Morgunblaðið - 28.12.2001, Blaðsíða 36

LISTIR
36 FÖSTUDAGUR 28. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Dómkirkjan Kór Menntaskólans í
Reykjavík heldur jólatónleika kl. 22.
Kórinn starfaði í vetur í tveimum
deildum með eldri og yngri kór-
félögum. Í kvöld syngja báðir hópar
hvor fyrir sig og einnig sameiginlega
nokkur lög. Guðný Þóra Guðmunds-
dóttir mun leika á fiðlu og Heiða
Njóla Guðbrandsdóttir á píanó.
Kveikt verður á kertaljósum í loka-
sálminum, Blíða nótt, blessaða nótt.
Stjórnandi kórsins er Marteinn H.
Friðriksson.
Aðgangur að tónleikunum er ókeyp-
is.
Galleri@hlemmur.is Þverholti 5
Sýning Gjörningaklúbbsins verður
opin milli jóla og nýárs frá kl. 14–18.
Meðlimir Gjörningaklúbbsins munu
verða á staðnum og taka á móti gest-
um og gangandi.
Í DAG
FORSNÄS-húsgagnaverðlaun-
unum verður úthlutað í Stokk-
hólmi 6. febrúar 2002, í 20. sinn,
við opnun Alþjóðlegu sænsku
húsgagnakaupstefnunnar,
Svenska Möbelmessan. Til
verðlaunanna var stofnað 1983
sem hvatningar til hönnuða og
framleiðenda húsgagna úr
formbeygðu tré. Fyrstu tíu árin
var þátttaka bundin við sænska
framleiðslu en nú er framleið-
endum og hönnuðum á öllum
Norðurlöndunum boðið að
senda framleiðslu sína eða
frumgerðir, húsgagnahluta,
eða aðra muni til umsagnar
dómnefndar.
Þau húsgögn sem send eru til
dóms skulu hafa komið fram
sem framleiðsla eða frumgerðir
(prótótýpur) á síðustu tveimur
árum og verða metin út frá eft-
irfarandi eiginleikum: Góðu
(fagurfræðilegu) formi eða að
tækni við formbeygju sé beitt
með þeim hætti er verðskuldi
viðurkenningu.
Þátttökutilkynning með upp-
lýsingum um hönnuð, uppruna-
ár og framleiðanda skal send-
ast til Forsnäsfonden, Grön-
dalsvägen 172, 5 tr, 117 69
Stockholm, fyrir 11. janúar
2002. Með þátttökutilkynning-
unni skal senda teikningar eða
ljósmyndir eða prentaðar heim-
ildir, s.s. sýningarskrár.
Þátttökutilkynning og fylgi-
skjöl skulu ekki vera stærri en
Din-A4.
Norrænu
Forsnäs-
húsgagna-
verðlaunin
Smárabíó, Stjörnubíó og Borgarbíó
Akureyri frumsýna Serendipity/
Slembilukku með John Cusack, Kate
Beckinsale og Molly Shannon.
EITT lítið andartak getur ráðið
örlögum okkar. Eitt tilviljanakennt
augnsamband, ein óvænt stefnu-
breyting, ákvörðun sem kemur
einsog þruma úr heiðskíru lofti og
við erum búin að breyta högum
okkar um alla framtíð. Jafnvel án
þess að gera okkur minnstu grein
fyrir því – fyrr en löngu síðar. Ef
þessar tilviljanir leiða af sér já-
kvæða hluti fyrir viðkomandi, er
talað um glópalán, slembilukku.
Köllum það hvað sem er, allt sem
bætir stutt lífshlaup okkar á Móður
Jörð, er af hinu góða. Um þennan
lífsgaldur fjallar Serendipity.
Á annasömum degi á miðri jóla-
vertíðinni 1990 rekst Jonathan
Trager (John Cusack) af tilviljun á
stúlkuna Söru Thomas (Kate Beck-
insale). Tvær ókunnugar persónur
mætast einsog skip á nóttu, í mann-
hafinu í New York-borg. Töfrarnir
gerast, þau verða hrifin hvort af
öðru. Þrátt fyrir að þau séu bæði í
öðrum ástarsamböndum, eyða þau
eftirmiðdeginum saman á Manhatt-
an. Dagurinn er að kvöldi kominn
og hið óhjákvæmilega færist nær og
nær, leiðir þeirra hljóta að skilja
um sinn. Þau velta fyrir sér áform-
um um að hittast aftur, Jonathan
vill þau skiptist á símanúmerum.
Sara hikar við og stingur uppá að ef
það sé vilji örlaganna, þá muni þau
einfaldlega hittast aftur. Þannig
hljómar áætlunin – en lífið er allt
annað en einfalt.
Nokkur ár líða, líf Jonathans og
Söru hefur tekið stakkaskiptum,
þau bæði að því komin að giftast
nýjum persónum í lífi þeirra. Í eitt
skipti fyrir öll er runnið upp það
augnablik að ef þau ætla að leyfa
forvitninni að ráða, og finna hvort
annað á nýjan leik, er eins gott að
drífa í að gera eitthvað í málunum.
En geta þau breytt forlögunum
með því að taka þau í eigin hendur?
Það þarf ekki að kynna John Cus-
ack fyrir lesendum, þessi leikari er
með þeim virtustu í sínum aldurs-
flokki, enda þykir hann fagmaður
fram í fingurgóma. Kate Beckinsale
þekktu hinsvegar fáir fyrr en í
sumar, að hún skaust uppá stjörnu-
himininn í aðalkvenhlutverki stór-
myndarinnar Pearl Harbor.
Leikarar: John Cusack (The Grifters,
High Fidelity). Kate Beckinsale
(Brokedown Palace, The Last Days of
Disco, Pearl Harbor). Leikstjóri: Peter
Chelsom (Funny Bones).
Lífið er lotterí
Kate Beckinsale og John Cusack fara með aðalhlutverk í Serendipity. Á ÞESSUM geisladiski Kórs
Menntaskólans á Akureyri eru
upptökur með íslenskri kórtónlist
af ýmsu tagi, þjóðlög í nýjum og
gömlum útsetningum auk ýmiss
konar laga íslenskra tónskálda
o.s.frv. Einnig er þess getið í
bæklingi að upptökur séu sýnis-
horn af því sem Kór Menntaskól-
ans á Akureyri hefur verið að fást
við undanfarin þrjú ár, en í lok
hvers starfsárs hefur kórinn varið
einu síðdegi í að hljóðrita árangur
vetrarstarfsins. Því má segja að
hér syngi þrír kórar, þótt allir
heiti þeir sama nafninu (tilv.).
Guðmundur Óli Gunnarsson hefur
stjórnað kórnum frá 1997, en Guð-
mundur er sem kunnugt er að-
alstjórnandi Sinfóníuhljómsveitar
Norðurlands (frá 1992) og einnig
fastur stjórnandi CAPUT-hópsins
(frá 1987). Þessi hljómdiskur ber
þess vitni að hér er „faglega“ unn-
ið að hlutunum, söngskráin vönduð
og áhugaverð, allt íslensk lög, þar
af um helmingur þjóðlög, flest í
fínum útsetningum kunnra tón-
skálda. Kunnátta og góður smekk-
ur stjórnandans fer heldur ekki
milli mála. Sem dæmi um athygl-
isverðan og fallegan flutning má
nefna Land míns föður, lag Þór-
arins Guðmundssonar, Hver á sér
fegra föðurland eftir Emil Thor-
oddsen og skemmtilegar útsetn-
ingar (og söng) á lögum Kaldalóns,
Kötu litlu í koti og Á Sprengi-
sandi. Og ekki má gleyma þjóðlög-
unum, flest í mjög fínum útsetn-
ingum. Ég nefni gullfallega
útsetningu Jóns Ásgeirssonar á
Vísum Vatnsenda-Rósu, Stóðum
tvö í túni og Grafskrift í útsetn-
ingu Hjálmars H.
Ragnarssonar; einnig lög Hróð-
mars Inga Sigurbjörnssonar, Ó,
jómfrú góð og Enginn grætur Ís-
lending. Hið fallega lag Jóns Ás-
geirssonar við texta Halldórs Lax-
ness, Hjá lygnri móðu. Allt vitnar
þetta um fínan skilning stjórnand-
ans og klár tök á viðfangsefninu.
Og kór, sem er fær um að miðla
þeim fína skilningi. Sem syngur
hreint og agað.
Afturámóti hef ég stundum ver-
ið efins um hljómburð Akureyr-
arkirkju, a.m.k. hvað snýr að upp-
tökum. Mér hefur stundum þótt
hann fremur „einlitur“, fremur
kaldur. Lítið „gefandi“. En upp-
takan er hrein og heiðarleg.
Undir
skólans
mennta-
merki
TÓNLIST
Geislaplata
Stjórnandi: Guðmundur Óli Guðmunds-
son. Upptaka í Akureyrarkirkju 1999–
2000–2001. Hljóðmeistari: Sigurður
Rúnar Jónsson. Upptaka: Studio
Stemma. Allur réttur áskilinn Mennta-
skólinn á Akureyri.
KÓR MENNTASKÓLANS Á AKUREYRI
Oddur Björnsson
ER skákin list, íþrótt eða tóm-
stundagaman? Sennilega getur hún
verið allt þetta – eftir því hvernig á
er haldið! En hún getur líka eflt
samkennd og glætt félagsanda, allt
eins þó þetta sé einstaklingsíþrótt.
Akureyringar eru búnir að tefla í
hundrað ár. Höfundur lýsir gerla
hvernig skákáhugi bæjarbúa lyftist
og hneig á fyrri hluta liðinnar aldar.
Félag var stofnað með góðri þátt-
töku og miklum eldmóði um fyrri
aldamót. En félögum fækkaði og eld-
móðurinn þvarr. Félagið lognaðist út
af. Tveim áratugum síðar var stofn-
að annað félag. Þá var bæjarbúum
tekið að fjölga svo mjög að samtökin
komust yfir erfiðleika frumbýlings-
áranna. Og það félag lifir enn. Við
lestur þessarar bókar hlýtur maður
að undrast hversu almennur skák-
áhuginn hefur síðan verið í höfuð-
stað Norðurlands. Eldra félagið,
sem lognaðist út af, telur höfundur
hafa verið klúbb efnaðra borgara.
Síðara félagið gerði betur. Það varð
almennur vettvangur skákmanna
hvar í stétt sem þeir stóðu. Eigi að
síður er ljóst að það var karlafélag
fyrst og fremst. Skákáhugi kvenna
vaknaði ekki fyrr en síðar. Og enn
munu fleiri karlar en konur tefla
skák, sennilega miklu fleiri. Stafar
það af því að taflið er í eðli sínu bar-
dagaíþrótt?
Fyrsti vandi Skákfélags Akureyr-
ar tengdist ekki áhugaleysi því ekki
vantaði viljann. Hitt háði félaginu að
Íslendingar stóðu þá frammi fyrir
innflutningshöftum og gjaldeyris-
skorti, eins og raunar oft endranær.
Það kostaði félagana allt
í senn, fyrirhöfn, útsjón-
arsemi og »sambönd« að
fá innflutnings- og gjald-
eyrisleyfi fyrir fáeinum
skáktöflum. Á síðari
hluta aldarinnar óx fé-
laginu stöðugt fiskur um
hrygg, starfsemi þess
margfaldaðist að um-
fangi og þátttöku og nú
er það orðinn snar þátt-
ur í félags- og menning-
arlífi bæjarbúa. »Í fáum
skák- og taflfélögum á
Íslandi mun félagsstarf
hafa verið jafn mikið og
stöðugt í áranna rás og í
Skákfélagi Akureyrar,« segir Jón Þ.
Þór. Og hann getur trútt um talað
því sjálfur kveðst hann hafa verið
þar virkur félagi á yngri árum.
Fyrstu skákmótin voru haldin á
veitingahúsum. En vertshús voru þá
fleiri en síðar varð. Samskipti manna
sýnast líka hafa verið bæði meiri og
nánari. Tilkoma útvarpsins og dag-
legar rútuferðir landshluta á milli
skömmu síðar breyttu miklu. Þjóðin
fór að flýta sér.
Höfundur skýrir frá því að skák-
félagsmenn hafi snemma byrjað að
kveðja unglinga til þátttöku. Þegar á
4. áratugnum hafi áhugasamur fé-
lagi tekið að halda námskeið fyrir
unga skákmenn á heimili sínu.
Kennslugjaldi hafi verið stillt í hóf,
enda síst ætlunin að hagnast á ung-
lingunum. Hafi svo hverri kennslu-
stund lokið með því að nemendunum
var veitt mjólkurglas og vínarbrauð.
Nöfn, sem fyrir koma í riti þessu,
skipta hundruðum. Á fjórða ára-
tugnum – kreppuárunum – höfðu
menn nógan tíma til að tefla. Skák-
áhugi varð þá jafnframt almennur. Á
stríðsárunum dofnaði yfir íþróttinni.
Atvinna var yfirdrifin og miklir pen-
ingar í boði; menn höfðu sem sagt
um annað að hugsa. Upp úr seinni
heimsstyrjöld glædd-
ist áhuginn á ný.
Skákin varð þá eins
konar þjóðaríþrótt.
Telur höfundur að af-
rek íslenskra skák-
manna erlendis hafi
vakið þennan al-
menna áhuga hér
heima. Árangurinn
varð sá að íslenskir
skákmeistarar – og
þeim fór ört fjölgandi
– stóðu fyrr en varði
jafnfætis keppinaut-
um frá margfalt fjöl-
mennari þjóðum.
Norðlenskir skák-
menn buðu heim þessum meisturum
að sunnan til að reyna sig við á mót-
um.
Margar myndir prýða bók þessa.
Þær eru að sjálfsögðu misgóðar.
Ljósmyndatæknin hefur að sönnu
tekið framförum. Einhver skýrasta
og besta myndin er þó áttatíu ára
gömul. »Skákþingið á Akureyri
1920,« stendur í myndartextanum. Í
forgrunni myndarinnar sitja tveir
menn að tafli. Að baki þeim eru níu
menn sem allir fylgjast með skák-
inni. Ljóst er að myndin er ekki tek-
in á mótsstað.
Hún er sýnilega uppstillt, tekin á
ljósmyndastofu Hallgríms Einars-
sonar. En Hallgrímur starfaði lengi
á Akureyri, var listamaður í sinni
grein og varðveitti með myndum sín-
um merkilegan kapítula í sögu bæj-
arins frá fyrri helmingi aldarinnar.
Á eftir texta höfundar fara ýmiss
konar upplýsingar um skákmót og
að lokum fjöldi skákdæma. Skák-
áhugamenn munu örugglega fagna
riti þessu hvort heldur þeir líta á
taflið sem list eða íþrótt ellegar ein-
ungis sem áhugavert tómstunda-
gaman.
List eða tómstundagaman
BÆKUR
Sagnfræði
Saga Taflfélags Akureyrar og Skákfélags
Akureyrar eftir Jón Þ. Þór. 232 bls. Útg.
Skákfélag Akureyrar. Prentun: Ásprent/
Pob ehf. Akureyri, 2001.
SKÁK Í HUNDRAÐ ÁR
Erlendur Jónsson
Jón Þ. Þór
MÖRG börn og unglingar hafa
ómældan áhuga á íþróttum af
ýmsu tagi og þá ekki síst knatt-
spyrnu. Fyrir þau börn eru bækur
eins og Bragðarefurinn kærkomið
lesefni. Bókin er sjálfstætt fram-
hald sögunnar Stöngin inn, sem út
kom á síðasta ári.
Sagan fjallar um Luke Green
sem hefur mikinn áhuga á knatt-
spyrnu og býr jafnframt yfir mikl-
um hæfileikum. Hans stóra vanda-
mál er hins vegar það að móður
hans finnst þeim tíma sem hann
eyðir á knattspyrnuvellinum illa
varið og bannar honum að stunda
sparkið. En vegna mikilla hæfi-
leika er hann kominn í aðallið Alb-
ion sem leikur í þriðju deild á
Englandi og hefur átt góðu gengi
að fagna í bikarkeppninni. Og lið-
inu tekst að vinna sigur á stórum
félögum og það er stjúpa hans að
þakka að það tekst, en þeir fara
saman á leikina undir því yfirskini
að þeir séu að fara í fuglaskoð-
unarferðir. Hjá Albion eins og
mörgum öðrum knattspyrnufélög-
um er mikil samkeppni um sæti í
liðinu og sumir leikmenn telja sig
eiga þar fast sæti, kannski frekar
á grundvelli hefðar en vegna hæfi-
leika. Það á við um Köggul sem
leikið hefur fleiri leiki með liðinu
en nokkur annar en fær óvænta
samkeppni frá hæfileikaríkum
strák. Þá er beitt ýmsum brögðum
til að styrkja stöðu sína og eru að-
ferðirnar ekki alltaf til fyrirmynd-
ar.
Höfundur bókarinn heitir Haydn
Middleton og vel þekktur breskur
rithöfundur og þarna er hann að
fjalla um það sem stendur hvað
næst þjóðarsál Englendinga,
knattspyrnu. Þetta er saga í frek-
ar léttum dúr, henni er ætlað að
vera afþreying og tekst það vel.
Hins vegar er hún ekki beinlínis
trúverðug, enda er henni kannski
ekki ætlað það.
Guðni Kolbeinsson þýðir bókina
og gerir það ágætlega. Málið á
henni verður aldrei einhæft, eins
og íþróttamál vill oft verða. Ágæt
bók fyrir þá sem hafa gaman af
knattspyrnu.
Bók um hæfileikaríkan dreng
BÆKUR
Skáldsaga
Eftir Haydn Middleton. Íslensk þýðing
Guðni Kolbeinsson. Vaka-Helgafell,
Reykjavík, 2001. 144 bls.
BRAGÐAREFURINN
Sigurður Helgason