Morgunblaðið - 13.03.2001, Blaðsíða 30

LISTIR
30 ÞRIÐJUDAGUR 13. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT
Norðurlands lék fjórðu tónleikadag-
skrá á áttunda starfsári sínu í Gler-
árkirkju á Akureyri sl. sunnudag.
Auk opinberra tónleika sinna hefur
hljómsveitin heimsótt grunnskóla á
Norðurlandi allt frá Ólafsfirði austur
um til Húsavíkur að undanförnu og
flutt Pétur og Úlfinn fyrir nemendur
1.–7. bekkjar og hafa meira en 3.000
krakkar sótt þessar skólakynningar.
Hljómsveit, einleikara og stjórnanda
tókst með flutningi skemmtilegrar
efnisskrár að hrífa áheyrendur með
sér í þann heim þar sem orð verða
vandræðalega merkingarlítil og það
gildir einnig um þessa gagnrýni. Sér
í lagi verður tungutakið ómarkvisst
þegar því er beitt á afburða klarín-
ettleik Einars Jóhannessonar á
heimsins fallegasta klarínettkonsert
eftir Mozart.
Fyrsta verkið á tónleikunum var
eins og fyrr segir Renesans-svíta eft-
ir Francis Chagrin í fjórum þáttum
fyrir strengjasveit og bera fjórir
þættir hennar heitin: Intrada mar-
ziale, Pavana e gagliarda, Canzona
lamentevole og Rondo giocoso.
Chagrin var Rúmeni og lærði upp-
haflega verkfræði áður en hann sneri
sér alfarið að tónlistinni. Hann nam
tónsmíðar í París, m.a. hjá þeirri víð-
þekktu konu maddömu Nadia Boul-
anger og einnig hjá Paul Dukas. Síð-
ar varð hann nemandi Matthíasar
Seiber í London og gerðist enskur
ríkisborgari árið 1936. Á árum
heimsstyrjaldarinnar vann Chagrin
sem tónlistarráðunautur og tónskáld
við BBC-útvarpsstöðina og varð
þekktur fyrir að semja létta tónlist
og kvikmyndamúsík. Renesans-svít-
una samdi Chagrin, fyrir strengja-
sveit, árið 1962. Eins og heitið á verk-
inu og þáttum þess bera með sér
leitar hann efnis frá hinu gullna end-
urreisnartímabili og eru efnistök
hans og Stravinskys í Pulcinella-svít-
unni að því leyti áþekk, er Stravinsky
í nýklassískri stefnu seilist í smiðju
ítalska barrokktónskáldsins Pergol-
esi. Í fyrstu töktum í verki Chagrin
ómaði þéttur, hlýr og fallegur hljóm-
ur strengjasveitarinnar. Andstæður í
hljóðstyrk, hraða og annars sem
túlkun verksins krafðist gripu mann
sterkum tökum og var ljómandi und-
irbúningur stærri tíðinda, eða flutn-
ings á konsert Mozart. Óefað á
Szymon Kuran sinn stóra þátt í ein-
staklega góðum árangri strokhljóð-
færaleikara.
Það er örugglega margir tónlistar-
unnendur sem tengja saman mestu
töfra klarínettsins við hinn eina og
sanna klarínettkonsert eftir Mozart.
Einar Jóhannesson orðaði í útvarps-
viðtali eitthvað á þá leið að Mozart
hefði ekki getað gefið klarínettleik-
urum fegurri djásn en þennan kons-
ert, en Mozart lauk við verkið í októ-
ber 1791, rúmum mánuði fyrir sinn
dánardag. Ég bæti við hve mikils við
hefðum farið á mis ef þessi perla væri
ekki til og ennfremur hve miklu fá-
tækari við værum ef við ættum ekki
töframann eins og Einar Jóhannes-
son, sem svarar þeim fagurkröfum
sem Mozart gerir í klarínettkonsert-
inum á jafn meistaralegan hátt og
maður varð vitni að í Glerárkirkju á
sunnudaginn. Fögnuður áheyrenda
þar bar vott um djúpa og einlæga
hrifningu.
Að loknu hléi var sótt inn á annað
svið. Enda þótt ballettdansarar væru
ekki til staðar eins og við frumflutn-
ing verksins örvaði létt, glettið og
hrynvisst tónmál Pulcinella-hljóm-
sveitarsvítunnar fjörugan dans á
sviði hugarflugsins. Reyndar voru
það önnur þrjú balletttónverk eftir
Stravinsky, eða Eldfuglinn, Petrúska
og Vorblótið, sem komu þvílíku um-
róti og jafnvel upphlaupi af stað í
París í byrjun 20. aldar í dansgerð
balletthöfundarins Diaghilev og
landa Stravinskys. Það umbreytti
bæði viðteknum mælikvörðum á
dans- og tónlist í heiminum.
Í Pulcinella fer Stravinsky inn á
allt aðrar og nýjar slóðir og er tón-
verkið frumraun hans við hinn svo-
kallaða „nýklassíska“ stíl.
Hann sækir efniviðinn eins og áður
greindi í verk Pergolesi. Söguhetjan
Pulcinella er persóna í hinum gáska-
fulla ítalska „commedia dell’arte“-stíl
sem var afar vinsæll forðum.
Að vissu leyti minnir þetta á efn-
istök tónskálda ársins 2000 sem viða
að sér efni frá öllum tímum. Strax í
upphafi fyrsta þáttar náði Guðmund-
ur Óli staðföstu og sannfærandi flugi
með hljómsveitinni. Einleiksinngrip
einstakra hljóðfæraleikara tókust
vel, ég vil þó sérstaklega vekja at-
hygli á óbóeinleik ungs nemanda,
Gunnars Þorgeirssonar, í serenöðu-
þættinum og vonast ég til að leikur
hans sé ávísun á bjarta framtíð á
þessu sviði.
Og þá er að lokum að þakka fyrir
sig og benda fólki á að fara að búa sig
undir vortónleika Sinfóníuhljóm-
sveitar Norðurlands, sem fara fram í
Íþróttaskemmunni 13. maí nk. Þá
verður besta hljómsveitartónleika-
hús Akureyrar til margra ára kvatt
með viðhöfn. Hvar verða þá ákvarð-
anir um byggingu menningarhúss á
Akureyri staddar?
Að eiga töframenn TÓNLIST G l e r á r k i r k j a
Á efnisskrá hljómsveitarinnar var
Renesans-svíta eftir Francis
Chagrin (1905–1972), Klarín-
ettkonsert í A-dúr KV 622 eftir
W.A. Mozart (1756–1791) og
Pulcinella-svítan eftir Igor Strav-
insky (1882–1971). Einleikari á
klarínett var Einar Jóhannesson,
konsertmeistari Szymon Kuran
og stjórnandi Guðmundur
Óli Gunnarsson.
Sunnudagur 11. mars.
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT
NORÐURLANDS
Jón Hlöðver Áskelsson
urinn Valgeir Guðjónsson hefur sam-
ið fjörugt lag með einföldum texta
sem áhorfendur, yngri og eldri, eiga
auðvelt með að grípa og taka þátt í
söngnum. Þá hafa þeir Árni Tryggva-
son og Bessi Bjarnason léð raddir
sínar og tala fyrir páfagauk og kött –
og einnig heyrist rödd Öldu Arnar-
dóttur af bandi, en hún talar fyrir
mömmuna.
Leikinn nefnir Guðrún Skuggaleik
og segir þar af drengnum Binna, sem
gengur meira og minna sjálfala heima
hjá sér þar sem mamma hans vinnur
frá morgni til kvölds og fara sam-
skipti þeirra helst fram á litlum mið-
um sem hengdir eru upp í eldhúsinu
og innihalda ýmis boð og bönn fyrir
barnið að fara eftir. (Ekki er getið um
neinn föður og móðirin því líklega ein-
stæð.) Binni (Pétur Eggerz) er
kynntur til sögu sem fremur fúll og
frekur strákur og meira að segja
skammast hann út í skuggann sinn á
veggnum og amast við sífelldum ,,eft-
irhermum hans. Skugganum (Bjarni
Ingvarsson) er að lokum nóg boðið og
hann ákveður að slíta sig frá Binna og
líkamnast sem Uggi, drengur sem er
spegilmynd en um leið andstæða
Binna og tekur sér fyrir hendur að
kenna honum góða siði. Leiknum
vindur síðan áfram á samskiptum
þeirra félaga og áður en yfir lýkur
hefur Binni ákveðið að bæta ráð sitt,
verða jákvæðari og glaðari og Uggi
nær einnig að koma mömmu í skiln-
MARGIR listamenn hafa verið
kallaðir saman til að setja upp nýtt
barnaleikrit Guðrúnar Helgadóttur
sem frumsýnt var í Möguleikhúsinu
síðastliðinn sunnudag. Tryggvi Ólafs-
son myndlistarmaður gerir leik-
myndina sem er skemmtilega hönn-
uð; lítil umfangs, hreyfanleg og
handhæg til flutnings og sver sig í ætt
við önnur myndlistarverk málarans. Í
anddyri Möguleikhússins hanga síð-
an uppi nokkrar eldri myndir eftir
Tryggva þar sem viðfangsefnið er
sótt í heim barnanna: bangsar, boltar
og önnur barnaleikföng. Þær myndir
er gaman að skoða með börnunum.
Listakonan Kjuregej Alexandra ger-
ir búningana og kallast þeir skemmti-
lega á við stíl Tryggva með sínum
hreinu línum og litum. Tónlistarmað-
ing um að hún þurfi að hugsa betur
um drenginn sinn og gefa honum
meiri tíma.
Þessi móralska saga um einsemd
vanræktra barna og vinnuálag stress-
aðra foreldra er sögð á afar einfaldan
hátt, enda ætluð yngstu áhorfendun-
um, en ég verð að játa að fyrir fullorð-
inn áhorfanda virkar þetta fremur
flatt og yfirborðslegt og erfitt að trúa
að úr vandamálum Binna leysist svo
auðveldlega. En það er kannski ekki
réttur mælikvarði (eða hvað?) og ef
boðskapurinn nær til barnanna er til-
ganginum ef til vill náð. Þeir Pétur og
Bjarni fóru vel með hlutverk sín,
enda orðnir þaulvanir að leika börn –
og fyrir börn. Brynja Benediktsdóttir
heldur um stjórnartaumana og hefur
unnið ágætlega úr efninu og er sam-
spil Binna og skuggans (Ugga) oft á
tíðum útfært á skemmtilegan hátt.
Í lok sýningarinnar voru börnin
hvött til að skoða leikmyndina og það
tækifæri nýttu þau sér öll af áhuga,
enda er leikmynd Tryggva, ásamt
búningum Kjuregej, litríkasti þáttur
sýningarinnar. Sjálf hugmyndin á
bak við verkið er skemmtileg en úr-
vinnslan hefði mátt vera meiri, til
dæmis hefði mátt vinna meira með
skuggann (og skuggamyndir) því
þessi kynlegi fylgifiskur okkar er oft
uppspretta bæði undrunar og ótta hjá
börnum.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Leikararnir Bjarni Ingvarsson og Pétur Eggerz í hlutverkum Ugga og Binna í Skuggaleik.
,,... skömmin er
svo líkur mér“
LEIKLIST
M ö g u l e i k h ú s i ð
Höfundur: Guðrún Helgadóttir.
Leikstjóri: Brynja Benediktsdóttir.
Leikarar: Bjarni Ingvarsson og
Pétur Eggerz. Raddir: Alda
Arnardóttir, Árni Tryggvason og
Bessi Bjarnason. Leikmynd:
Tryggvi Ólafsson. Búningar:
Kjuregej Alexandra Argunova.
Tónlist og textar:
Valgeir Guðjónsson.
SKUGGALEIKUR
Soff ía Auður Birgisdótt ir
ÞRENNT kann að hafa komið til á
fjölsóttum tónleikum Guðbjargar R.
Tryggvadóttur og Iwonu Jagla í
Hafnarborgarsalnum á sunnudaginn
sem bjargaði slaghörpuhljómnum frá
þeirri glymjandi sem undirritaður
kvartaði undan fyrir tæpum mánuði
á sama stað og freistaði til að álykta
að hljómburður salarins væri full-
mikill fyrir píanóleik. Í fyrsta lagi
dempunaráhrif hlustendafjöldans, í
öðru uppstilling flytjenda við mjó-
enda en ekki langveggjarmegin við
gluggabunguna, og í þriðja lagi hvað
píanóleikurinn – að vísu aðeins fyrir
hálfopnu loki – var í alla staði nettur
og fíngerður. Hvað af þessu vegur
þyngst er hins vegar ekki gott að
segja, en eftir stóð, að styrksamvægi
söngs og hljóðfæraleiks var út í gegn
til fyrirmyndar, og píanóhljómurinn
allt annar, mýkri og skýrari, en við
fyrra tækifærið. Hljómburður stað-
arins virðist m.ö.o. háður ýmsum
breytum og eftir seinni reynslu að
dæma fráleitt jafnklénn fyrir píanó
og sú fyrri gaf ástæðu til að ætla í
fljótu bragði.
Viðfangsefnin voru að mestu á létt-
um og ljóðrænum nótum. Klassísk ís-
lenzk, rússnesk og frönsk sönglög við
hæfi lýrísks ljóðasöngssópran, með
þrem ítölskum óperuaríum aftast í
lokin. Sigfús Einarsson (Drauma-
landið og Ein sit ég úti á steini) var
efstur á blaði og Páll Ísólfsson lauk
innlenda efninu með Í dag skein sól
og Vögguvísu. Einna bezt tókst fyrra
lag Páls, sem Guðbjörg söng af inni-
legri reisn og með velþjálfaðri hæð,
en öll voru lögin sungin með góðri
inntónun og þokkalega skýrum
textaframburði.
Fyrri hluta lauk með fimm frábær-
um sönglögum eftir Sergei Rakhm-
anínoff. Fyrst var hin fræga texta-
lausa Vókalísa; að mörgu leyti vel
mótuð, þrátt fyrir nokkra tilhneig-
ingu til glissöðurennslis milli tóna og
smá inntónunarörður undir lokin.
Hugsanlegum rússneskugránum
meðal hlustenda til yndisauka birt-
ust, auk íslenzkra þýðinga Reynis
Axelssonar, söngtextar hinna lag-
anna fjögurra að fullu með kýrillísku
letri í tónleikaskrá, en hér verður að
láta nægja að vitna í íslenzku heitin.
Lögin voru hvert öðru fallegri. „Hve
fagurt“ var háljóðrænt, „Mér til mik-
illar mæðu varð ég ástfangin“ öllu
dramatískara, „Draumur“ (ljóð H.
Heine) tignarlegt og „Syngdu ekki,
fagra“ bar að hinum ólöstuðum af
með m.a. ægifögru forspili á orgel-
punkti. Flutningur tókst vel í öllum,
kannski einna bezt í síðasta laginu, og
ljóst var að full ástæða væri til að
gefa þessum perlum Rakhmanínoffs
meiri gaum en tíðkazt hefur á hér-
lendum söngpalli hingað til.
Eftir hlé voru fyrst fimm lauflétt
sönglög eftir Parísarvalsakonunginn
gáskafulla, Francis Poulenc. Einna
fallegast kom út La Grenouillère með
kyrrlátum impressjónískum ídyll og
hin stormandi æskuástarvíma í
Reine des mouettes. Voyage à Paris
truflaðist svolítið af óvissri tónstöðu
og í hinu sópandi alkunna Les chem-
ins d’amour vantaði, sem raunar víð-
ar, tilfinnanlega fyllingu á miðju og
neðra söngsviði.
Prentaðri dagskrá lauk með hinni
kunnu aríu Puccinis úr „Tosca“, Vissi
d’arte, vissi d’amore, Io son l’umile
ancella úr „Adriana Lecouvreur“ eft-
ir Francesco Cilea og hinni rismiklu
Mercè, dilette amiche Verdis úr „I
Vespri Siciliani“ í glæsilegri polon-
aise-kenndri hrynjandi. Hlutu þær
allar hinar hlýjustu undirtektir
áheyrenda, enda tíðnihæstu og kraft-
mestu tónar dagskrárefnis þá komnir
til skjalanna. Þeir voru oftast vel með
farnir hjá Guðbjörgu, sem skartaði
ágætri hæð, þótt ekki virtist hún enn
alveg að fullu opnuð í tónmyndun.
Helztu veikleikar raddarinnar fólust
sem fyrr sagði í skorti á hljómfyll-
ingu og styrk á neðri söngsviðum,
auk þess sem hratt og fremur smá-
gert víbratóið var í heild of einsleitt
og hefði þurft á fjölbreyttari áferð að
halda til að lita nægilega mismunandi
tjáningarleg atriði textans. Þá báru
kólóratúrstaðir ítölsku aríanna tæp-
lega vott um mikla leikni á því sviði
eftir fremur óstöðugri inntónun
söngvarans að dæma, sem átti til að
renna meira á milli tóna en góðu hófi
gegndi. Engu að síður var margt vel
með farið og þjálfun og natni komust
víða furðulangt með að fylla í nátt-
úrueyður frekar lítils en þó snoturs
raddhljóðfæris, einkum á efsta sviði.
Meðleikur Iwonu Jagla var í fremstu
röð; í senn skýr og hljómfagur, og
fylgdi hann söngnum og studdi á alla
lund, svo varla varð á betra kosið.
Ríkarður Örn Pálsson
Rússneskar
ljóðasöngsperlur
TÓNLIST
H a f n a r b o r g
Sönglög og aríur eftir Sigfús
Einarsson, Pál Ísólfsson, Rakhman-
ínoff, Poulenc, Puccini, Cilea og
Verdi. Guðbjörg R. Tryggvadóttir
sópran; Iwona Jagla, píanó.
Sunnudaginn 11. marz kl. 17.
EINSÖNGSTÓNLEIKAR