, þar
sem tónlistin fjarar út og hverfur út
í þögnina. Maður hlýtur að spyrja
sig hvers vegna Sjostakovitsj valdi
einmitt þetta stef Beethovens til að
gera að sínum eigin síðustu tónum.
Vera má að hann hafi með því viljað
heiðra minningu þess tónskálds
sem fyrst braust undan valdi yf-
irboðara og pólitíkusa og krafðist
refjalaust síns listræna frelsis. Þar
hefur Sjostakovitsj vafalítið fundið
til mikillar samkenndar við
Beethoven. Magnaður leikur Þór-
unnar Óskar og Kristins Arnar var
verulega áhrifamikill og drógu þau
sterkt fram dýpt og angist þessa
mikilfenglega tónverks.
Lokaverkið á tónleikunum, Són-
ata eftir Paul Hindemith, er tals-
vert virtúósaverk, án þess að vera
einskært glansnúmer. Þarna var
samspil hljóðfæraleikaranna áber-
andi fallegt og hendingar sem er
varpað milli píanós og víólu í fyrsta
þættinum voru sérstaklega fallega
mótaðar. Listrænn og kraftmikill
leikur hljóðfæraleikanna var örugg-
ur og ákafur og sérdeilis músíkalsk-
ur.
Þetta voru skínandi góðir tón-
leikar og það verður vissulega eft-
irvænting að heyra í Þórunni Ósk
Marinósdóttur aftur og ekki síður
því ágæta dúói sem hún og Kristinn
Örn Kristinsson eru.
Áhrifamikið
andvarp dauðans
TÓNLIST
S a l u r i n n
Þórunn Ósk Marinósdóttir víólu-
leikari og Kristinn Örn Kristinsson
píanóleikari fluttu Adagio og
Allegro op. 70 eftir Róbert
Schumann, Sónötu op. 147 eftir
Dmitri Sjostakovitsj, Rómönsu í
F-dúr op. 85 eftir Max Bruch og
Sónötu í F-dúr op. 11 nr. 4 eftir
Paul Hindemith. Sunnudag kl. 20.
KAMMERTÓNLEIKAR
Bergþóra Jónsdótt ir
FÉLAGSFUNDUR Stofnunar
Dante Alighieri verður haldinn í
Ásmundarsafni við Sigtún í kvöld,
þriðjudagskvöldið 13. mars, klukk-
an 20.30.
Tónverk Áskels Mássonar, sam-
ið fyrir Steinhörpu listamannsins
Páls Guðmundssonar frá Húsafelli,
verður flutt af tónlistarmönnunum
Steef von Oosterhout slagverks-
leikara og Herdísi Jónsdóttur
víóluleikara.
Að loknum flutningi tónverksins
mun Ragnar Borg, fyrrverandi
konsúll Ítalíu og núverandi vara-
forseti félagsins, flytja erindi sitt
er ber yfirskriftina Ferð Colum-
busar til Íslands árið 1477.
Tónverk og
Columbus á
Dante-kvöldi
♦ ♦ ♦
Í ÞESSARI viku og til mánaðamóta
verða haldnar lokahátíðir Stóru
upplestrarkeppninnar í 7. bekk
grunnskólanna víða um land. Í ár
verða haldnar 26 upplestrarhátíðir,
allt frá Raufarhöfn í norðaustri til
Hornafjarðar í suðaustri. Sú fyrsta
var haldin í Valhúsaskóla á Sel-
tjarnarnesi 7. mars síðastliðinn og
sú síðasta verður haldin í Safnahús-
inu á Húsavík 30. mars.
Stóra upplestrarkeppnin er nú
haldin í fimmta sinn. Að þessu sinni
taka liðlega fjögur þúsund nem-
endur í 120 skólum þátt í keppn-
inni, eða um 90% árgangsins. Nem-
endur hafa allt frá degi íslenskrar
tungu æft upplestur og framburð
reglulega undir leiðsögn kennara
síns. Á lokahátíðum keppninnar
koma fram um 230 upplesarar úr 7.
bekk, sem valdir hafa verið við há-
tíðlega athöfn í skólum héraðsins.
Keppnin í ár er helguð evrópska
tungumálaárinu annars vegar og
hins vegar minningu Tómasar Guð-
mundssonar, en 100 ár voru liðin
frá fæðingu hans 6. janúar síðast-
liðinn. Hinir ungu lesarar munu
flytja nokkrar þýddar sögur og val-
in ljóð Tómasar, auk þess sem þeir
flytja ljóð að eigin vali. Allir fá bók-
arverðlaun frá Eddu en Sparisjóð-
irnir veita þremur bestu lesurunum
peningaverðlaun. Á hátíðunum
koma einnig fram ungir tónlist-
armenn og víða munu nýbúar lesa
upp ljóð á móðurmáli sínu.
„Markmið keppninnar er að
stuðla að því að hlutur hins talaða
máls, sjálfs framburðarins, verði
meiri í skólum landsins og vitund
þjóðarinnar en verið hefur. Það er
ekki aðalatriði keppninnar að finna
hinn hlutskarpasta, heldur að fá
sem flesta til að leggja rækt við
lestur sinn og kenna hinum að njóta
þess að hlusta. Reynslan hefur sýnt
að nemendur á þessum aldri geta
komið verulega á óvart og flutt
texta af miklu listfengi þegar þeir
fá góða leiðsögn og tækifæri til að
undirbúa sig,“ segir í kynningu.
Að keppninni standa: Heimili og
skóli, Íslensk málnefnd, Íslenska
lestrarfélagið, Kennaraháskóli Ís-
lands, Kennarasamband Íslands og
Samtök móðurmálskennara, í sam-
vinnu við skólaskrifstofurnar á
hverjum stað.
Keppnina styrkja: Edda – miðlun
og útgáfa, Flugfélag Íslands,
menntamálaráðuneytið, Mjólk-
ursamsalan, Skólaskrifstofa Hafn-
arfjarðar og Sparisjóðirnir.
Upplestrarhátíð í
heilan mánuð
leiðin í gleðskapinn er krókótt,
hvað þá brautin í bólið með heppi-
legan félaga.
Þetta fá persónurnar í Karton af
Camel svo sannarlega að reyna og
áhorfendur að fylgjast með. Ágæt
skemmtun hjá Thalíu í viðeigandi
umhverfi á skemmtistaðnum Spot-
light. Því sem næst verður komist
er Karton af Camel byggt á
bandarísku kvikmyndinni 200
Cigarettes. Hversu nákvæmlega
hún er stæld er erfitt að vita án
þess að hafa séð myndina, en þýð-
ingarbragðið sem er víða af text-
anum og skoðun á „trailer“ mynd-
arinnar bendir til að leikverkið
fylgi henni nokkuð vel.
Engra höfunda er getið í leik-
skrá, hvorki íslenskra höfunda
„leikgerðar“ né minnst á hinn am-
eríska uppruna. Þetta eru nátt-
úrlega engin fyrirmyndarvinnu-
brögð. Hitt er verra að á stundum
hefur hópnum ekki alveg tekist að
„gera verkið að sínu“ eins og sagt
er.
Áhorfandinn finnur fyrir því að
það er ekki handrit sem liggur til
grundvallar heldur önnur sýning,
sköpun annarra leikara. Þetta eru
lýti á annars skemmtilegri sýn-
ingu. Betra hefði ef til vill verið að
slíta sig lengra frá fyrirmyndinni,
stela söguþræði og persónugaller-
íi, en færa atburði til í tíma og
rúmi, til Reykjavíkur í dag.
Augljóst er að Agnar Jón hefur
GAMLÁRSKVÖLD í New York
1984. Allir á leið í teiti, enginn ætl-
ar að sofa einn á nýársnótt. En
verið sínu fólki góður leiðtogi og
margar hugmyndir sem eiga
heima í leikhúsinu frekar en á
hvíta tjaldinu eru góðar og nýtast
vel.
Notkun tónlistar var skemmti-
leg, sérstaklega þau lög sem mest
voru sviðsett og tengdust atburða-
rásinni skýrast, Kiss-slagarinn I
was Made for Loving You og Total
Eclipse of the Heart.
Útlit allt er vel heppnað enda
tíska tímabilsins alger gullnáma
fyrir hugmyndaríka hönnuði.
Leikhópurinn stendur sig al-
mennt nokkuð vel þrátt fyrir þá
annmarka sem að ofan eru tíund-
aðir. Nokkrir fara á allnokkrum
kostum. Brynja Björnsdóttir er
makalaust skemmtileg sem kostu-
leg nýafmeyjuð ljóska.
Haukur Örn Hauksson aldeilis
bráðskemmtilegur sem Eric, ból-
fimiheft kvennagull með ótrúlegan
hreim, líklega írskan og mjög
skemmtilegan. Þá eru ungpíurnar
Val og Stephanie bráðgóðar hjá
Jónu Ottesen og Þorbjörgu Helgu
Þorgeirsdóttur. Hannes Óli
Ágústsson er svo fínn leigubíl-
stjóri.
Ágæt sýning hjá liðsmönnum
Thalíu, en verkið fullhrá uppsuða.
Hefði þurft að komast skrefinu
lengra frá fyrirmyndinni og þá
væri allt fínt.
Hvar er teitið?
LEIKLIST
T h a l í a , l e i k f é l a g
M e n n t a s k ó l a n s v i ð
S u n d
Leikstjóri: Agnar Jón Egilsson. Út-
litshönnun: Skjöldur Mio Eyfjörð.
Leikendur; Birgir Haraldsson,
Brynja Björnsdóttir, Einar Baldvin
Arason, Friðgeir Einarsson, Hann-
es Óli Ágústsson, Harpa Hrund
Pálsdóttir, Haukur Örn Hauksson,
Helga Guðrún Friðriksdóttir, Helgi
Skúli Friðriksson, Hildur Vala Ein-
arsdóttir, Jón Gestur Björgvinsson,
Jóna Ottesen, Lára Jónsdóttir, Leif-
ur Þór Þorvaldsson, María Elísabet
Árnadóttir, Ólöf Anna Jóhann-
esdóttir, Sara Friðgeirsdóttir,
Snævar Freyr Þórðarson, Sólmund-
ur Hólm, Þorbjörg Helga Þorgeirs-
dóttir og Þórunn Karólína Péturs-
dóttir. Dansarar: Bryndís Steina
Friðgeirsdóttir, Flosi Jón Ófeigs-
son, Halla Guðný Erlendsdóttir og
Sigrún Ámundadóttir. Hljómsveit:
Davíð Jensson, Helgi Skúli Frið-
riksson, Kjartan Hrafn Loftsson,
Sölvi Kristjánsson og Viðar Frið-
riksson. Spotlight fimmtudaginn
8. mars 2001.
KARTON AF CAMEL
Þorgeir Tryggvason
HÁSKÓLATÓNLEIKAR verða
haldnir í Norræna húsinu á morg-
un, miðvikudag, kl. 12.30.
Þar leika Ármann Helgason
klarínettuleikari, Eydís Franz-
dóttir óbóleikari og Kristín Mjöll
Jakobsdóttir fagottleikari verk eft-
ir tvö frönsk tónskáld, annars veg-
ar Jacques Ibert og hins vegar
Jean Françaix.
Tónleikarnir taka um það bil
hálfa klukkustund.
Aðgangseyrir er 500 kr. Ókeypis
er fyrir handhafa stúdentaskír-
teina.
Verk Ibert
og Francaix
á Háskóla-
tónleikum
Morgunblaðið/Golli
Ármann Helgason, Kristín Mjöll Jakobsdóttir og Eydís Franzdóttir.