Morgunblaðið - 31.03.2002, Qupperneq 20

20 SUNNUDAGUR 31. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ILMUR FYRIR KARLMENN
ÉG BJÓ í 20 ár erlendis.Fyrst í Edinborg, þar semég lærði byggingarverk-fræði en síðan fór ég tilSvíþjóðar í doktorsnám í
brunavarnarverkfræði og var ráðinn
lektor við byggingarverkfræðideild
Háskólans í Lundi að námi loknu,“
sagði dr. Björn Karlsson brunamála-
stjóri. Hann kenndi við háskólann í
níu ár og hlaut meðal annars viður-
kenningu nemenda, sem besti fyrir-
lesari ársins 1993. Með kennslunni
stundaði hann fræðistörf og flutti
fyrirlestra víða um heim svo sem í
Ástralíu og á Nýja-Sjálandi auk
þess, sem hann var gestaprófessor
við Háskólann í Maryland í Banda-
ríkjunum. Í tíu ár hafði Björn að auki
umsjón með hópi nemenda í doktors-
námi í Japan og dvaldi hann þar í
mánuð í senn annað hvert ár.
Í doktorsritgerð sinni fjallaði hann
um; „Hvernig logi breiðist yfir flöt
og eldur vex í byggingum.“ Sagði
hann að þróun í byggingariðnaði hafi
verið ákaflega hröð síðastliðin tíu ár.
„Menn nota ný byggingarefni og nýj-
ar og háþróaðar aðferðir við hönnun
bygginga, en kröfur sem settar eru
fram í lögum og reglugerðum taka
oft ekki mið af þessari þróun. Rauði
þráðurinn í rannsóknum mínum hef-
ur verið að stuðla að því að svokölluð
markmiðshönnun verði leyfð í reglu-
gerðum og lögum. Slík hönnun eykur
frelsi hönnuða til að nota nýjar að-
ferðir og ný efni en krefst í staðinn
mun ítarlegri hönnunargagna og
sérfræðiþekkingar hönnuða og eftir-
litsaðila. Ég fer ekki nánar út í þá
sálma hér, en þetta hefur verið ákaf-
lega skemmtilegt starf.“
Haldinn útþrá
„Ég vildi fara til útlanda eftir
stúdentspróf og settist því ekki í
verkfræðideild Háskóla Íslands en
þegar staða brunamálastjóra bauðst
ákvað ég að drífa mig heim. Það er
furðulegt hvað gamla landið togar
fast í mann,“ sagði hann. „Áhugi
minn á brunafræðum varð til þegar
ég skrifaði lokaritgerð mína í verk-
fræði í Edinborg um eðlisfræði elds.
Eldur er ein af höfuðskepnunum,
ásamt vatni, jörð og lofti, sem Grikk-
ir töldu forðum undirstöðu alls efnis.
Þegar verið er að kenna klassíska
eðlisfræði er kertaloginn oft notaður
sem dæmi, vegna þess að þar felast
einmitt flest leyndarmál klassísku
eðlisfræðinnar; orkujafnvægið,
massajafnvægið, orkumyndun og
margt fleira. Þegar við getum stjórn-
að eldinum til að framleiða orku og
hita, þá er hann einn helsti grund-
völlur mannlegs samfélags, en þegar
hann verður stjórnlaus getur kraftur
hans orðið ógurlegur og getur valdið
okkur ómældum skaða. Ég býst við
að það hafi verið þessi ógnvægilegi
náttúrukraftur eldsins sem fyrst olli
áhuga mínum á fyrirbærinu.“
Talinn sérfræðingur
Björn er enn á flakki um heiminn
þótt hann sé kominn heim því eins og
hann orðar það, „Þá var ég svo hepp-
inn að skrifa bók ásamt þekktum
prófessor í brunafræðum, dr. James
G. Quintiere. Bókin er vinsæl innan
brunatækninnar og er meðal annars
nýtt sem kennslubók,“ sagði hann.
„Þetta þýðir að ég er talinn sérfræð-
ingur á þessu sviði víða um heim og
er því oft beðinn um að vera andmæl-
andi þegar doktorsefni verja ritgerð
sína. Viðkomandi háskólar greiða að
sjálfsögðu allan kostnað við slíkar
ferðir. Ég tel rétt að eyða svolitlum
tíma í svona verkefni vegna þess að
það er ákaflega mikilvægt fyrir okk-
ur Íslendinga að hafa sterk erlend
sambönd. Við höfum ekki efni á að
vera sífellt að finna upp hjólið og
þess vegna neita ég ekki öllu, sem ég
er beðinn um að sinna en segi þó nei
við mörgu.“
Björn benti á að kröfur um öryggi
þegnanna og öryggi umhverfisins
hafi aukist gífurlega á undanförnum
árum eins og sjá mætti í lögum og
reglugerðum. Sagði hann að hlut-
verk Brunamálastofnunar væri að
hafa eftirlit með framkvæmd laga og
reglugerða og að hafa yfirumsjón
með eldvarnaeftirliti og slökkvistarfi
sveitarfélaga. „Við vinnum því mikið
þróunarstarf um leið og við fylgj-
umst með samræmdu eldvarnaeftir-
liti hjá sveitarfélögunum. Okkar
hlutverk er að sjá til þess að slökkvi-
starf sé virkt á öllu landinu,“ sagði
Björn.
„Í hverju sveitarfélagi er starfandi
eldvarnaeftirlit, sem árlega skoðar
öll stærri atvinnuhúsnæði og stofn-
anir. Ef úrbóta er þörf, senda þeir
kröfu til eiganda og í flestum tilfell-
um er brugðist við á einn eða annan
hátt. Í einstaka tilfellum gerist ekk-
ert. Eigandinn fær þá viðvörun frá
eftirlitinu og er ýmist beitt dagsekt-
um eða að starfseminni er lokað ef
um atvinnuhúsnæði er að ræða. Ef
eigandanum finnst viðkomandi eld-
varnaeftirlit fara offari þá getur
hann kvartað til okkar. Í slíkum til-
vikum er Brunamálastofnun ein-
göngu áfrýjunaraðili.“
Í byggingareglugerð eru gerðar
ákveðnar kröfur um eldvarnir í íbúð-
arhúsnæði. Meðal annars er þess
krafist að reykskynjari og slökkvi-
tæki séu í íbúðum, sem byggðar eru
eftir 1998. „Að vísu getum við ekki
haft eftirlit með því að svo sé vegna
augljósrar friðhelgi einkalífsins,“
sagði Björn. „Hver og einn verður að
eiga það við sig. Okkar hlutverk er að
sjá um að fræða almenning og í fram-
haldi af þessu hörmulega slysi sem
varð á Þingeyri, þar sem þrír létust,
hefur Brunamálastofnun, Slökkvilið
höfuðborgarsvæðisins, Landsam-
band slökkviliðsmanna og sjúkra-
flutningamanna og Eignarhaldsfélag
brunabótafélagsins ákveðið að
standa að sameiginlegu átaki um
aukna fræðslu til almennings. Meðal
annars hefur verið ákveðið að gera
myndband sem sýnt verður í sjón-
varpi í byrjun desember þegar kert-
in eru tekin fram.“
Aukin menntun
Í ljósi stóraukinnar ábyrgðar
slökkviliðanna hefur ný reglugerð
um menntun slökkviliðsmanna verið
gefin út, þar sem gert er ráð fyrir að
menntun þeirra muni aukast veru-
lega. Brunamálastofnun rekur
Brunamálaskólann og eru nemendur
skólans slökkviliðsmenn um allt land
eða um 1.500 manns. Sagði Björn að
skólaráð skólans stæði nú í ströngu
við að semja nýja námsvísa og út-
vega ný námsgögn svo hægt væri að
hefja nám samkvæmt nýju reglu-
gerðinni í haust. „Einnig má nefna að
samkvæmt nýju lögunum um bruna-
mál þá ber öllum sveitarfélögum að
skila inn svokallaðri brunavarnar-
áætlun í lok ársins,“ sagði hann.
„Þannig er betur unnt að samræma
brunavarnir á landsvísu og gera
skipulag slökkviliðs og markmið
brunavarna sýnilegri fyrir bæði
sveitarstjórnir og almenning.“
Stöndum vel
Björn sagði að Íslendingar stæðu
nokkuð vel með tilliti til eignartjóns
og mannfalls af völdum bruna miðað
við höfðatölu.
„Þrátt fyrir það er ákaflega margt
sem þarfnast úrbóta,“ sagði hann.
„Kröfurnar hafa aukist með
breyttum og hertum lögum. Sam-
kvæmt þeim bera slökkviliðsstjórar
sveitarfélaganna mun meiri ábyrgð
en áður. Nægir að nefna viðbrögð við
mengunarslysum. Slíkur búnaður er
dýr og ekki eðlilegt að öll slökkvilið
leggi út í slíkan kostnað. Ég tel því
Glíman við eldinn
Morgunblaðið/Golli
Dr. Björn Karlsson brunamálastjóri.
Ljósmynd/Vesa Sirén
Dr. Björn Karlsson kveður upp dóm sinn um doktorsritgerð Tuula Hakkarainen, doktorsnemanda við Tækniháskólann í
Tampere í Finnlandi. Á milli þeirra situr Rolf Hernber prófessor.
Rúmt ár er síðan dr. Björn
Karlsson tók við embætti
brunamálastjóra. Kristín
Gunnarsdóttir ræddi við
hann um starfið og hvernig
er að flytja heim eftir 20
ára útivist.