Morgunblaðið - 04.06.2002, Síða 20

NEYTENDUR
20 ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
NEYTENDASAMTÖKIN segja
ráðstafanir Skífunnar, að læsa
geisladiskum þannig að ómögulegt
sé að taka afrit af þeim, gera lög-
bundinn rétt neytandans til eintaka-
gerðar að engu. Höfundarlög kveða á
um að neytendum sé heimilt að gera
eintök af tónlist og öðrum birtum
verkum til einkanota.
Allir geisladiskar sem Skífan gef-
ur út eftir 1. maí verða læstir með af-
ritunarvörn og hefur fyrsti íslenski
geisladiskurinn með slíkri vörn, Eld-
húspartí FM 957, þegar komið út.
Læsingin hefur í för með sér að ekki
er hægt að spila geisladiskana í tölvu
og þar með ekki hægt að afrita þá,
hvort sem um löglega eða ólöglega
eintakagerð verður að ræða. Læsing
geisladiska hefur valdið deilum vest-
anhafs þar sem sumar eldri gerðir
geislaspilara geti ekki lesið læstu
diskana og hefur hollenska fyrirtæk-
ið Phillips, sem hannaði upprunalega
geisladiskastaðalinn, gefið til kynna
að fyrirtæki sem læsi diskum megi
ekki nota CD-merkinguna. Merking-
in, sem er að finna á flestum diskum,
feli það í sér að það eigi að vera hægt
að spila diskinn í öllum gerðum
geisladiskaspilara og tölvum að auki.
Allur fjöldinn þjófkenndur
vegna brota fárra aðila
Í minnisblaði Neytendasamtak-
anna vegna aðgerða Skífunnar, kem-
ur fram að samtökin eru ekki fylgj-
andi því að fólk geri fjölda eintaka og
dreifi með ólöglegum hætti. „Hins
vegar eru samtökin ekki sátt við að
vegna brota fárra aðila á höfundar-
réttarlögum sé allur fjöldinn þjóf-
kenndur. Eðlilegra er að leitað verði
annarra leiða til að koma í veg fyrir
ólöglega afritun en að loka algjörlega
á alla eintakagerð til einkanota,“ seg-
ir í minnisblaðinu.
Eiður Arnarsson, útgáfustjóri
Skífunnar, segir að ákvörðun Skíf-
unnar um að læsa nýjum diskum eigi
einungis við íslenska titla sem fyr-
irtækið gefi út. Hann segir að það
hafi færst mjög í aukana
að framleiðendur tónlistar læsi
geisladiskum, fyrirtækið Sony hafi
verið í fararbroddi hvað þetta varð-
ar. Þetta hafi einkum verið gert á
Evrópumarkaði. Hann segir að
fyrsti íslenski geisladiskurinn með
afritunarvörn, Eldhúspartí FM 957,
hafi verið mest seldi diskurinn í
verslunum Skífunnar síðustu fjórar
vikur.
Eiður segir að Skífan hafi, fyrst
evrópskra plötufyrirtækja, ákveðið
að koma til móts við þá sem hlusta á
geisladiska í tölvum. Því er níu stafa
kóði prentaður inn í hulstur hvers
geisladisks og geta neytendur sem
hafa keypt varinn geisladisk sótt tón-
listina á Netinu og vistað í tölvunni.
Þó er einungis mögulegt að gera
þetta einu sinni og því aðeins hægt
að hlusta á tónlistina í þeirri tölvu
sem notuð var til að sækja tónlistina.
„Jafnvel þótt Skífan hyggist koma
þarna til móts við viðskiptavini sína
er samt sem áður verið að takmarka
notkunarmöguleika neytenda. Þetta
vegur heldur ekki upp á móti því að
ekki verður hægt að búa til eintök til
einkanota. Jafnvel þótt neytandi geti
hlustað á tónlistina í tölvunni heima
getur hann ekki búið til eintak til að
nota í sumarbústaðnum eða í bíln-
um,“ segir í minnisblaðinu.
Eiður segir að neytendur geti eftir
sem áður tekið tónlistina upp á seg-
ulbandsspólur og því sé ekki verið að
koma í veg fyrir, með því að læsa
geisladiskum, að neytendur geti gert
afrit af tónlistinni. Í höfundarlögun-
um sé hvergi minnst á gerð staf-
rænna eintaka. Hann segir fjölföldun
á tónlist svo umfangsmikla að nauð-
synlegt hafi verið að grípa í taumana.
Rétthafar komast hjá löglegum
takmörkunum á höfundarrétti
Samkvæmt nýlegri tilskipun Evr-
ópusambandsins hafa rétthafar al-
gjöra stjórn á framleiðslu og dreif-
ingu á úrræðum sem hönnuð eru til
að komast hjá tæknilegum afritunar-
hindrunum. Telur framkvæmda-
stjórn sambandsins að aðrar leiðir
hefðu haft í för með sér aukna hættu
á misnotkun og ólöglegri útgáfu efn-
is. Þar sem nú sé hægt að gera ótak-
markað magn af fullkomnum afritum
á stuttum tíma verði að auka vernd
rétthafa. Gera megi afrit til einka-
nota í ákveðnum tilvikum þar sem
rétthafar hafa gert það mögulegt.
Evrópusamtök neytendasamtaka,
BEUC, telja að samþykktin hafi í för
með sér að rétthafar komist hjá öll-
um löglegum takmörkunum á höf-
undarrétti, t.d. rétti til einkagerðar.
Samþykktin hafi t.d. í för með sér að
ekki megi lengur búa til safn af uppá-
haldslögum á spólu eða geisladisk,
sem tekin eru upp af geisladisk sem
neytandi hefur þegar greitt fyrir.
Telja samtökin að frelsi til að gera
eintök til einkanota verði að vernda.
Höfundarréttartilskipunin verður
tekin upp í 17. viðauka EES-samn-
ingsins og mun Ísland í framhaldinu
þurfa að leiða í lög þau markmið sem
tilskipunin stefnir að. „Fara Neyt-
endasamtökin fram á að þegar lög-
gjafinn grípur til aðgerða til að full-
nægja skyldum sínum verði tryggt
eðlilegt jafnvægi á milli hagsmuna
rétthafa og neytenda. Einnig fara
samtökin fram á að ríkið grípi inn í
þegar brotið er á rétti neytenda til að
gera lögleg eintök til einkanota,“
segir í minnisblaði samtakanna.
Neytendasamtökin um læsingu
Skífunnar á geisladiskum
Lögbundinn
réttur neytenda
að engu hafður
Morgunblaðið/Þorkell
Eldhúspartí FM 957, fyrsti íslenski geisladiskurinn með afritunarvörn.
VIÐSKIPTI
SJÖUNDI fundur ráðherra Norð-
ur-Atlantshafsríkjanna var haldinn í
St. Pétursborg í Rússlandi 29.–31.
maí s.l. Auk sjávarútvegsráðherra
Rússlands sátu fundinn sjávarút-
vegsráðherrar Íslands, Noregs,
Grænlands og Kanada, ráðuneytis-
stjóri færeyska sjávarútvegsráðu-
neytisins og yfirmaður sjávarút-
vegsmála ESB.
Á dagskrá fundarins voru fyrst
og fremst tvö málefni. Annars veg-
ar voru umræður um samvinnu á
sviði hafrannsókna og nýtingu nýrr-
ar tækni við rannsóknir á Norður-
Atlantshafinu, og hins vegar end-
urnýjun á stefnumörkun ríkjanna í
sjávarútvegsmálum þannig að við
stjórnun fiskveiða yrði tekið mið af
vistkerfisnálgun og stefnum í um-
hverfismálum.
Mikil áhersla var lögð á nauðsyn
þess að ríkin störfuðu saman að því
að ná sameiginlegum langtíma-
markmiðum varðandi sjálfbærni í
fiskveiðum á Norður-Atlantshafinu
og að tryggja hámarksnýtingu auð-
linda sjávar.
Árni M. Mathiesen sjávarútvegs-
ráðherra fór fyrir sendinefnd Ís-
lands en með honum sátu fundinn
Kolbeinn Árnason og Þórir Skarp-
héðinsson frá sjávarútvegsráðu-
neytinu.
Tryggð verði
hámarksnýting
auðlinda sjávar
HAGNAÐUR af rekstri Plastprents
hf. nam 48,5 milljónum króna á
fyrsta ársfjórðungi 2002 samanborið
við 34,3 milljóna króna tap á fyrra
ári. Umskiptin til hins betra nema
tæpum 83 milljónum króna. Í til-
kynningu segir að bætt afkoma stafi
fyrst og fremst af lækkun fjár-
magnsgjalda vegna gengishækkun-
ar krónunnar, en einnig hafi fram-
legð rekstrarins aukist. Hagnaður
fyrir afskriftir og fjármagnsliði,
EBITDA, var 44,9 milljónir króna
en nam 25,1 milljón króna á sama
tímabili í fyrra.
Rekstrartekjur félagsins drógust
saman um 14% frá fyrra ári og
námu 303,3 milljónum króna.
Minnkunin er rakin til almenns
samdráttar, minni sölu á innfluttum
endursöluvörum og minni útflutn-
ings, en á sama tíma á fyrra ári.
Rekstrargjöld lækkuðu um rúm
20% á milli ára og námu 258,4 millj-
ónum. Lækkunin er sögð skýrast af
minni umsvifum og hagræðingu í
rekstri. Fjármagnsliðir voru já-
kvæðir um 24,5 milljónir króna sem
er 61,9 milljónum króna umskipti til
hins betra frá fyrra ári. Veltufjár-
hlutfall Plastprents fór úr 0,82 í 1,03
á tímabilinu. Eigið fé félagsins var
180,8 milljónir króna í marslok og
eiginfjárhlutfallið 14%. Veltufé fé
frá rekstri nam 36,4 milljónum
króna á tímabilinu samanborið við
8,1 milljón króna á sama tímabili á
fyrra ári.
Reikningsskilin eru verðleiðrétt,
sem fyrr, en hefðu þau ekki verið
verðleiðrétt hefði hagnaður tíma-
bilsins orðið 6 milljónum króna
lægri og eigið fé 7,6 milljónum
króna lægra. Ekki var gerður sam-
stæðureikningur fyrir Plastprent og
dótturfélag þess, Ako/Plastos hf.,
þar sem ársreikningur hins síðar-
nefnda liggur ekki fyrir. Bókfært
verð eignarhlutar Plastprents í Ako/
Plastos, sem er 85,43%, var á tíma-
bilinu að fullu fært niður.
Hagnaður Plastprents
48,5 milljónir króna
HAGNAÐUR af rekstri Sparisjóðs
Ólafsfjarðar á liðnu ári nam 1,6 millj-
ónum króna en var árið á undan 74,2
milljónir króna.
Vaxtatekjur sparisjóðsins á árinu
2001 námu 202,2 milljónum króna og
vaxtagjöld 129,8 milljónum. Hreinar
vaxtatekjur námu því 72,7 milljónum
króna samanborið við 52,6 milljónir á
árinu 2000, sem er 38,0% aukning.
Aðrar rekstrartekjur voru 22,7 millj-
ónir. Rekstrarkostnaður nam 69,2
milljónum og lækkaði um 3,11% frá
fyrra ári. Framlag á afskriftarreikn-
ing útlána var 24,3 milljónir á árinu
2001 en 86,9 milljónir árið áður.
Heildarinnlán jukust um 10,55%
milli ára og útlán jukust um 8,4%.
Eigið fé sjóðsins í árslok nam 168,1
milljón króna, en var 156,5 milljónir
árið á undan. Eiginfjárhlutfall sam-
kvæmt CAD-reglum er 16%, en var
18,4% árið áður. Arðsemi eigin fjár
var 1,0%.
Í tilkynningu segir að niðurstaðan
sé vissulega vonbrigði en skýrist af
mun meiri afskriftum en ráð var fyr-
ir gert. Ýmislegt jákvætt megi þó
greina sem gefi fyrirheit um batn-
andi hag.
Minni hagn-
aður 2001 hjá
Sparisjóði
Ólafsfjarðar
SIGURÐUR Villi Guðmundsson
yfirvélstjóri, fékk á sjó-
mannadaginn afhentan Neist-
ann, viðurkenningu Trygg-
ingamiðstöðvarinnar og
Vélstjórafélags Íslands fyrir fyr-
irmyndar yfirvélstjórastörf um
borð í skipi. Tilgangur við-
urkenningarinnar er að vekja
athygli á því hve þýðingarmikið
og krefjandi starf yfirvélstjór-
ans er og um leið að veita þeim
sem skara fram úr, hafa neist-
ann sem þarf til að hljóta við-
urkenningu fyrir fyrirmyndar
störf. Við val á viðtakanda er
m.a. lagt til grundvallar ástand
skoðunarskylds vélbúnaðar um
borð, ástand öryggis- og viðvör-
unarbúnaðar, rekstur á vélbún-
aði skipsins og umgengni í vél-
arúmum. Sigurður lauk
sveinsprófi í vélvirkjun 1970 og
4. stigi Vélskóla Íslands 1974.
Hann hóf sjómennsku fyrir um
27 árum og hefur verið yfirvél-
stjóri á nótaveiðiskipinu Víkingi
AK síðastliðin 25 ár. Á myndinni
tekur hann við Neistanum úr
hendi Guðmundar Hallvarðs-
sonar, formanns Sjómannadags-
ráðs.
Sigurður Villi Guðmundsson yfirvélstjóri hlaut á sjómannadaginn
Neistann, viðurkenningu Tryggingamiðstöðvarinnar hf. og Vélstjóra-
félags Íslands, fyrir fyrirmyndar yfirvélstjórastörf um borð í skipi.
Sigurður Villi
fékk Neistann
LÍF hf., áður Lyfjaverslun Íslands
hf., hagnaðist um 80 milljónir króna
þrjá fyrstu mánuði ársins 2002.
Hagnaður fyrir afskriftir og fjár-
magnsgjöld, EBITDA, nam 56
milljónum króna á tímabilinu en
vegna styrkingar íslensku krónunn-
ar eru fjármagnsliðir jákvæðir um
74 milljónir króna.
Tekjur tímabilsins námu röskum
1,6 milljörðum króna, sem er 3%
aukning frá sama tímabili árið 2001.
Reiknað er með að tekjur ársins í
heild verði um 6,8 milljarðar króna
og tekjuaukning um 9% frá fyrra
ári.
„Framlegð af sölu hefur batnað
frá sama tímabili árið 2001, en ann-
ar rekstrarkostnaður hækkaði
nokkuð. Ástæða þess er einkum
umfangsmikil vinna við samræm-
ingu rekstrar sem áður var hjá
Lyfjaverslun Íslands hf. og Lyfja-
dreifingu ehf.,“ segir í frétt frá fyr-
irtækinu.
Eigið fé félagsins nam í marslok
tæpum 1,3 milljörðum króna en var
um áramót tæpir 1,2 milljarðar.
Eiginfjárhlutfall var 26% í lok tíma-
bilsins. Veltufé frá rekstri nam 69
milljónum króna.
Verðleiðréttum reikningsskilum
var hætt um sl. áramót en ef verð-
leiðréttingum hefði verið beitt á
fyrsta ársfjórðungi hefði hagnaður
félagsins orðið 11 milljónum króna
hærri en eigið fé 22 milljónum
króna lægra.
Líf hf. hagnast
um 80 milljónir
♦ ♦ ♦