Morgunblaðið - 17.02.2002, Side 20

Morgunblaðið - 17.02.2002, Side 20
20 SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ I. Það bar til á miðju sumri ár-ið 1941, að Páll bóndiJónsson á Grænavatni(1890–1969) átti erindiaustur á Hólsfjöll, en þá var engin brú komin á Jökulsá á Fjöllum hjá Grímsstöðum (var vígð 10. júlí 1948). Fékk hann því Krist- ján Þórhallsson í Vogum (f. 1915) til þess að skjóta sér austur að Jökulsá, þar sem Grímsstaðamenn biðu hans með ferjubátinn. Við leikfélagarnir í Vogum notuðum tækifærið að fá að sitja í bílnum að Austara-Seli og ganga þaðan á Jörund (808 m.y.s.) og vera aftur komnir í veg fyrir Krist- ján, þegar hann kæmi frá Jök- ulsá. Félagar mínir voru þeir Hallgrímur og Pétur Jónassyn- ir. Í frum- bernsku voru þeir nefndir Hage og Bebe, síðar Haddi og Pétur, en er þeir urðu fullorðnir menn fullu nafni, Hallgrímur Jónasson (1928–2000) og Pétur Jónasson (1929–1994). Far- kosturinn var nýr Ford-vörubíll, ár- gerð 1941, sem kom til landsins á grind, en síðan var smíðað á hann fimm manna hús á Laugum í Reykjadal, en þar var aðalsmiðurinn Halldór Víglundsson (1911–1977). Kristján vann einnig að smíðinni með Halldóri, en bíllinn kostaði kr. 11.000 á grind, en hvað húsið kostaði er mér ekki kunnugt. Bíllinn fékk skráningarnúmerið Þ-11. II. Við félagarnir þurftum að hafa hraðann á, því Kristján áætlaði að koma að austan eftir um þrjá tíma. Bæði var, að bílvegurinn var þá ófull- kominn og sums staðar ólagður, allra síst upphlaðinn, aðallega gamli reið- vegurinn. Veður var hið fegursta, sól og hiti, en okkur miðaði vel áfram, fyrst að Litla-Jörundi, en síðan var lagt á sjálfan Jörund. Vegagerðar- menn höfðu gengið á fjallið skömmu áður, svo við höfðum nokkuð góða lýsingu á aðstæðum þarna. Sóttist okkur gangan nokkuð vel, þar til nálgaðist toppinn, þá var þar stór- grýti mikið, sem var svo laust í skrið- unum, að ég óttaðist mest að lenda með fótinn niður á milli þessara steina, og þá óvíst hvort hann kæmi upp heill. Þó fór allt vel að lokum og náðum við vörðunni á toppi fjallsins fljótlega eftir ævintýrið í skriðunni. Flaska var felld inn í vörðuna og þar bréfmiði, þar sem stóð, að vega- vinnuflokkur Péturs í Reykjahlíð (1898–1972) hefði klifið fjallið á nýju Íslandsmeti, 30 mínútum. Við skild- um eftir okkar miða í flöskunni og tilkynntum, að við hefðum slegið met þeirra vegavinnumanna og gengið á fjallið á 29 mínútum. Menn fóru létt með sannleikann á þessum árum, enda engin Omega-tímatökuúr með í för. Eitthvert nesti höfðum við fé- lagarnir haft með okkur, flatköku- sneiðar og mjólkurflösku. Snæddum við nestið á fjallstoppinum, en héld- um síðan niður af fjallinu og völdum nú skárri leið en upp á fjallið. Hröð- uðum við ferð okkar sem mest við máttum, því við vissum, að Kristján yrði að líkindum kominn í Austara- Sel, þótt við værum öruggir um, að ekki færi hann til byggða án okkar. Stóðst það nokkuð á endum, að við náðum í áfangastað og Þ-11 kom brunandi að austan. Þeir Páll höfðu beðið eitthvað eftir ferjubátnum frá Grímsstaðamönnum og Kristján ekki haldið af stað til baka, fyrr en hann sá, að þeir hefðu örugglega náð landi hinum megin árinnar. Nema hvað, til Reykjahlíðar komum við um kvöldverðarleytið og man ég gerla, hvað Sigurður bóndi Einarsson (1884–1954) mælti til mín, er ég sté út úr bílnum: „Leifur, á hvaða fjall ætlið þið að ganga næst?“ III. Gengið á Eilíf Ekki mátti ég til þess hugsa að valda Sigurði í Reykjahlíð vonbrigð- um, svo næst var stefnan tekin á Ei- líf. Vorið 1941 stóðu yfir miklar girð- ingarframkvæmdir á vegum Sauð- fjárveikivarna ríkisins. Vinnuflokkur úr Mývatnssveit var þar að störfum að girða yfir Grjótháls sem liggur milli Eilífs og Dettifoss og skilur hreppsfélögin Kelduhverfi og Skútu- staðahrepp (Mývatnssveit). Þetta var nokkurra vikna verkefni. Um flutning á girðingarefni og vistum til vinnuflokksins sá Kristján í Vogum á hinum nýja bíl sínum, Þ-11. Með honum í eina slíka ferð fór ég og komum við í tjaldbúðir girðingar- manna síðla dags og sváfum í tjaldi hjá þeim um nóttina. Vel gekk að af- ferma bílinn og fegnir voru þeir að fá nýja mjólk, smér, andaregg og fleira góðmeti, því nokkuð var gengið á matarbirgðir þeirra. Einnig höfðum við meðferðis nokkra netstubba, sem þeir Jónassynir í Vogum, Stebbi og Nóni, höfðu pantað. Félagar þeirra hlógu mikið að sendingu þessari, „hvað á að gera við silunganet, þegar enginn er báturinn“? IV. Eilífur er strýtulaga móbergs- hnjúkur, 698 m.y.s. vestur frá Detti- fossi. Sést hann víða að, því hann rís þar einstakur upp af sléttum heiða- löndum. Eilífsvötn er veiðivatn suð- ur af fjallinu Eilíf og er vatnið aðeins eitt, þótt nafnið sé í fleirtölu. Tjald- búðir girðingarmanna voru á bökk- um vatnsins, en í því var nokkur sil- ungur. Eigi er mér kunnugt um, hver kom fyrst með frjóvguð hrogn eða jafnvel lifandi silung í vatnið, en nafn Illuga Jónssonar (1909–1989) í Reykjahlíð hefur oft verið nefnt í sambandi við þessa tilraun til eldis. Sennilega hefur þetta verið urriði, sem nú var orðinn að vænum brönd- um, sem Mývetningar kalla þessa af- urð, hvort sem er urriði eða bleikja. Nú fara Stebbi og Nóni að búa sig undir að leggja netin á álitlegum stöðum í vatnið og enn hlógu fé- lagarnir að þeim, en þeir svöruðu einum rómi: „Við leggjum þau á sundi og vitjum um á sundi.“ Vatns- hiti er ekki mikill í fjallavötnum Mý- vatnsöræfa, en þetta afrek þeirra bræðra var aðeins eitt af mörgum á þeirra merku lífsleið, sem gerði þá að þjóðsagnapersónum þegar á unga aldri. Eilífsvötn liggja í 354 metra hæð yfir sjávarmáli. Jón Jónasson (Nóni) var fæddur í Vogum í Mý- vatnssveit 24. okt. 1917 og dó 30. ág. 1990 í Reykjavík, en Stefán Jónas- son (Stebbi) var fæddur í Vogum 11. júní 1919 og dó í Reyjavík 22. ág. 2000. Þeirra kappa mun lengi verða minnst, a.m.k. hættu girðingarmenn að hlæja að þeim félögum, er þeir hámuðu í sig nýsoðinn urriðann úr vatninu, því vel hafði aflast. Urriða- seiðum var sleppt í vatnið árið 1934, en Þingvallableikju sleppt í vatnið upp úr 1970. Bleikja er nú í miklum meirihluta í vatninu (upplýsingar Veiðimálastofnunar). V. Eftir góðan svefn í tjaldinu og kjarngóðan morgunverð lögðum við Kristján í fjallgönguna. Veður var hið ákjósanlegasta, sól og hiti. Sótt- ist okkur gangan vel og ekki urðum við fyrir vonbrigðum með útsýnið, enda sést Eilífur víða að eftir því sem Ólafur Jónsson ritar í I. bindi Ódáða- hrauns: „Lækur er kemur sunnan úr Hágöngum rennur þar í vesturenda vatnsins, en norðan við vatnsendann rís einstakt, burstlagað fjall, sem Ei- lífur nefnist og er hvorki fyrirferð- armikið né hátt í lofti, en sést þó úr órafjarlægð norðan úr Öxarfirði og Núpasveit, austan af Hólsfjöllum og langt sunnan úr Ódáðahrauni.“ Í lægð spölkorn suður frá enda Eilífs- vatna eru rústir af eyðibýlinu Hlíð- arhaga, sem fór í eyði árið 1878, síð- asti ábúandi Gottskálk Þorkelsson (1840–1898) sem fyrst flutti að Kelduneskoti í Kelduneshreppi, en árið 1883 hélt hann til Kanada með fjölskyldu sína, þar sem hann lést 1. apríl 1898. Í Hlíðarhaga var lengi leitarmannakofi eftir 1878, sem byggður var upp úr rústunum og komum við Haraldur bróðir minn þangað ríðandi sumarið 1944, er hann var að halda upp á stúdents- próf sitt (lýðveldisstúdent). Við vor- um vel ríðandi, Haraldur á Stóra- Rauð Óskars Illugasonar í Reykja- hlíð, en ég á Glófaxa Hallgríms Þórhallssonar í Vogum. Var sú ferð ógleymanleg, enda veður hið feg- ursta. VI. Efnistaka á Hrafntinnuhrygg Í júlí 1941 berst Kristjáni í Vogum pöntun á bílfarmi af hrafntinnu, sem hann skyldi afla á Hrafntinnuhrygg, sem liggur miðja vegu milli Kröflu og Jörundar. Þar sem Þ-11, hinn Minningar úr Mývatnssveit Þriggjafjallasumarið 1941 Sumir hafa talið, segir Leifur Sveinsson, að hrafn- tinnan á Þjóðleikhúsinu sé úr Hrafntinnuhrygg á Mý- vatnsöræfum, en svo mun ekki vera.                                                    ! " #      $  $  Leifur Sveinsson Ljósmynd/Oddur Sigurðsson Hrafntinnuhryggur. Ljósmynd/Oddur Sigurðsson Eilífur, Hrútafjöll og Eilífsvötn í forgrunni.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.