Morgunblaðið - 04.07.2001, Qupperneq 19

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. JÚLÍ 2001 19
ELDFLAUGAVARNIR, útbreiðsla
kjarnavopna, aðild Rússa að Heims-
viðskiptastofnuninni (WTO) og
ástandið á Balkanskaga voru þau
málefni sem efst voru á baugi í við-
ræðum Vladimírs Pútíns, Rússlands-
forseta og Jacques Chiracs, Frakk-
landsforseta, í þriggja daga opinberri
heimsókn þess síðarnefnda til Rúss-
lands. Heimsókn Frakklandsforseta
lauk í gær. Pútín og Chirac gáfu út
sameiginlega yfirlýsingu á mánudag
um stuðning við ABM-gagnflauga-
sáttmálann frá 1972, en Bandaríkja-
menn telja samninginn úreltan.
Rússlandsforseti sagði enn fremur
að fækkun kjarnavopna í Rússlandi
yrði „háð því að ABM-sáttmálinn
verði haldinn.“
Forsetarnir sýndu báðir mikinn
vilja til að bæta samskipti ríkjanna
tveggja en þau hafa verið stirð síðan
stjórnmálamenn í Frakklandi gagn-
rýndu harðlega framferði Rússa í
Tsjetsníu í fyrra.
Tvískinnungur
leiðtoga ESB
Áhrifamikill rússneskur þingmað-
ur, Vladimír Ryzhkov, gagnrýndi í
gær tvískinnung sem hann telur vera
í yfirlýsingum stjórnmálamanna Evr-
ópusambandsins (ESB) um inngöngu
Rússa í Heimsviðskiptastofnunina
(WTO). „Leiðtogar ESB halda því
fram að þeir vilji sjá Rússa í WTO
sem fyrst. Það sama sagði Chirac,
Frakklandsforseti, í ræðu sinni í
Moskvu í gær. Þrátt fyrir það eru við-
ræður Rússa við WTO um inngöngu
sigldar í strand.“ Þá sagði Ryzhkov að
sum ríki innan stofnunarinnar gerðu
enn „algerlega óraunhæfar kröfur“
sem gætu tafið inngöngu Rússa um
fjögur til fimm ár. „Slíkt veldur okkur
miklum áhyggjum vegna þess að inn-
ganga okkar í WTO er mikilvægt
skref í átt að auknum samskiptum
Rússa og Evrópusambandsins.“
Í viðtali á útvarpsstöðinni Bergmáli
Moskvu í gær sagðist Chirac telja að
þrátt fyrir að samskipti ESB og
Rússa eigi eftir að aukast í framtíð-
inni muni Rússar ekki ganga til liðs
við Evrópusambandið. „Ég held að
þátttaka í ESB henti Rússum ekki.“
Í sama viðtali sagðist Frakklands-
forseti ekki telja að stækkun Atlants-
hafsbandalagsins (NATO) til austurs
ógnaði Rússum á nokkurn hátt. Rúss-
ar eru hins vegar sérstaklega mót-
fallnir því að Eystrasaltsríkin þrjú;
Eistland, Lettland og Litháen, gangi
til liðs við NATO þar sem þau heyrðu
undir Sovétríkin um áratuga skeið og
voru eins konar varnargarður á vest-
urlandamærum Sovétríkjanna.
Franski forsetinn sagði að NATO
myndi ekki breyta þeirri stefnu sinni
að stækka bandalagið.
AP
Jacques Chirac Frakklandsforseti brá sér á fund Borísar Jeltsín, fyrr-
verandi Rússlandsforseta, meðan á opinberri heimsókn hans í Rússlandi
stóð. Á milli þeirra stendur Bernadette, eiginkona Chiracs.
Gagnrýna skilyrði
fyrir WTO-aðild
Moskva, AP. AFP.
ÞÓTT Slobodan Milosevic hafi loks-
ins verið dreginn fyrir dómstóla í Ha-
ag er alls ekki öruggt að hann verði
fundinn sekur, þrátt fyrir ítrekaðar
tilraunir mörg hundruð rannsóknar-
manna til að safna vísbendingum um
mestu fjöldamorð í Evrópu frá helför
Þjóðverja gegn gyðingum.
Framvinda málsins hjá Stríðs-
glæpadómstól Sameinuðu þjóðanna í
Haag gæti tekið mörg ár. Þar sem
ekki virðast liggja fyrir undirritaðar
fyrirskipanir og ekki vitað um undir-
foringja sem er reiðubúinn til að bera
vitni gegn fyrrverandi yfirmanni sín-
um eru réttarhöldin yfir Milosevic
seld undir það lögformlega fordæmi,
sem sett var með réttarhöldunum yf-
ir Hermanni Göring og 21 öðrum
skósveinum Hitlers í Nürnberg, um
lagalega ábyrgð yfirmanna.
Anthony D’Amato, prófessor í lög-
fræði við Northwestern-háskóla í
Bandaríkjunum, bendir á að Nürn-
berg-réttarhöldin hafi mótað þá tíma
sem við lifum nú á. „Milosevic var
ekki svo vitlaus að segja: Farið þið og
pyntið þetta fólk.“
Helstu spurningar
Formleg réttarhöld hefjast ekki
fyrr en eftir marga mánuði, en nú
þegar er að koma í ljós að niðurstað-
an mun líklega ráðast af þrem spurn-
ingum:
Getur ákæruvaldið sýnt fram á
órofna slóð af skjölum sem liggur
beina leið til Júgóslavíuforsetans
fyrrverandi?
Geta verjendur sannað að Milose-
vic hafi reynt að koma í veg fyrir
voðaverk eða refsa þeim sem þau
unnu?
Hversu þröngt munu dómarar
túlka þau viðmið sem gera leiðtoga
ábyrgan fyrir voðaverkum sem unnin
eru af undirmönnum, jafnvel þegar
engar beinar sannanir liggja fyrir um
að hann hafi fyrirskipað þau?
Þótt ákæran á hendur Milosevic
snúist um fjöldamorð og brottflutn-
ing Kosovo-búa af albönskum upp-
runa, ætla saksóknarar einnig að
ákæra hann fyrir voðaverk sem unn-
in voru af serbneskum hersveitum í
Bosníu og Króatíu.
Þar með yrði leiðtoginn fyrrver-
andi í raun gerður ábyrgur fyrir öll-
um þeim styrjöldum, sem brutust út í
kjölfar upplausnar gömlu Júgóslavíu
1991, en í þeim voru hundruð þús-
unda manna drepin í fjöldamorðum
og árásum á borgarlegum svæðum.
„Þetta ræðst af því hversu margir
munu snúa við honum baki og bera
vitni gegn honum,“ sagði Avril
McDonald við Asser-stofnunina í Ha-
ag, þar sem unnið er að rannsóknum
í alþjóðalögum.
Lögfræðingurinn Branimir Gugl
hefur sagt skjólstæðing sinn munu
neita að viðurkenna lögmæti dóm-
stólsins. En D’Amato og aðrir lög-
spekingar eru á einu máli um að það
væri ekki sérlega áhrifarík vörn þar
eð dómstóllinn hafi þegar staðfest
eigið lögmæti.
Það væri mun áhrifaríkara ef Mi-
losevic gæti lagt fram undirrituð
skjöl sem sýni að hann hafi varað
hermenn við því að fremja stríðs-
glæpi og hafi tekið hart á þeim sem
gerðust sekir um slíkt.
D’Amato segir að saksóknarar hafi
undir höndum „skipanir, bréf, munn-
legar og skriflegar fyrirskipanir,
minnisblöð og fyrirmæli sem beinlín-
is banni að stríðsglæpir séu framdir,“
undirrituð af Radovan Karadzic og
Ratko Mladic, fyrrverandi leitogum
Bosníu-Serba, sem dómstóllinn vilji
öðrum fremur hafa uppi á. „Mér
þætti furðulegt ef Milosevic myndi
ekki reyna slíkt hið sama,“ sagði
D’Amato.
Dómararnir
En jafnvel þótt Milosevic leggi
fram skjöl sem bera af honum sakir
verða dómarar að ákveða hvort þær
hafi verið gefnar út af heilum hug,
eða í því yfirvegaða augnamiði að
koma í veg fyrir að ákæra yrði sönn-
uð.
Dómar þeir sem kveðnir voru upp í
Nürnberg eftir seinni heimsstyrjöld
voru fyrstu eiginlegu úrskurðirnir
um ábyrgð á fyrirskipunum. En mál
japanska herstjórans á Filippseyjum
á stríðsárunum, Yamashitas Tomo-
yukis, er þó ef til vill mikilvægasta
lögformlega fordæmið, því sam-
kvæmt því geta dómarar ályktað um
sekt þegar beinar sannanir liggja
ekki fyrir.
Yamashita var fundinn sekur
vegna þess að hann hefði átt að vita
að japanskir hermenn fóru um
nauðgandi og rænandi steinsnar frá
aðalstöðvum Yamashitas. „Glæpirnir
voru svo umfangsmiklir og útbreidd-
ir,“ sagði í niðurstöðu dómaranna,
„að þeir hljóta að hafa verið annað-
hvort framdir viljandi af hinum
ákærða, eða hinn ákærði hefur gefið
leynilega fyrirskipun um þá.“
Löng og erfið stríðsglæparéttarhöld talin framundan
Gæti reynst
erfitt að sakfella
Milosevic í Haag
Madríd. AP.
Slobodan
Milosevic
Richard
May
LITHÁÍSKA þingið staðfesti í gær
skipun Algirdas Brazauskas í emb-
ætti forsætisráðherra landsins en
hann var forseti Litháa 1993–1998.
84 af 141 þingmanni greiddu
Brazauskas atkvæði sitt, 45 höfn-
uðu honum og þrír sátu hjá. Valdas
Adamkus, forseti Litháens, hafði
skipað Brazauskas forsætisráð-
herra sl. föstudag. Nýi forsætis-
ráðherrann er 68 ára gamall og
gömul kempa í litháískum stjórn-
málum. Hann var leiðtogi Lithá-
ensdeildar sovézka kommúnista-
flokksins þegar Litháar sögðu sig
úr lögum við Sovétríkin árið 1990.
Hann studdi sjálfstæði Litháens
frá Sovétríkjunum og varð það vin-
sæll, þrátt fyrir kommúnistafortíð
sína, að hann náði kjöri til forseta
árið 1993.
Í stefnuræðu á þinginu í gær
sagði Brazauskas að stjórn hans
myndi halda óhikað áfram að vinna
að því að koma landinu inn í bæði
Atlantshafsbandalagið og Evrópu-
sambandið.
Brazauskas tekur við í Litháen
Vilnius. AFP.