Morgunblaðið - 08.09.2001, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 LAUGARDAGUR 8. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í
sumar kom allt í einu upp
áhugaverð umræða um
hundarækt til manneldis
á Íslandi. Tilefnið var fyr-
irspurn ungs manns um
hvernig ætti að standa að um-
sóknum um leyfi ef menn hygðust
stunda slíkan búskap.
Eins og frægt er orðið sagði rit-
ari hjá landbúnaðarráðuneytinu
oj-bara þegar hún var spurð við
hvern ætti að hafa samband ef
sækja ætti um slíkt leyfi. Þessi af-
staða ritarans er kannski skilj-
anleg svona sem fyrsta svar en
landbúnaðarráðherra endurtók
orð stúlkunnar og sagði einnig oj-
bara, hann myndi ekki leyfa
hundarækt til manneldis á Ís-
landi.
Þetta er
einnig skilj-
anleg afstaða
hjá bónda, því
sjálfsagt gæti
bóndi ekki
gert meira ax-
arskaft en að
snæða fjár-
hund sinn. Sá hundtryggi vinur
hjálpar bóndanum við bústörfin
og þeysist út og suður til að smala
fé, bóndanum til mikillar gagn-
semi. Mikil rómantík er því yfir ís-
lenska fjárhundinum og hver hef-
ur ekki brosað út í annað þegar
hundar næsta bæjar koma þeys-
andi á móti bílnum þegar keyrt er
framhjá sveitabæjum. Bóndi og
hundur hans er hefðbundið ís-
lenskt minni sem vekur upp til-
finningar um land og þjóð. Trygg-
ur, Snati, Kolur og Lappi og allir
hinir eru vinir okkar og hafa veitt
okkur og forfeðrum okkar gleði
og ánægju í aldanna rás.
Neysla á hundakjöti á sér langa
hefð í Austur-Asíu, sérstaklega í
Kóreu. Þar þykir hundakjöt
herramannsmatur og er aðallega
borðað að vetri til vegna þess að
það er talið vera kröftug vörn
gegn kvefi. Þeir hundar sem eru
ætlaðir til manneldis eru sér-
staklega aldir og eru af sérstökum
kynjum. Það er af og frá að fólk
borði gæludýrin sín eða hreinlega
taki upp næsta hund, taki hann
heim til sín og skelli honum í pott.
Ríkisstjórnir landa eins og Suð-
ur-Kóreu, Taílands og Taívan
hafa á undanförnum árum reynt
að stemma stigu við hundakjöts-
áti þegna sinna. Mikil gagnrýni
hefur komið frá dýravernd-
arsinnum og tilmæli um að banna
neyslu hundakjöts og það var gert
í Taívan fyrr á árinu og Taílandi á
síðasta ári. Íbúarnir kvarta þó yf-
ir að hundakjötsneysla sé ekki
mikil og finnst brotið á rétti sín-
um. Suður-Kórea er nú undir
þrýstingi frá dýravernd-
unarsinnum víða um heim vegna
neyslu á hundakjöti. Dýravernd-
unarsamtök nýta sér það sviðsljós
sem landið fær á næsta ári þegar
heimsmeistarakeppnin í fótbolta
fer þar fram til að vekja athygli á
málinu. En þau beina einnig
spjótum sínum að Japan vegna
neyslu á hvalkjöti þar.
Ég var eitt sinn staddur á úti-
markaði í Asíu. Markaðurinn var
upphaflega hannaður til að draga
að ferðamenn. Þar var hægt að
gæða sér á skjaldbökum, snáka-
kjöti og drekka hreinsandi snáka-
blóð úr litlu staupi. Snákarnir
voru fláðir rétt fyrir framan nefið
á manni og þó að manni stæði
kannski ekki alveg á sama þegar
snákurinn engdist um sá maður
að þeim innfæddu fannst ekkert
eðlilegra. Í hópnum voru dýra-
verndunarsinnar frá Þýskalandi.
Þeir byrjuðu að hrópa á manninn
sem var að flá snákinn en hann
reyndi að leiða hávaðann hjá sér.
Eftir nokkrar mínutur var sam-
koman öll orðin hin vandræðaleg-
asta. Kínverjarnir reyndu að
skilja hvað var um að vera en áttu
mjög erfitt með að átta sig á því
hvað væri athugavert við þetta
snákadráp. Það var alveg eins og
það hefur alltaf verið, eini mun-
urinn var sá að snákurinn var
drepinn fyrir framan hóp fólks í
stað þess að gera það á bak við
borðið.
Markaðurinn sem upphaflega
átti að draga að ferðamenn og
veita þeim asíska upplifun snerist
upp í andhverfu sína. Hann var
orðin skotspónn umhverfisvernd-
arsinna og þyrnir í augum stjórn-
valda.
Menning þjóða mótast meðal
annars af umhverfi og hefð. Mörg
dýr eru borðuð sums staðar sem
aðrir telja að beri vott um grimmd
og mannvonsku. Hér má nefna
dúfur, hreindýr, kengúrur, seli,
froska, lunda, hvali og slöngur svo
fátt eitt sé nefnt. Múslimum og
gyðingum finnst ógeðslegt að
borða svín, dýr sem leggst svo
lágt að borða jafnvel sinn eigin úr-
gang. Öðrum finnst það bara allt í
lagi. Á Íslandi hafa í gegnum ald-
irnar mótast matarhefðir sem
taka mið af umhverfi og því hrá-
efni sem landið hefur getað boðið
okkur upp á. Það sem einum
finnst ekki vera matur finnst öðr-
um vera sælgæti.
Samkvæmt nýlegri skoð-
annakönnun eru um 2⁄3 þjóð-
arinnar fylgjandi hvalveiðum.
Rökin fyrir hvalveiðum eru meðal
annars að það sé okkar réttur að
nýta auðlindir okkar og hluti af
menningu okkar að fá að stunda
hvalveiðar og hvalaát. Við höfum
kvartað sáran yfir því að aðrar
þjóðir sýni þessum rökum lítinn
skilning og láti tilfinningasemi
ráða ferðinni í þessu efni. Rök
dýraverndunarsamtakanna eru
meðal annars að hundar séu gáf-
aðri skepnur en annar búfénaður.
Þessi rök hljóma kunnuglega í
eyrum okkar Íslendinga sem
heyrum iðulega þessi rök þegar
kemur að umræðum um hval-
veiðar.
Allt frá árinu 1989 þegar Al-
þjóðahvalveiðistofnunin bannaði
hvalveiðar hafa Íslendingar verið
að reyna að sannfæra þjóðir
heimsins um að það sé ekkert
sjálfsagðara en að veiða og borða
hval. Við höldum því fram að það
sé bara ósköp eðlilegt og hluti af
okkar menningu. Það skyldi þó
aldrei vera að það sé jafnerfitt og
að sannfæra ráðamenn í landbún-
aðarráðuneytinu og almenning
um að hundakjöt sé líka gott og
gilt. Ef svo er þá er eins gott að
hætta að eyða tíma í það og gera
sér fjarlægar vonir um að það tak-
ist. Líklegt er að svar annarra
þjóða og ráðamanna þeirra verði
einfalt, oj-bara.
Er rétt að
borða hunda?
Markaðurinn átti upphaflega að draga
að ferðamenn. Hann snerist seinna upp
í andhverfu sína og var orðinn skot-
spónn umhverfisverndarsinna og þyrnir
í augum stjórnvalda.
VIÐHORF
Eftir
Tómas Orra
Ragnarsson
tomasorri
@mbl.is
ENN ein markleys-
an hefur nú litið dags-
ins ljós í svokölluðum
samningaviðræðum
Kára Stefánssonar og
formanns Lækna-
félags Íslands. Þessi
farsi hefur nú staðið
með hléum í eitt og
hálft ár. Athygli vekur
að Vilhjálmur Árnason
prófessor í siðfræði
við Háskóla Íslands
hefur vikið af sviðinu,
en Sigurður Guð-
mundsson landlæknir
heldur enn uppi merki
bananalýðveldisins.
En hvað var það eiginlega sem
varð til þess að þeir félagar Sig-
urbjörn og Kári skriðu enn í
skúmaskot til að semja? Hvað
hafði breytzt frá því að Sigurbjörn
sleit viðræðunum síðast með
spaugilegum eftirmála, þar sem
dauðaleit var gerð að afsökunar-
beiðni Kára Stefánssonar og
fannst aldrei?
Útskýring Sigurbjörns Sveins-
sonar formanns LÍ á síðustu
viðræðuslitum er svofelld í Morg-
unblaðinu 28. ágúst sl: „Meðal
annars þurfti að vera mjög ríkur
pólitískur skilningur á því (sam-
komulagi, innsk. JT) í þjóðfélag-
inu, svo hægt væri að koma því
fram, þannig að það var lagt til
hliðar.“ Sem betur fer höfum við
sagnfræðinga til að skrá söguna.
Þeim verður auðvelt
að rekja opinber
gögn. Auðvitað munu
þeir lesa frægt viðtal
sem Egill Helgason
átti við Kára á Skjá
einum í nóvember
síðastliðnum þar sem
hann lítillækkaði for-
mann LÍ enn einn
ganginn. Nú eða um
för Kára Stefánsson-
ar með Davíð Odds-
syni forsætisráðherra
og Halldóri Ásgríms-
syni utanríkisráð-
herra til Akureyrar
til að undirrita
laumusamningana sem Kári hafði
gert við FSA og fleiri heilbrigð-
isstofnanir. Loks lesa þeir einnig
opinbert bréf Sigurbjörns Sveins-
sonar til lækna í byrjun þessa árs
þar sem hann útskýrir samnings-
slitin.
Sumir frjálsari en aðrir
Strax að lokinni undirskrift nýj-
ustu „samninganna“ fór formaður
Læknafélagsins utan þannig að
það kom í hlut varaformannsins,
Jóns G. Snædal, að halda uppi
skýringum og vörnum fyrir
Læknafélag Íslands. Það verður
að segja Jóni til hróss að hann tal-
ar skýrar en Sigurbjörn. Frétta-
blaðið átti við hann viðtal 31. ágúst
sl. þar sem hann segir meðal ann-
ars orðrétt skv. blaðinu: „Heil-
brigðisstofnanir ráða yfir lang-
mestu af upplýsingum um
sjúklinga. Læknar sem þar starfa
hafa ekki umráðarétt yfir þeim og
geta hvorki sagt já eða nei. Það
eru stjórnir heilbrigðisstofnana
sem ákveða þetta.“ Vegna þess-
arar yfirlýsingar varaformanns LÍ
er rétt að rifja upp að svokallaðir
samstarfslæknar Íslenzkrar erfða-
greiningar hafa í heimildarleysi
selt gögn spítalanna í eigin ábata-
skyni svo nemur tugum milljóna
króna. Ríkisendurskoðandi hefur
heykzt á að rannsaka það mál í
meira en þrjú (3) ár. Hann var
snöggur með Árna.
Jón heldur áfram: „Ef yfirlýs-
ingin verður samþykkt á aðalfundi
Læknafélagsins verður hún skoð-
un læknafélagsins en bindur ekki
hendur lækna. Hins vegar verður
auðveldara fyrir stjórnir heilbrigð-
isstofnana að semja við Íslenska
erfðagreiningu um afhendingu
upplýsinga um sjúklinga ef þessi
afstaða félagsins liggur fyrir.“ Ég
tek ofan fyrir svona hreinlyndi.
Um sjálfstæðar læknastofur
heimilislækna og sérfræðinga hef-
ur Jón þetta að segja: „Þeim lækn-
um er algerlega í sjálfsvald sett
hvort þeir semja eða ekki. Þeir eru
óbundnir af þessari yfirlýsingu
Læknafélagsins og ÍE.“ Óbundnir!
Frjálsir menn! Sömu mennirnir og
hafa sumir stolizt til að selja gögn
sjúkrahúsanna til Íslenzkrar
erfðagreiningar.
Sælt er sameiginlegt
skipbrot
Enn heldur hinn hreinskiptni
varaformaður LÍ áfram: „Einstak-
ir læknar hafa haft áhyggjur af
málinu, þetta er flókið mál og hver
um sig hefur kannski ekki sett sig
fullkomlega inn í það en fundist
óþægilegt að Læknafélagið hafi
verið á móti og ekki komist að
samkomulagi um þetta mál. Þegar
læknar vita að félagið hefur kom-
ist að samkomulagi leiðir það
væntanlega til þess að margir
læknar verða sáttari við þetta.“
Hvað getur maður eiginlega sagt?
Hvílíkur metnaður í samningum
formanns Læknafélags Íslands.
Þá er bara einn hópur lækna
eftir. Sá hópur sem veit nákvæm-
lega um hvað málið snýst og er
tilbúinn að fórna starfi sínu frem-
ur en að brjóta eiða sína og beygja
sig fyrir ofbeldinu. „Þeir sem eru
ekki sáttir verða að gera upp við
sig hvað þeir gera,“ segir Jón G.
Snædal. Þeir geta átt sig og kem-
ur ekki mál við stjórn Lækna-
félags Íslands. Ekki er hægt að
tala hreinna út. Það má þó Kári
Stefánsson eiga að hann fór sér-
stökum virðingarorðum um þenn-
an hóp lækna í sjónvarpi á dög-
unum – að loknum „samningum“
við formann Læknafélags Íslands.
Læknafélag Íslands fórn-
ar riddurum fyrir peð
Jóhann Tómasson
Samningar
Óbundnir! Frjálsir
menn! segir Jóhann
Tómasson. Sömu menn-
irnir og hafa sumir
stolizt til að selja gögn
sjúkrahúsanna til
Íslenzkrar erfða-
greiningar.
Höfundur er læknir.
FYRIRSÖGNIN
vísar til þess að efni
þessarar greinar er
höfundi hjartfólgið og
hins að gjöfin, sem all-
ir heilbrigðir menn,
konur jafnt og karlar
geta gefið án mikillar
fyrirhafnar, kemur frá
hjartanu í bókstafleg-
um skilningi.
Undirritaður var 18
ára nemandi í Mennta-
skólanum í Reykjavík
þegar hann ásamt
fleiri skólafélögum
lagði leið sína í Blóð-
bankann við Baróns-
stíg í Reykjavík.
Fyrsta blóðgjöfin er minnisstæð
fyrir það að hún var fullkomlega
þrautalaus og allt gekk vel. Minn-
ingin er fyrst og fremst um þægi-
legt og vingjarnlegt starfsfólk, sem
sýndi okkur virðingu og alúð, að
ógleymdu kaffinu og meðlætinu á
eftir, sem var mikill bónus aura-
litlum menntskælingum. Kynni sem
hófust fyrir nærri þrjátíu árum, í
marz 1972, eru endingarbeztu sam-
skipti við nokkurn banka, sem
minnið nær til, þótt margir séu
ágætir.
Blóðgjafirnar voru ekki ýkja
margar fyrstu tvö árin, fór fjölgandi
og nálgast nú hundraðið. Auðvelt
var að gefa sér tíma frá háskóla-
námi og skreppa í Blóðbankann.
Alltaf var tilhlökkunarefni að hitta
þægilegt og alúðlegt
starfsfólk bankans.
Kaffistofan hefur stað-
ið fyrir sínu og kon-
urnar þar láta ekki sitt
eftir liggja. Stundum
hefur hvarflað að
manni, í gamni sagt, að
eins gott sé að á milli
heimsókna karla skuli
vera 3 mánuðir og
minnst 4 þegar konur
eiga í hlut. Baráttan
við vigtina væri annars
töpuð. Að loknu námi
átti undirritaður heim-
ili á Selfossi í rúm sex
ár og flutti svo til Ísa-
fjarðar fyrir sautján
árum. Tengslin við Blóðbankann
hafa aldrei rofnað. Þau tækifæri
sem hafa gefizt voru notuð.
Það verður góður lífsstíll að vera
blóðgjafi. Tvennt kemur til, í fyrsta
lagi nýtur blóðgjafinn þess að fylgzt
er með blóðþrýstingi, blóðmagni og
heilsufari. Í öðru lagi lagar hann líf
sitt að hlutverkinu, ef svo má að
orði komast.
Minnt er á þá staðreynd að Blóð-
bankinn þarfnast 70 blóðgjafa á dag
og margir eiga undir því að vel tak-
ist til. Allir sem eru heilbrigðir á
aldrinum 18 til 60 ára mega gerast
blóðgjafar. Þeirri hvatningu er
beint til allra jafnt á höfuðborg-
arsvæðinu og landsbyggðarfólks á
ferðinni í Reykjavík að gerast blóð-
gjafar.
Einkum er þessum orðum beint
til hinna fjölmörgu ungu kvenna og
karla sem eru að hefja nám í fram-
haldsskólum og háskólum í Reykja-
vík um þessar mundir. Gott er að
taka sér hlé frá lestri og líta við í
Blóðbankanum, gefa frá hjartanu
og njóta alúðlegs viðmóts og hollra
og góðra veitinga. Undirritaður
gladdist mjög þegar dóttir hans
ákvað að feta í fótspor föður síns og
gerast blóðgjafi.
Blóðbankinn heldur úti ágætri
heimasíðu www. blodbankinn.is. Af-
greiðslutími er mánudaga og
fimmtudaga frá kl. 8:00–19:00,
þriðjudaga og miðvikudaga frá kl.
8:00–15:00 og föstudaga frá kl. 8:00–
12:00
Að vera virkur blóðgjafi er sann-
arlega hluti af þeim lífsstíl sem
kenndur er við hollustu og heil-
brigði. Ef þú lesandi góður uppfyllir
skilyrði til þess að gerst blóðgjafi
geturðu með þeim hætti lagt lífinu
lið. Gerðu það og njóttu lífsins.
Frá hjartanu
Ólafur Helgi
Kjartansson
Blóðgjafir
Endingarbeztu sam-
skipti við nokkurn
banka, segir Ólafur
Helgi Kjartansson, sem
minnið nær til, þótt
margir séu ágætir.
Höfundur er sýslumaður á Ísafirði
og virkur blóðgjafi.