Morgunblaðið - 13.03.2001, Qupperneq 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 13. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MEIRIHLUTA banka-ráðs Búnaðarbanka Ís-lands hf. var skipt út áaðalfundi bankans um
helgina að tillögu Valgerðar Sverr-
isdóttur viðskiptaráðherra. Valgerð-
ur ávarpaði fundinn áður en að kosn-
ingu kom og sagði þá meðal annars
að rekstur bankans hafi ekki gengið
vel á síðasta ári og að það valdi
nokkrum vonbrigðum. Hún vék tal-
inu einnig að niðurstöðu Samkeppn-
isráðs varðandi samruna Lands-
banka og Búnaðarbanka og sagðist
hafa gert sér vonir um að ráðið
myndi heimila samrunann. Nú muni
ríkið hins vegar selja bankana hvorn
í sínu lagi og það verði mál nýrra eig-
enda hvernig staðið verði að hag-
ræðingu á fjármagnsmarkaði.
Þá kom Valgerður inn á þá um-
ræðu sem verið hefur um Búnaðar-
bankann og sagði hana helst koma til
af tveimur málum er varði bankann
og opinberar eftirlitsstofnanir hafi
sent lögreglu til rannsóknar. „Þar
sem málin eru hjá ríkislögreglu-
stjóra og ekki liggur fyrir ákvörðun
um ákæru né dómur gengið,“ sagði
Valgerður, „er ekkert hægt að full-
yrða um niðurstöðu þessara mála.
Ég hef hins vegar ítrekað lýst yfir
áhyggjum mínum af þessum málum,
enda alvarlegt að opinberir eftirlits-
aðilar telji að Búnaðarbankinn hafi
gerst sekur um brot á lögum.“
Of mikið gert úr ágreiningi
ráðherra og bankaráðs
Valgerður sagðist hafa átt ágætt
samstarf við bankaráð Búnaðar-
bankans þó að stundum hafi hana
greint á við það síðustu mánuði. Úr
þeim ágreiningi hafi þó verið of mik-
ið gert. „Enginn ágreiningur hefur
heldur verið milli ríkisstjórnarflokk-
anna um þetta mál þótt halda mætti
annað af umræðu síðustu daga,“
sagði hún.
Tillaga Valgerðar um nýtt banka-
ráð var samþykkt samhljóða en í
henni fólst að nýir fulltrúar í banka-
ráðinu yrðu Magnús Gunnarsson,
Þorsteinn Ólafsson og Árni Páll
Árnason en í því myndu sitja áfram
Elín Sigfúsdóttir og Þórólfur Gísla-
son. Úr ráðinu fóru Pálmi Jónsson,
sem var formaður þess, Hrólfur Ölv-
isson og Haukur Helgason. Vara-
menn voru kosnir Anna Þóra Bald-
ursdóttir, Vigdís Hauksdóttir, Helga
Thoroddsen, Haukur Halldórsson
og Guðmundur Kristjánsson.
Magnús Gunnarsson er fyrrver-
andi framkvæmdastjóri Arnarflugs,
SÍF og Vinnuveitendasambandsins.
Hann var formaður Útflutningsráðs
Íslands og varaformaður stjórnar
FBA hf.
Þorsteinn Ólafsson er fyrrverandi
forstjóri Kísiliðjunnar, efnahags- og
atvinnuráðgjafi forsætisráðherra og
forstjóri Norræna verkefnaútflutn-
ingssjóðsins Nopef í Finnlandi.
Hann var stjórnarformaður Marel
hf. og FBA hf. og situr í stjórn Nor-
ræna fjárfestingarbankans.
Árni Páll Árnason er sjálfstætt
starfandi lögmaður. Hann var ráð-
gjafi utanríkisráðherra árin 1992 til
1994 og embættismaður í utanríkis-
þjónustunni frá 1994 til 1998. Hann
hefur síðan rekið lögmannsstofu í
Reykjavík.
Fæst af því sem borið hefur á
góma átt erindi í fjölmiðla
Pálmi Jónsson, fráfarandi formað-
ur bankaráðs, flutti skýrslu ráðsins
um starfsemi bankans síðastliðið
starfsár. Hann sagði
árið í fyrra hafa verið
sérstætt fyrir Búnað-
arbankann. Það hafi
verið afmælisár, bank-
inn hafi orðið 70 ára,
og að vel hafi tekist til
við að fagna því. Árið
hafi þó líka verið sér-
stætt vegna „ótrúlegs
undirgangs í fjölmiðlum“. Hann
sagði þarflaust að rekja þau mál í
smáatriðum en víst væri að þessi
umræða hefði verið „óvægin og
ósanngjörn og iðulega röng“. Fæst
af því sem borið hefði á góma hafi átt
erindi í fjölmiðla og nefndi hann sér-
staklega í því sambandi innri málefni
bankans og þegar eftirlitsaðili vísar
máli til frekari athugunar hjá rann-
sóknaraðila. Hann sagði það mál
hljóta sína eðlilegu meðferð og ekki
sé enn vitað hvort það verði tekið til
formlegrar rannsóknar, hvort það
verði látið niður falla eða hvort því
verði vísað til ákæruvaldsins.
„Það getur verið vandasamt fyrir
okkur sem erum í forsvari fyrir
bankann að bregðast við fréttum í
fjölmiðlum sem oft fela í sér getsak-
ir,“ sagði Pálmi. „Búnaðarbankinn
er í eigu fjölmargra hluthafa og
skyldur okkar eru meðal annars þær
að standa vörð um hagsmuni þeirra
og gæta trúnaðar um málefni félags-
ins. Þessar skyldur eru jafnmiklar
gagnvart öllum hluthöfum, smáum
og stórum. Þær eru einnig jafnmikl-
ar hvort sem ríkissjóður á meiri eða
minni hlut í félaginu eða engan.
Hendur okkar eru því oft bundnar
um hvað við megum segja og hvern-
ig við getum varist árásum.“
Pálmi talaði um að fréttaþorsti
fjölmiðla væri alkunnur en upplýs-
ingagleði annarra geti auðveldlega
farið út fyrir þau mörk sem öllum
beri að virða og lög kveði á um. „Fátt
virðist lengur koma á óvart í þessum
efnum. Þó hnykkti mér við þegar al-
þingismaður gagnrýndi viðskipta-
ráðherra á Alþingi og
kvartaði undan því
með vandlætingu að
ráðherra væri að
„smeygja sér undan í
skjóli hlutafélagalaga,
í skjóli upplýsinga-
laga, að veita þing-
mönnum eðlilegar og
réttmætar upplýsing-
ar,“ eins og það var orðað, þegar
hann taldi skorta á að ráðherra svar-
aði öllu því um Búnaðarbankann
sem þingmaðurinn vildi. Svo bætti
þingmaðurinn við: „Þetta er óþol-
andi, herra forseti, og gengur ekki“.
Þá finnst mér sannarlega illa komið,
þegar alþingismaður ásakar ráð-
herra fyrir að fara að lögum,“ sagði
Pálmi.
Hann bætti því við að neikvæð
Skipt um
hluta ban
Frá aðalfundi Búnaðarbankans. Kristinn Zimsen fundarritar
Sverrisdóttir viðskiptaráðherra, Gestur Jónsson fundarstjó
Á aðalfundi Búnaðarbanka Íslands g
lögu um þrjá nýja menn inn í fimm ma
hún samþykkt samhljóða. Viðskiptará
verið gert úr skoðanaágreiningi mill
ráðs. Formaður þess bankaráðs lýsti
sinni að þeir sem með honum hefðu s
allir verðskuldað endurkjö
Aðalfundur Búnaðarbanka Íslands
Þá finnst mér
sannarlega illa
komið þegar al-
þingismaður ásak-
ar ráðherra fyrir að
fara að lögum
MAGNÚS Gunnarsson
var á aðalfundi Bún-
aðarbanka Íslands hf.
um helgina kosinn í
bankaráð Búnaðarbank-
ans. Magnús hefur áður
komið nálægt bank-
arekstri því hann var
varaformaður stjórnar
FBA hf. fyrir einkavæð-
ingu þess banka. For-
maður bankaráðs er
ekki kosinn sérstaklega
á aðalfundum Bún-
aðarbankans, en bankará
skiptir með sér verkum o
verið gengið frá því að M
muni taka að sér formen
ráðinu.
Í samtali við Morgunbl
sagði Magnús Búnaðarba
hafa verið einn af hornst
íslensks fjármálalífs í lan
tíma. „Búnaðarbankinn s
afskaplega traustum fótu
lensku þjóðfélagi og han
fjárhagslega sterkur ban
sagði Magnús og bætti vi
hann hefði engar áhyggj
öðru en vel mundi ganga
styrkja bankann enn í gó
starfi við bankastjóra og
fólk.
„Umfjöllunin um banka
Magnús Gunn
ur bankaráðs
Aða
auk
mæti
MILLILIÐALAUST LÝÐRÆÐI
Sunnudaginn 18. maí 1997 gafMorgunblaðið út sérstakt 8síðna blað, sem nefnt var Milli-
liðalaust lýðræði. Efni þess blaðs var
viðamikil umfjöllun, sem brezka viku-
ritið The Economist hafði birt nokkr-
um mánuðum áður um lýðræði 21. ald-
arinnar. Morgunblaðið birti þessa
umfjöllun hins brezka blaðs í heild.
Henni verður bezt lýst með því að
vitna til upphafsorða hennar, sem eru
svohljóðandi: „Í þessari úttekt verður
sett fram það sjónarmið, að næsta
stórbreytingin í mannlegum málefn-
um verði trúlega ekki á sviði efnahags-
mála, tækni eða hernaðarvísinda: hún
muni eiga sér stað í heimi stjórnmál-
anna, sem svo oft er talinn einkennast
af litlum breytingum. Á þeirri nýju
öld, sem senn gengur í garð, kann hug-
myndin um lýðræðið loks að ná fullum
þroska. Vera kann, að á 21. öldinni
verði leitt í ljós að framþróun lýðræð-
iskerfisins, sem skaut rótum á 19. öld
og varðist árásum bæði fasisma og
kommúnisma á þeirri 20., hafi af mjög
skiljanlegum ástæðum verið heft en að
ástæður þessa eigi ekki lengur við og
því geti lýðræðið nú haldið áfram á
þroskabraut sinni.
Með fáeinum undantekningum er
þeim ríkjum sem kenna sig við lýðræði
stjórnað með ákveðnu ferli, sem
venjulega er nefnt „fulltrúalýðræði“.“
Síðar í grein The Economist sagði:
„... þeir sem verja hið gamla fyrir-
komulag lýðræðisins (verða) að horf-
ast í augu við þá staðreynd, að heim-
urinn hefur gjörbreytzt frá þeim tíma,
þegar ef til vill var verjandi að hugsa
sem svo, að óskir kjósenda þyrftu
fyrst að fara í gegnum síu hinna hæf-
ari og greindari „fulltrúa fólksins“.
Þær breytingar, sem orðið hafa á
þessum tíma, hafa í mörgum tilfellum
þurrkað út muninn á kjósendum og
fulltrúum þeirra. Þær hafa einnig
hjálpað fólkinu til að gera sér ljóst, að
fulltrúarnir eru ekkert sérlega hæfir.
Sökum þessa mun það sem skilaði við-
unandi árangri á 19. öld ekki duga á
þeirri 21. Börnin okkar kunna að kom-
ast að þeirri niðurstöðu, að beint lýð-
ræði sé ekki aðeins lýðræðislegra
heldur einnig skilvirkara fyrirbrigði
en fulltrúalýðræðið.“
Og til frekari áréttingar á þessu
sjónarmiði segir hið brezka blað: „Al-
menningur býr yfir sömu menntun (og
hinir kjörnu fulltrúar, innskot Mbl.),
næstum sama aðgangi að þeim upplýs-
ingum, sem þörf er fyrir, og mikilvægi
þess að komast að réttum niðurstöð-
um er hið sama: beini fólk athygli sinni
að tiltekinni spurningu getur það oft-
ast veitt skynsamlegt svar.“
Í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins
viku síðar eða 25. maí 1997 var fjallað
um hugmyndir hins brezka tímarits og
þar sagði m.a.: „Í sveitarstjórnum er
tekizt á um mál, sem varða miklu í
augum íbúa viðkomandi sveitarfélags.
Þetta á ekki sízt við um skipulagsmál
og t.d. hvar samgönguleiðir liggja...
Kjósendur hafa gjarnan uppi kröfur
um framkvæmdir af ýmsu tagi. Í al-
mennum atkvæðagreiðslum er hægt
að spyrja kjósendur í viðkomandi
byggðarlagi, hvort þeir séu tilbúnir til
að greiða aukna skatta um skeið til
þess að ljúka ákveðnum framkvæmd-
um... Við Íslendingar búum í litlu og
fámennu samfélagi, þar sem tiltölu-
lega auðvelt er að þróa hið lýðræðis-
lega þjóðskipulag áfram í þann farveg,
að hver einstakur borgari ráði meiru
um þau málefni, sem taka þarf afstöðu
til og ágreiningi valda. Nútímatækni
getur auðveldað þetta mjög.“
Frá því að um þessar hugmyndir
var fjallað í Reykjavíkurbréfi fyrir
tæpum fjórum árum hefur Morgun-
blaðið ítrekað og við ýmis tilefni lýst
þeirri skoðun, að þróa eigi milliliða-
laust lýðræði hér á Íslandi. Rökin fyrir
því hafa verið þau, að þetta vel mennt-
aða, vel upplýsta og tæknivædda sam-
félag sé vel til þess fallið að þreifa sig
áfram með þá framþróun lýðræðis,
sem hér hefur verið gerð að umtals-
efni. Auðvitað er ljóst, að hið brezka
tímarit hefur sótt mjög í smiðju til
Svisslendinga, sem lengi hafa beitt at-
kvæðagreiðslum, bæði þjóðaratkvæði
og atkvæðagreiðslu innan fámennari
byggða, til þess að taka ákvarðanir um
einstök mál. Reynsla Svisslendinga af
þessum stjórnarháttum er margvís-
leg. Augljóslega er t.d. sú hætta á
ferðum, að kjósendur verði leiðir á að
þurfa sí og æ að taka þátt í atkvæða-
greiðslu og hætti því einfaldlega. Þá
endurspeglar niðurstaða atkvæða-
greiðslu að sjálfsögðu ekki vilja sam-
félagsins eins og til er ætlast.
Telja verður að sú atkvæðagreiðsla,
sem fram fer nk. laugardag um fram-
tíð Reykjavíkurflugvallar, sé þáttur í
því að þróa upp hér á Íslandi milliliða-
laust lýðræði. Þess vegna og með til-
vísun til þeirra sjónarmiða, sem blaðið
hefur áður lýst, er Morgunblaðið
fylgjandi þessari atkvæðagreiðslu og
fagnar því, að Reykvíkingar fái með
þessum hætti tækifæri til að láta skoð-
un sína í ljósi um svo mikilsvert mál.
Auðvitað er alltaf hægt að gera at-
hugasemdir við framkvæmd atkvæða-
greiðslu sem þessarar. Það getur ver-
ið álitamál hvernig spurt er og hverjir
eru spurðir. En þau álitamál breyta
ekki grundvallaratriðum þessa máls.
Þau grundvallaratriði eru einfald-
lega, að Íslendingar eru mjög vel
menntuð þjóð. Íslendingar eru senni-
lega óvenju vel upplýstir um margvís-
leg málefni. Á undanförnum vikum og
mánuðum hefur farið fram ítarleg um-
ræða um framtíð Reykjavíkurflugvall-
ar. Morgunblaðið hefur lagt sitt af
mörkum til þeirrar umræðu með birt-
ingu ítarlegs greinaflokks, sem skrif-
aður var af tveimur blaðamönnum
blaðsins, auk þess, sem fjölmargir aðr-
ir komu við sögu til þess að gera þær
upplýsingar aðgengilegar, bæði ljós-
myndarar, kortagerðarmenn, útlits-
hönnuðir og fleiri starfsmenn blaðs-
ins. Þá hefur hin nýja tækni verið nýtt
með skemmtilegum hætti á netútgáfu
blaðsins, mbl.is, þar sem notendur
netútgáfunnar hafa getað skoðað að-
komuleiðir flugvéla á nýstárlegum
kortum að flugvallarstæðum, sem
settar hafa verið fram hugmyndir um.
Það er ekki hægt að halda því fram
með nokkrum rökum, að kjósendur í
Reykjavík hafi ekki haft aðgang að öll-
um nauðsynlegum upplýsingum til
þess að taka afstöðu til þess hvort
flugvöllurinn eigi að fara eða vera.
Þegar á málið er litið í heild verður
að telja, að atkvæðagreiðslan um flug-
vallarmálið sé framfaraspor og líkleg
til þess að hvetja önnur sveitarfélög til
að fara svipaða leið til þess að komast
að niðurstöðu um grundvallarmál, sem
skiptar skoðanir kunna að vera um.