Morgunblaðið - 28.03.2002, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. MARS 2002 D 19
UMRÆÐAN
FIMMTA þing aðild-
arþjóða eyðimerkur-
sáttmálans – CCD – var
fyrir nokkru haldið í
Genf í Sviss. Nær allar
þjóðir heims eiga aðild
að þessum mikilvæga
samningi og sendu þær
fulltrúa á þingið, þ.m.t.
Ísland.
Jarðvegseyðingu og
aðra hnignun landkosta
má með sanni nefna
hina þöglu kreppu
heims. Það er allt of
hljótt um þennan
vanda, sem er þó ógn
við framtíð jarðarbúa.
Eyðingin er vaxandi rót fátæktar,
hungurs og ófriðar samhliða því sem
„umhverfisflóttamönnum“ fjölgar.
Þessi vítahringur mun stigmagnast á
næstu árum nema til komi aukin að-
stoð frá ríkari þjóðunum til að takast
á við hann.
Tölur um umfang eyðimerkur-
myndunar hækka stöðugt eftir því
sem nýjar upplýsingar koma fram.
Þannig telur Worldwatch Institute
að 24 milljarðar tonna af jarðvegi
glatist á ári hverju, eða um fjögur
tonn á hvert mannsbarn. Á síðustu
tveimur áratugum hefur allur jarð-
vegur horfið af landi sem er stærra
en allt ræktað land í Bandaríkjunum.
Er þá ótalin önnur landhnignun.
Ástandið er verst í Afríku, en þar
ógnar eyðimerkurmyndun nær helm-
ingi íbúanna. Ástandið er litlu skárra
víða í Asíu o.fl. svæðum. Spáð er að
jarðarbúum fjölgi um 1,5 milljarða á
næstu 25 árum. Fjöldi þjóða mun þá
ekki ná að brauðfæða sig vegna af-
leiðinga landhnignunar.
Starf á vegum sáttmálans um
varnir gegn myndun eyðimarka er
helsta vonarglætan í verndun land-
kosta heimsins. Meðal meginvið-
fangsefna aðildarþingsins að þessu
sinni voru tengsl fátæktar og um-
hverfis, undirbúningur fyrir heims-
þingið um sjálfbæra þróun sem hald-
ið verður í Jóhannesarborg haustið
2002 og mat á árangri af starfi á veg-
um sáttmálans. Vísað er til saman-
tektar Earth Negotiations Bulletin
(http://www.iisd.ca/desert/cop5) og
vefsíðu Eyðimerkursáttmálans
(http://www.unccd.int), en hér verður
aðeins vikið að nokkrum málum.
– Alþjóðlegi dagurinn til varnar
gegn eyðimerkurmyndun, 17. júní,
verður helgaður landhnignun árið
2002. Mikilvægt er að í tengslum við
þennan dag taki Ísland með viðeig-
andi hætti þátt í samstöðu þjóða í
baráttunni gegn myndun eyðimarka.
– Dagskrá með háttsettum aðilum.
Meira en 80 háttsettir aðilar, m.a.
margir ráðherrar, tóku þátt í sér-
stakri dagskrá um leiðir til að ná
fram markmiðum sáttmálans. Hring-
borð þingmanna fundaði einnig.
Æskilegt er að Ísland skoði þátttöku
í slíkum dagskrárliðum á næsta aðild-
arþingi CCD.
– Landgræðsluáætlanir. Meira en
100 þjóðir eru nú að vinna að gerð
landgræðsluáætlana í samræmi við
þá leiðsögn sem sáttmálinn veitir.
Þessi vinna hefur þegar haft mikil
áhrif. Ísland stendur mjög framar-
lega hvað varðar stefnumótun í land-
græðslu og getur lagt mikið af mörk-
um við gerð slíkra áætlana. Við
getum auk þess lært mikið af þjóðum
sem að þeim vinna. Skoða þarf hvað
Ísland getur lagt af
mörkum við gerð land-
græðsluáætlana í
tengslum við starf
CCD.
Vísindanefnd sátt-
málans hefur þótt veik-
burða og fór mikill tími
í að ræða störf hennar
og viðfangsefni. Ákveð-
ið var að meginþema
næsta fundar nefndar-
innar yrði landhnignun,
hætta á landeyðingu og
landgræðsla. Þröng
áhersla á þurrkasvæði
jarðar hefur háð starfi
sáttmálans, en með
þessu er hnattrænt gildi sáttmálans
undirstrikað. Fulltrúar margra þjóða
lýstu því hvernig eyðing skóga og
önnur upphafsstig landhnignunar
hefði leitt til eyðimerkurmyndunar,
nokkuð sem vel er skráð í okkar eigin
gróðursögu. Mikilvægt er að Ísland
taki þátt í þessu starfi vísindanefnd-
arinnar vegna reynslu sinnar og
þekkingar. Í því ljósi vekur athygli
hve Ísland á fáa fulltrúa á sérfræð-
ingalista sáttmálans.
Tvær miklar yfirlitskannannir eiga
að bæta úr skorti á samhæfðum upp-
lýsingum um ástand lands í heimin-
um. Sú fyrri beinir sjónum að þurrka-
svæðum jarðar, hin að vistkerfum
almennt. Leitað er tilnefninga í sér-
fræðingahóp Millennium Ecosystem
Assessment, sem ætlað er að verða
hliðstæða hins virta sérfræðingahóps
um loftslagsbreytingar (IPCC).
Æskilegt er að Ísland skoði mögu-
leika á þátttöku í þessu starfi.
Eyðimerkursáttmálinn
og Ísland
Vaxandi áhersla er lögð á aukin
tengsl og samvinnu meginsáttmál-
anna þriggja um varnir gegn eyði-
merkurmyndun, vernd líffræðilegs
fjölbreytileika og varnir gegn lofts-
lagsbreytingum. Meðal annars var
ákveðið að vísindanefndin legði
áherslu á tengsl land- og jarðvegs-
hnignunar við aðra sáttmála og
aukna samvinnu við vísindanefndir
þeirra.
Varnir gegn eyðimerkurmyndun
og endurreisn landkosta er öflug leið
að markmiðum hinna sáttmálanna.
Við getum verið í fararbroddi við að
sýna m.a. hvernig draga megi úr
styrk koltvísýrings í andrúmslofti
með slíku starfi, þ.e. umbreytingu
koltvísýrings í lífræn efni. Kolefnis-
binding á Íslandi með landgræðslu og
skógrækt vekur mikla alþjóðlega at-
hygli.
Evrópusambandið o.fl. veita mikið
fjármagn til að efla samstarf þjóða
um rannsóknir, þróun og stefnu-
mótun í tengslum við markmið CCD.
Ísland gæti hugsanlega átt þar
möguleika á fjármagni til samstarfs-
verkefna, sem vert væri að skoða
nánar.
Sinna þarf vel þessum mikilvæga
sáttmála. Meðal annars væri æski-
legt að taka þátt í þróunaraðstoð og
aukinni vísindasamvinnu í tengslum
við varnir gegn myndun eyðimarka.
Sáttmálinn um varnir gegn
eyðimerkurmyndun
Andrés Arnalds
Eyðimerkursáttmáli
Kolefnisbinding
á Íslandi með land-
græðslu og skógrækt,
segir Andrés Arnalds,
vekur mikla
alþjóðlega athygli.
Höfundur er fagmálastjóri Land-
græðslu ríkisins.
KVEN-
SÍÐBUXUR
3 SKÁLMALENGDIR
Bláu húsin við Fákafen.
Sími 553 0100.
Opið virka daga 10-18,
laugardaga 10-16.