Vísir - 05.01.1980, Blaðsíða 5

vtsnt
Laugardagur 5. janúar 1980
i * %-*v •v'v-'i-
•5
I
aöi hann aö næsta manni. „Viö
skjótum einsog englar! Sjáöu
þessa gráu herramenn, sjáöu,
sjáöu, sjáöu... Þeir falla i
hrönnum, ekki tugum, ekki
hundruöum, heldur þúsundum!
Sjáöu! Sjáöu! Heilherdeild fall-
in meöan ég var aö tala viö
þig!”
Og þaö var rétt, segir Mach-
en, Þjóöverjarnir i gráu ein-
kennisbúningunum sinum féllu
einsog flugur. „Þeir ensku”,
hélt hann fram, „heyröu kvala-
óp Þjóöverjanna og byssuskot
liösforingja þeirra er þeir
steyptust til jaröar, hver af öör-
um.”
Aöur en langt um leiö var vlg-
völlurinn þakinn likum Þjóö-
verja og herstjórnin i Berlln
fékk þaö hlutverk aö finna orsök
slátrunarinnar, meira en 10
þúsund Þjóöverjar féllu á stutt-
um tima. Þar sem engir. sár
fundust á likunum var þaö úr-
skuröur herstjórnarinnar aö
einhvers konar eiturgas heföi
veriö notaö.
ar — báru boga og örvar. En áö-
ur en þeir gátu beitt þessum
vopnum sinum fældust hestar
Þjóöverjanna viö þessa sýn og
riddaraliöiö dreiföist um allt.
Fleiri sögur um engla
Sir John B'rench, marskálkur,
yfirmaöur liösins sem lenti fyrst
I Frakklandi og Belglu, gaf
skipun um flóttann frá Mons 24.
ágúst 1914 — sem þýöir aö bog-
mennirnir birtust I annaö sinn
tveimur dögum slöar en er þeir
björguöu hermönnunum sem
fyrr var getiö.
Þessi grein vakti mikla
athygli og fjöldi dagblaöa um
a'lt Bretland birtu hana. Sögur
um bogmennina, eöa englana
einsog þeir voru stundum kall-
aöir, flugu viöa og fjöldi manna
trúöi þeim — þó flestir heföu
aldrei á ævi sinni séö langboga
hvaö þá meira. Og greinin varö
kveikja margra svipaöra sagna.
Ofursti nokkur, sem ekki lét
okkur I næstum hálfa klukku-
stund en þegar viö vorum
sloppnir frá óvinaherjunum
gengu þeir, eöa riöu, einfaldlega
burt.
Viö skiptumst ekki á oröi
allan timann. Orö voru ekki
nauösynleg, viö skiptumst á
augnatillitum og tilfinning-
um. Viö vorum Bretar og frels-
arar okkar, englarnir, voru
einnig Bretar. Við böröumst
saman gegn óvininum.
Ég vissi þá aö engu skipti
hversu langan tima þaö tæki eöa
hversu margir féllu, við munum
sigra I striöinu. Og ég vissi aö
bogmennirnir, Englarnir frá
Mons, ættu stóran hlut i þeim
sigri.”
Alls staðar eru englar
Sá næsti sem tjáði sig um
málið var guðsmaöur nokkur.
Sira C.M. Chavasse var her-
prestur I fyrri heimstyrjöld-
Reknir ef þeir rabba um
engla...
„Þið hljótið aö skilja aö her-
foringjarnir vilja — og veröa
raunar — aö vera nafnlausir.
Þeir eru atvinnuhermenn, ekki
blaðamenn eöa guösmenn, og
framtiö þeirra veltur á hagsýni
þeirra og almennri skynsemi.
Ef herstjórnin fréttir af þvi að
Smith liösforingi eöa Jones of-
ursti gangi um og tali um engla
og tákn — og þaö hafi veriö þeir
en ekki bresku hersveitirnar
sem hröktu Þýskarana á brott
— þá yrði þaö endir á þeirra
starfsferli. Þeir yrðu ekki hækk-
aöir I tign og llklega yröu þeir
fremur lækkaöir I tign. Frá-
sagnir þeirra yröu taldar af-
sprengi of mikils imyndunarafls
en þaö er eiginleiki sem slst er
krafist af herforingjum.”
Eftir þvi sem á leiö striöiö og
skotgrafahernaðurinn og kyrr-
staðan uröu allsráðandi varö
grein Arthurs Machen æ vin-
sælli og var talin nauðsynleg
auki barst Bretum neituðu
þýsku hermennirnir aö sækja
fram þó svo að þegar hafi veriö
rofin skörö I bresku vigllnuna.
Þeir tóku þess i staö til fótanna
og flúöu, smánuöu sjálfa sig og
föðurlandiö”, segir I skýrsl-
unni.
Þegar strlöinu lauk og vopna-
hlé var undirritaö I nóvember
1918 var sagan um bogmennina
orðin ein af frægustu sögum
sem gengu um striöiö. Milljónir
manna trúöu henni einsog nýju
neti. Aörir álitu aö grein Mach-
ens væri furöusaga höfundar,
jafnaöist á viö þær furöulegustu
sem hann haföi skrifaö, „Hinn
mikli guö Pan” og „Hæöir
draumanna”, sem gefnar voru
út fyrir strið.
„Kannski var þetta smá-
.... //
Machen var eftirlátið að upp-
lýsa hið dularfulla mál — ef
hann kærði sig um. En Machen
Flóttanum frá Mons er loks lokiö og þessir hermenn úr 11. Húsarasveitinni finna sér
tima til aö snyrta sig.
A flóttanum frá Mons var þaö óvenjulegt aö stund gsfist til aö slappa af og fá sér
sigarettu, þessir nota timann vel.
Englar af himnum ofan
Orrustan viö Mons átti sér
staö 22. ágúst 1914 — aðeins 18
dögum eftir aö Bretland lýsti yf-
ir striöi á hendur Þjóöverjum og
14 dögum eftir aö fyrstu bresku
hersveitirnar höfðu stigiö á land
i Frakklandi. Grein Machens
var birt mánuöi siöar. Þaö var
svo ekki fyrr en i mai 1915 aö sa-
gan um kraftaverkið komst
aftur I blööin.
Nafnlaus grein birtist I einu
blaðanna og sögð vera eftir
prestsdóttur I Bristol. Uppi-
staöa hennar var eiðsvarin yfir-
lýsing bresks liösforingja — eins
þeirra sem tekiö höföu þátt I
flóttanum frá Mons.
Hann kvað þýskt riddaraliö
hafa sér og mönnum sinum
eftirför. Ovinirnir fóru framhjá
bresku hermönnunum og sneru
siöan viö til aö mæta þeim á
jafnsléttu. Liösforinginn vissi,
að því er hann sagði, aö Bret-
arnir væru dauðans matur. Þá
skyndilega sá hann, sér til ó-
segjanlegs léttis, og glfurlegrar
undrunar, hóp skinandi vera,
likar englum standa milli sin og
Þjóöverjanna.
Englarnir — ef þeir voru engl-
nafns sins getiö, sagöi sögu um
aö hann heföi tekið þátt I flótt-
anum frá Mons og þá heföu
honum birst bogmennirnir
dularfullu.
„Breski liðsaflinn á minusvæöi
var upphaflega nálægt 1000
manns en eftir nokkurra daga
bardaga voru ekki fleiri en 500
eftir,” sagði hann. „Ég veit
ekki nákvæmlega hvert ofurefl-
iö var en liklega 20 óvinanna á
móti hverjum okkar. Við höfð-
um enga von um aö vinna orr-
ustuna og litla von um aö sleppa
lifandi.”
/,Við vorum Bretar og
englarnir voru líka
Bretar"
„Enginn getur ímyndaö sér
undrun okkar og fögnuö þegar
hópur engla, að þvi er virtist,
var allt i einu farinn að
marséra viö hliö okkar.
Sumir höfðu gullna boga, aör-
ir voru á hestbaki og allir vöktu
þeir guðsótta Húnanna. Hún-
arnir tóku til fótanna rétt einsog
dómsdagur væru upprunninn.
„Fylgdarmenn” okkar fylgdu
inni og bróöir manns sem fékk
Viktoriukrossinn.
Hann varö siöar biskup af
Rochester en áöur hann hlaut
þann frama sagöi hann blaða-
mönnum frá sögum sem þrlr
breskir liðsforingjar — þar af
einn hershöfðingi — höföu trúaö
honum fyrir um bogmennina frá
Mons.
„Allir mennirnir” kvaö hann,
„sáu vopnuöu englana og telja
þaö þeirra verk aö þeir og menn
þeirra komust llfs af úr hildar-
leiknum. Ég hef rætt þessi mál
ýtarlega viö þá og er fullviss um
einlægni þeirra og hreinskilni.
Allir þrlr tóku þátt I orrust-
unni viö Mons og sáu bogmenn-
ina á ólikum stöðum vlgvallar-
ins eöa á ólikum timum. Þeir
hafa aldrei hist og ekki hægt aö
imynda sér nokkurt samband
milli þeirra. Þeim fannst þeir
vera I návist guðlegs máttar og
aöeins einn getur skýrt þaö. Þaö
er guö.”
Er blaöamenn gengu hart
aö prestinum og reyndu aö
fá uppgefin nöfn liösforingjanna
til aö fá hjá þeim nákvæmari
upplýsingar, dró hann sig I skel
sina.
lesning. Menn leituöu uppi
greinina I „Evening News”, rifu
hana úr blaöinu og ilmdu upp á
veg hjá sér.
Ödýrar styttur voru geröar af
„englunum frá Mons”, bæöi úr
tré og postulini. Efnið var einnig
nýtt á tónlistarsviöinu, eitt vin-
sælasta dægurlag þessa tlma
var vals sem bar nafnið
„Engillinn frá Mons.” Þaö var
eftir mann aö nafni Paul-Paree
og fjallaöi um einn engil sem
bjargaöi hersveit Breta frá
300.000 Þjóöverjum.
Dularfullar, þokukennd-
ar hersveitir
Sögusagnirnar fengu byr
undir báöa vængi þegar fréttir
bárust af opinberri skýrslu
þýskra hernaðaryfirvalda sem
töluöu um óvenjulegan liösauka
sem Bretum hafi borist viö
Mons. 1 skýrslunni segir aö 80
þúsund manna liðs Breta hafi
skyndilega náð 100 þúsundum
og iiösaukinn hafi veriö dular-
fullar, þokuhjúpar hersveitir.
Þegar þessi draugalegi liös-
.— sem áöur haföi verið félagi i
trúarsamtökum sem m.a. haföi
innihaldið svartagaldursmann-
inn alræmda Aleister Crowley
— lét lítiö upp.
„Kannski var þetta smá-
saga,” sagöi hann, „kannski
ekki. Ég veit þaö bara aö ég
trúöi þessu þegar ég skrifaöi
það. Og, eftir birtinguna, staö-
festu ýmsir ábyrgir liösforingj-
ar innihald sögunnar — svo ekki
sé minnst á þær þúsundir sem
sóru að þetta væri satt.
Kallið þaö sjálfvirk heildará-
hrif, fjöldasefjun, eða hvað sem
ykkur lystir. Þaö sem máli
skiptir er þaö aö eitthvaö dular-
fullt geröist viö Mons. Og hafi
það ekki gerst einsog ég sagöi
frá þvi, þá vill kannski einhver
upplýsa mig....”
Er blaðamenn spurðu hann
um smáatriði yppti Machen öxl-
um, brosti leyndardómsfullt og
benti þeim á siöustu setningu
greinarinnar „Bogmennirnir”
og sagöi aö þar væri svariö aö
finna.
Slöasta setningin hljóöar svo:
„En maöurinn sem vissi
hvernig hnetur bragöast þegar
þær eru kallaöar steik, veit
einnig aö Heilagur Georg kall-
aöi bogmennina frá Agincourt
til hiálpar hinum ensku.”