Morgunblaðið - 17.02.2002, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HANN var aðalhvatamaðurað stofnun félagsinsForm Ísland og var fyrstiformaður félagsins 1985–
1988 og síðan 1993–1995.
Stefán segir að rekja megi upp-
haf afskipta hans af kynningu á
hönnun til greinar sem hann skrif-
aði í tímaritið Iðnaðarmál árið 1967,
sem, þrátt fyrir að tímaritið gæti
vart talist víðlesið, vakti nokkra at-
hygli. „Síðan hef ég
ekki losnað við þennan
draug,“ segir Stefán.
Stefán stundaði nám
í innanhússarktitektúr
við hönnunarháskólann
í Ósló en á þeim tíma
fóru flestir til náms í
þessu fagi til Kaup-
mannahafnar.
Á þessum árum var
veruleg uppsveifla í
norskum þungaiðnaði
og það sama átti við um
húsgagnaiðnaðinn og
byggingartengdan iðn-
að. Þarna var því já-
kvætt og frjósamt and-
rúmsloft og mikil
áhersla lögð á endurnýjun fram-
leiðslu og á hinn hugmyndafræði-
lega grundvöll og skilgreiningar
sem öll hönnun byggist á.
Stefán var ráðgjafi Iðnþróunar-
stofnunar Íslands 1970–1972 og var
í ritstjórn tímaritsins Iðnaðarmál á
sama tíma. „Á þessum árum er
Iðnþróunarstofnun að þreifa fyrir
sér í sambandi við öflun heimilda
um íslenska hönnun og hvernig
standa megi að kynningu á henni og
mikilvægi hönnunar fyrir íslenskan
iðnað. Ýmislegt sem þarna var
bryddað uppá er fyrst núna að festa
rætur í hönnunarumhverfinu.
Iðnþróunarstofnun hefur, eins og
kunnugt er, lengi einbeitt sér að
ráðgjöf í sambandi við fyrirtæki og
nýhugmyndir framleiðslu,“ segir
Stefán.
Yfirborðskennd
umfjöllun um hönnun
Stefán segir að umtalsverð vakn-
ing sé fyrir góðri hönnun í dag.
„Umræðan er almennari og fólk er
mun meðvitaðra en áður um gildi
hönnunarinnar. Því er þó ekki að
neita að í einstaka tilvikum, og þá
oft hjá fjölmiðlum sem haft gætu
veruleg áhrif til góðs, er umfjöllun
ótrúlega yfirborðskennd og byggist
á yfirdrifnu snobbmasi.“
Á árunum eftir 1970 við inngöngu
Íslands í EFTA fóru menn að beina
sjónum sínum í auknum mæli að
stöðu iðnaðarins með tilliti til hönn-
unar. Tíu ára aðlögunartími vegna
aðildarinnar átti meðal annars að
skapa svigrúm til að endurbyggja
fyrirtæki, endurskoða framleiðslu
og leiða fram nýjar framleiðsluhug-
myndir. Í þessu sam-
bandi gat hönnunin
vissulega verið einn
af lyklunum.
„Margt jákvætt var
gert á þessum tíma á
hönnunarsviðinu og
þá fyrst og fremst
fyrir tilstilli Félags
íslenskra iðnrekenda.
Hér má t.d. nefna
umbúðasamkeppni
félagsins en sú fyrsta
var haldin 1968 og
síðan hvert annað ár
um tíma. Húsgagna-
samkeppni og kynn-
ingar af ýmsum toga
mætti einnig nefna.
En það varð aldrei til neinn heill
samofinn þráður. Sífellt var verið
að hrinda af stað ýmsum einangr-
uðum átökum á þessu sviði en eft-
irfylgnin var jafnan lítil,“ segir
Stefán.
Form Ísland
Stefán segir að hönnuðirnir hafi
reynt, eftir bestu getu, í gegnum
sín tiltölulega fámennu félög að
hafa áhrif en jarðvegurinn virtist
ekki móttækilegur. Þó hafi menn
reynt að fylgjast með því sem var
að gerast erlendis í sambandi við
hönnunarkynningar.
„Það var eiginlega fyrir þrýsting
frá okkar samstarfsaðilum erlendis,
þ.e. hönnunarstofnunum á Norður-
löndum, og fyrir áhuga Félags iðn-
rekenda og Landssambands iðnað-
armanna, og margra áhugamanna
um hönnun að félagið Form Ísland
stofnað árið 1985. Markmiðið var að
koma á framfæri góðri hönnun á
sama hátt og erlendar hönnunar-
stofnanir. Á sama tíma gera þessir
samstarfsaðilar með sér samkomu-
lag um stofnun Scandinavian De-
sign Council. Form Ísland fór nán-
ast sjálfkrafa inn í þetta norræna
hönnunarráð og Ísland hefur notið
góðs af því í sambandi við mörg
verkefni og alþjóðlegar sýningar,
t.d. í Japan, Bandaríkjunum og víð-
ar.“ Form Ísland starfaði með
þokkalegum brag í um tíu ár og hélt
uppi nauðsynlegum samskiptum og
kynningu á íslenskri hönnun, var
einskonar miðlari íslenskrar hönn-
unar. „Þetta var hægt með góðum
stuðningi iðnrekenda. En við
breyttar áherslur, þegar Samtök
iðnaðarins urðu til úr Félagi ís-
lenskra iðnrekenda, Landssam-
bandi iðnaðarmanna og fleiri sam-
taka iðnaðarins, var starfsemi
Form Ísland ekki talin þess virði að
halda henni við. Hugmyndin mun
hafa verið sú að leysa mál með öðr-
um hætti sem lítið hefur orðið
vart.“
Stefán segir að með þessu hafi að
því er virðist fjarað undan faglegu
yfirbragði og sambönd sem hafi
verið stofnað til á löngum tíma hafi
að vissu leyti glatast. „Það er von-
andi að menn hugsi málið upp á
nýtt, breyti eitthvað til og opni um-
ræðuna á faglegum nótum.“
Hann segir að mjög lengi hafi
verið til umræðu að setja á lagg-
irnar stofnun hérlendis sem kæmi á
framfæri íslenskri hönnun og hefði
með höndum faglega ráðgjöf til
styrktar markaðstengingu innan-
lands og utan.
Hvað Form Ísland varði vinni fé-
lagið enn, fyrir atbeina duglegrar
stjórnar, að framgangi íslenskrar
hönnunar. Má í því sambandi benda
á sýninguna MÓT 2000 á Kjarvals-
stöðum og þátttöku í sýningunni
Young Design, sýningu á verkum
ungra norrænna hönnuða, í Scand-
inaviu-húsinu í New York árið 2000
og síðar í Mexíkó.
Spurningamerki við forgangsröðun
í veitingu fjármuna
„Útflutningsráð hefur sinnt
kynningu á íslenskri hönnun ágæt-
lega en það eru tekin stutt skref,
peningar ráða, og eins og áður virð-
ist enn vanta samhengið og stöð-
ugleikann sem er svo mikils virði.
Á kynningarsviðinu höfum við Ís-
lendingar tilhneigingu til þess að
bíða eftir að aðrir skapi okkur tæki-
færi, t.d. í gegnum norrænu menn-
ingartengslin, sem Íslendingar hafa
notið góðs af. Þar er okkar hlutur
oft miklu stærri en höfðatalan segir
til um. Við þurfum að taka frum-
kvæðið en það vantar talsvert upp á
að það sé hægt vegna fjárskorts. Ef
til vill mætti setja spurningarmerki
við forgangsröðun í sambandi við
veitingu fjár til hinna ýmsu menn-
ingarþátta. Við eigum fullt erindi
með hönnun okkar til annarra landa
og helst á eigin forsendum.“
Stefán segir að
margt hafi hins
vegar gerst á síð-
ustu árum sem
veki bjartsýni og
spennandi verði
að sjá hvernig
hönnunardeild
Listaháskólans
þróist. Hann vill
þó taka undir efa-
semdir Sörens S.
Larssen, leir-
lista- og glerlista-
manns, sem hann
setti fram í grein
fyrir nokkru, um
réttmæti þess að
ýta handverks-
þætti formsköp-
unar og mikil-
vægum tengslum
hönnuðarins við
efnið til hliðar.
Hönnunarsafni
borist á fimmta
hundrað muna
Annað sem
teljast verður til
þess jákvæða
hvað íslenska
hönnun varðar er
stofnun Hönnun-
arsafns Íslands
1989. Forsaga
þess er að fyrir
hartnær tíu árum setti Form Ísland
saman starfshóp til að undirbúa
málið. 1995 var þess farið á leit við
menntamálaráðherra, Björn
Bjarnason, að möguleikar á stofnun
slíks safns yrðu kannaðir. Þetta
leiddi til stofnunar safnsins með
samningi menntamálaráðuneytis,
Garðabæjar og Þjóðminjaráðs. Á
þeim tíma sem safnið hefur starfað
hafa því borist hátt á fimmta
hundrað munir innlendir og erlend-
ir, nýir og gamlir. Þeir sem bera
hag Hönnunarsafns Íslands fyrir
brjósti horfa björtum augum til
framtíðar fyrir hönd safnsins en yf-
irvöld í Garðabæ, menntamálaráðu-
neytið og Þjóðminjasafn Íslands
hafa stutt það með ráðum og dáð á
byrjunarskeiði. Stjórnarnefnd
safnsins, en Stefán er formaður
hennar, vinnur nú að tillögum um
framtíðarskipan safnsins.
Stefán Snæbjörnsson innanhússarkitekt hefur um
langt árabil verið driffjöður í skipulagningu hönn-
unarsýninga bæði hér á landi og erlendis og verið
hvatamaður að auknum skilningi og ræktun á ís-
lenskri hönnun.
Kaleikur úr silfri með ís-
lenskum steinum.
Fundarhamar úr kopar og fílabeini hannaður fyrir félagasamtök. Rennismíði
Stefán Stefánsson fyrrverandi iðnskólakennari.
Ljósmynd/Guðmundur Ingólfsson
gugu@mbl.is
Ljósmynd/Marisa Arason
Sjónarhorn úr sýningarsal Hönnunarsafns Íslands við Garðatorg í Garðabæ. Stefán sá um hönnun salarins. Uppsetning
sýningar á gjöf danska hönnuðarins Erik Magnussen til safnsins, Ólöf Jakobína Ernudóttir.
Lampi úr spunnu áli. Framleiddur af Málm-
steypu Ámunda Sigurðssonar.
Silfurnæla með Asurit-Malakit-steini, hönnuð af
Stefáni og smíðuð afJóni Snorra Sigurðssyni.
Vakning
fyrir góðri
hönnun
Ljósmynd/Stefán Snæbjörnsson
Merki Húsgagnaviku, sýninga hús-
gagnaframleiðenda sem stóðu á ára-
bilinu 1969–1976. Stefán var fram-
kvæmdastjóri þessara sýninga.
Stefán Snæbjörnsson
Hillukerfi hannað fyrir HAGA hf. á Akureyri.