Morgunblaðið - 21.07.2001, Blaðsíða 11

Ljósmynd/Michael Joseph
Myndin er tekin í þorpi rétt fyrir utan Madurai. Þar heimsóttu Kjartan
Jónsson og Jóhanna Haraldsdóttir, félagar í Vinum Indlands, fátækar
fjölskyldur sem þegið hafa stuðning vegna skólagöngu barna sinna.
„Þá tók íslensk kona upp á því að
safna gleraugum og þegar hún
frétti af okkur hélt hún starfinu
áfram með okkur. Alls söfnuðum
við mörg hundruð gleraugum,“ seg-
ir hún og bætir við að í framhaldi af
því hafi félagið verið í sambandi við
sjálfboðaliða á Indlandi sem einnig
voru með slíkt verkefni. Í kjölfar
hafi síðan verið settar upp tjaldbúð-
ir, nefndar „Eye Camp“, þar sem
augnlæknar í sjálfboðavinnu fóru í
þorp í kringum Madurai og skoðuðu
augu í heimamönnum. Þá fengu
þeir gleraugu sem þurftu.
Innt eftir því hvernig félags-
mönnum gangi að fjármagna styrki
segir hún að stærsti hlutinn komi
frá áskrifendum félagsins. „Þá héld-
um við m.a. tvo glæsilega tónleika í
vetur til styrktar börnum í Indlandi
og stefnum við að því að halda aðra
tónleika í haust.“
Þeim sem vilja styrkja málefnið
er bent á reiknisnúmer Íslands-
banka í Vestmannaeyjum, 582-26-
6030.
NÝVERIÐ fengu rúmlega 600 börn
á aldrinum 6 til 14 ára á Indlandi
styrk frá félaginu Vinir Indlands
sem starfrækt hefur verið hér á
landi í rúmt ár. Styrkurinn er ýmist
í formi skólagjalda, skólabúninga
eða námsbóka.
„Þetta er annað árið sem við
hjálpum börnum til mennta. Í fyrra
hjálpuðum við 150 börnum en í ár
eru þau rúmlega 600,“ segir Sólveig
Jónasdóttir, félagsmaður í Vinum
Indlands, og bætir við að markmiðið
sé að stækka þennan hóp enn frekar
að ári. Að sögn hennar er félagið
sjálfstætt starfandi félag en þó í
tengslum við alþjóðlegu húm-
anistahreyfinguna. Alls eru um 100
manns í félaginu en það sam-
anstendur af sjálfboðaliðahópi sem
er í samvinnu með sjálfboðaliðum á
Indlandi. Hún segir foreldra á Ind-
landi og munaðarleysingjaheimili
sækja um styrk til sjálfboðaliðahóp-
anna úti. Indversku sjálfboðalið-
arnir sjái þannig um að velja börnin
sem hljóta styrki en það geri þeir
m.a. með því að fara og heimsækja
börnin og kanna aðstæður. „Við
komum ekkert nálægt því hvaða
börn verða fyrir valinu. Samning-
urinn milli sjálfboðaliðahópanna er
í raun þannig að við söfnum einni
krónu á móti einni rúpíu Indverja.
Það má því segja að við vinnum
saman.“
Aðallega er um að ræða hjálp í
borgunum Shennai, Madurai og
Salavakkam en allar eru þær á Suð-
ur-Indlandi. Þá er einnig um að
ræða hjálp í þorpum þar í kring.
Spurð hve há skólagjöld barna á
S-Indlandi séu segir hún þau vera
breytileg. Hún segir börn í efri stig-
um grunnskóla borga yfirleitt í
kringum 2.000 í ársgjald en yngri
börnin 1.200 til 1.500 krónur.
„Það má síðan geta þess að þeir
sem við styrktum í fyrra pössuðu vel
upp á námsbækur sínar og því geta
nú fleiri notið þeirra. Þetta snýst því
ekki eingöngu um að þiggja heldur
líka að börnin gefi áfram.“
Söfnuðu mörg hundruð
gleraugum
Auk þess að styrkja börn til
mennta er félagið með ýmis sér-
hæfð verkefni á sinni könnu og er
það nú að ljúka við að setja upp sal-
ernisaðstöðu á munaðarleysingja-
heimili í Salavakkam. Segir Sólveig
að í framtíðinni verði meiri áhersla
lögð á slík verkefni.
Vinir Indlands
Styrkja
rúmlega
600 börn til
mennta
FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. JÚLÍ 2001 11
Í NÝJUM lögum um tóbaksvarnir,
sem ganga í gildi 1. ágúst næstkom-
andi, felst meðal annars að reykingar
verða óheimilar á veitinga- og
skemmtistöðum, nema á afmörkuð-
um svæðum. Segir í lögunum að
meirihluti veitingarýmis skuli ávallt
vera reyklaus og að tryggja skuli að
aðgangur að því liggi ekki um reyk-
ingasvæðið. Eins verður sú breyting
að smásalar þurfa sérstakt leyfi til
þess að selja tóbak, auk þess sem að
tóbakspakkar mega ekki vera sjáan-
legir í verslunum.
„Með þessari breytingu mun hver
sem er geta farið á kaffi- og veitinga-
hús og kosið að njóta veitinga í reyk-
lausu andrúmslofti,“ segir Þorgrím-
ur Þráinsson, framkvæmdastjóri
tóbaksvarnanefndar.
„Meginreglan verður væntanlega
sú að veitingarýmið allt sé reyklaust,
en menn fari afsíðis til að reykja. Það
má kannski segja að með þessu sé
síðasta vígið að falla, því alls staðar
sem fólk kemur saman, hvort sem
það eru kvikmyndahús, flugvélar,
rútur, stofnanir, söfn eða annað er
bannað að reykja. Í rauninni skil ég
ekki hvers vegna veitinga- og kaffi-
hús hafa verið undanþegin, ekki síst
þegar hugsað er til starfsfólks veit-
ingahúsa, sem þarf að vinna í reyk-
mettuðu andrúmslofti allan daginn
og langt fram á nótt.“
Hann segist sannfærður um að eft-
ir vissan aðlögunartíma muni þykja
sjálfsagt að ekki megi reykja á veit-
ingahúsum.
„Þó að einhverjir komi til með að
kvarta þegar þetta gengur í gildi
núna er ég viss um að fyrr en varir
verði sagt: „Muniði þegar mátti
reykja á veitingahúsum,“ segir Þor-
grímur.
Má banna reykingar
á veitingahúsum
Að hans mati er veigamestu setn-
ingu nýju laganna að finna í fyrstu
grein þeirra, en þar segir: „Virða skal
rétt rétt hvers manns til að þurfa
ekki að anda að sér lofti sem er
mengað tóbaksreyk af völdum ann-
arra.“
„Mér skilst að þetta ákvæði sé
einsdæmi á heimsvísu,“
segir Þorgrímur.
Í lögunum kemur
fram að ráðherra hefur
heimild til að setja nán-
ari reglur um reykingar
á veitinga- og kaffihús-
um og segir Þorgrímur
að ráðherra geti því
bannað reykingar alfar-
ið á veitinga- og kaffi-
húsum verði ákvæðum
um takmarkanir á reyk-
ingum illa framfylgt.
Lögum samkvæmt
hefur eigendum veit-
inga- og kaffihúsa lengi
borið að bjóða gestum
upp á reyklaust rými, en
Þorgrímur segir að ákvæði um slíkt
hafi fyrst verið sett í tóbaksvarnarlög
árið 1984.
„Margir hafa því verið að „brjóta
lög“ í um 17 ár. Kannski vegna þess
að hingað til hefur eftirlit verið slæ-
legt,“ segir Þorgrímur.
Hann segir að þrátt fyrir gagnrýn-
israddir um takmörkun á reykingum
á veitinga- og kaffihúsum sé ljóst að
lög þessi eru í samræmi við vilja al-
mennings. Í könnun sem gerð var á
vegum Price Waterhouse Coopers,
fyrir tóbaksvarnanefnd, komi fram
að mikill meirihluti fólks, eða 81%,
vill eiga þess kost að
sitja á reyklausum
kaffi- og veitingahús-
um. Eins hafi komið
fram að 64% þeirra
sem reykja daglega
vilja eiga þess kost að
sitja á reyklausum
svæðum.
Segir hann augljóst
að búast megi við því
að þróunin verði sú að
þeir sem ekki reykja
fari oftar á veitingahús
og hinir haldi að sjálf-
sögðu áfram að sækja
veitingahús líka, þótt
þeir þurfi að fara afsíð-
is til að reykja.
Aðspurður segist Þorgrímur telja
að viðhorf fólks til reykinga hafi
breyst verulega hér á landi á und-
anförnum árum. Fólk dragi ekki
lengur upp sígarettur á heimilum
annarra, eins og þótti sjálfsagt að
gera hér áður fyrr. Tillitssemi hafi
aukist og segir hann að það verði sí-
fellt auðveldara að vinna að tóbaks-
vörnum.
Þrátt fyrir að flestöll ákvæði nýju
lagana séu fyllilega í samræmi við
vilja almennings að hans mati segist
hann hafa efasemdir um að hægt
verði að fylgja eftir reykingabanni á
hefðbundnum skemmtistöðum.
„Það er augljóst að almenningur er
tilbúinn til að kaffihús og veitinga-
staðir verði reyklausir. En ég hefði
viljað undanskilja skemmtistaði.“
Hann bendir á að víða í Bandaríkj-
unum hafi reykingar á kaffi- og veit-
ingahúsum verið bannaðar með öllu
og segir að fyrir vikið hafi aðsókn að
þeim aukist.
„Í Kaliforníu og mjög víða í Banda-
ríkjunum eru staðir orðnir algjörlega
reyklausir og þar hefur aðsókn, af
þeim fréttum sem við fáum að utan,
alls staðar aukist. Þannig sést að
reykleysi verður til þess að aðsókn
eykst og þar af leiðandi tekjur. Mér
finnst undarlegt að heyra því haldið
fram að það muni rýra tekjur stað-
anna að gera þá reyklausa, þegar af-
staða fólks er augljós og allt bendir
til þess miðað við Bandaríkin, að að-
sókn aukist.“
Tóbak sé ekki sýnilegt
á sölustöðum
Með nýju lögunum verða einnig
breytingar á reglum um smásölu á
tóbaki. Nú munu verslanir þurfa sér-
stakt leyfi til að selja tóbak „en með
því er verið að stíga skref til að sölu-
aðilar sýni enn meiri ábyrgð“, segir
Þorgrímur. „Þetta gerir eftirlit auð-
veldara, en eins og komið hefur ítrek-
að fram í könnunum geta krakkar, í
að minnsta kosti 50% tilfella, gengið
inn á sölustaði og keypt tóbak sem er
náttúrlega forkastanlegt.“
Önnur ný regla er sú að tóbak má
ekki vera sýnilegt á sölustöðum og
því verður ekki leyfilegt að geyma
tóbakspakka í hillum í söluturnum,
eins og tíðkast hefur hingað til.
„Menn hafa gagnrýnt þetta laga-
ákvæði nokkuð, en eins og staðan er í
dag er tóbaki stillt upp á besta stað
við hliðina á sælgæti. Þannig alast
krakkar upp við að það sé jafn sjálf-
sagt að kaupa tóbak og sælgæti. En
það hefur svo sem verið snúið út úr
þessu eins og öðru í lögunum,“ segir
Þorgrímur.
Víða í Evrópu er ekki búið að setja
eins strangar reglur um tóbaksvarn-
ir og hér á landi og í Bandaríkjunum.
„Við erum leiðandi að vissu leyti í
þessum efnum og það segir talsvert
um nýju lögin hér að talsmaður tób-
aksiðnaðarins skrifaði nýlega grein í
Morgunblaðið og kvartaði undan því
hversu ströng tóbaksvarnarlögin
eru. Þetta segir að það sem við erum
að gera skiptir máli og gæti farið að
gerast í öðrum löndum Evrópu. Við
höfum þegar fengið fyrirspurnir að
utan um hvort búið sé að þýða lögin,“
segir Þorgrímur.
Bannað að fjalla um einstakar
tóbakstegundir í fjölmiðlum
Samkvæmt lögunum verður hvers
konar umfjöllun í fjölmiðlum um ein-
stakar tóbakstegundir, til annars en
að vara við skaðsemi þeirra, bönnuð.
Hefur umrætt ákvæði vakið umræðu
um hvort slíkt bann standist almenna
kröfu um tjáningarfrelsi.
„Þetta ákvæði er ekki nýtt. Í tób-
aksvarnarlögunum frá 1996 er ná-
kvæmlega sama ákvæði, en annað
orðalag, en gamla ákvæðið var rangt
orðað íslenskulega séð.
Með umfjöllun er átt við greinar
þar sem augljóslega er um keyptar
auglýsingagreinar að ræða. Í kjölfar
auglýsingabanns á tóbaki sem vofir
yfir í Evrópu mun slíkt án efa aukast
þar sem iðnaðurinn mun reyna að
kaupa sér umfjöllun í fjölmiðlum,“
segir Þorgrímur Þráinsson.
Framkvæmdastjóri tóbaksvarnanefndar ánægður með ný lög um tóbaksvarnir
Segir síðasta víg-
ið vera að falla
Innan skamms taka í gildi ný lög um tóbaksvarnir, sem fela meðal
annars í sér bann við reykingum á veitinga- og skemmtistöðum,
nema á afmörkuðum svæðum. Birna Anna Björnsdóttir ræddi við
Þorgrím Þráinsson, framkvæmdastjóra tóbaksvarnanefndar, sem
segir nýju lögin vera fyllilega í samræmi við vilja almennings.
Þorgrímur
Þráinsson
ÁRNI Sigurbjörnsson, vaktstjóri
hjá Tilkynningaskyldunni, segir
rangt að upplýsingar um staðstetn-
ingu skipa sem eiga milligöngu um
Tilkynningaskylduna, séu óná-
kvæmari en þær sem fara um fjar-
eftirlitskerfi Landhelgisgæslunnar,
en aðalvarðstjóri Landhelgisgæsl-
unnar sagði í Morgunblaðinu á
fimmtudag, að björgun skipverjanna
sem komust lífs af þegar Una í Garði
fórst, hefði að líkindum gengið hrað-
ar fyrir sig ef tilkynningar frá skip-
inu hefðu verið eins og þær sem
sendar eru um fjareftirlit Landhelg-
isgæslunnar.
Segir Árni að sínu mati nauðsyn-
legt að breyta lögum um tilkynn-
ingaskyldu skipa þannig að tilkynn-
ingar um staðsetningu verði tíðari,
en samkvæmt núverandi lögum séu
slíkar tilkynningar aðeins sendar inn
á tólf tíma fresti, fyrir stærri báta.
Kerfi Tilkynningaskyldunnar
og Landhelgisgæslunnar
sambærileg
Árni segir að Inmarsat-C stað-
setningarkerfi Tilkynningaskyld-
unnar sé byggt upp á sama hátt og
fjareftirlitskerfi Landhelgisgæsl-
unnar, það er að segja að tilkynn-
ingar um staðsetningu komi frá
skipunum í gegnum gervihnött.
„Því miður er það svo að þau skip
sem ekki eru komin inn í sjálfvirkt
tilkynningaskyldukerfi, nota ennþá
gamla handvirka kerfið. Það gefur
upplýsingar um staðsetningu innan
svokallaðra reita,“ segir Árni.
Hann segir að til að fyrirbyggja
misskilning vilji hann taka fram, að
allar upplýsingar sem komi inn í
gegnum sjálfvirka tilkynninga-
skyldukerfið séu með mestu ná-
kvæmni sem völ er á hvað staðsetn-
ingu varðar.
„Einu meldingarnar sem eru sett-
ar í svokallaða reiti eru þær sem fara
ekki í gegnum sjálfvirka tilkynn-
ingaskyldukerfið og þetta skip sem
þarna um ræðir var ekki inni í sjálf-
virka kerfinu,“ segir Árni.
Þarf að senda inn tíðari til-
kynningar um staðsetningu
„En eins og lögin um tilkynninga-
skyldu eru núna, fáum við upplýs-
ingar úr sjálfvirka kerfinu á aðeins
tólf tíma fresti. Þannig að þó svo að
skipið hefði verið inni í sjálfvirka
kerfinu hefði svipuð niðurstaða orð-
ið. Það þarf að senda inn tíðari til-
kynningar og til þess þarf lagabreyt-
ingu um tilkynningaskyldu íslenskra
skipa,“ segir Árni.
Árni vill taka fram að þau skip
sem búin eru Racal sendum, sem eru
um 1.300 hér á landi, senda inn upp-
lýsingar um staðsetningu á mínútu
til tveggja mínútna fresti. Hafi skip-
ið ekki látið vita af sér í fimmtán
mínútur gefi kerfið sérstaka viðvör-
un og þá beri Tilkynningaskyldunni
að hafa samband við skipið innan 30
mínútna.
Vaktstjóri hjá Tilkynningaskyldunni
um upplýsingar um staðsetningu skipa
Vill að lögunum
verði breytt