Morgunblaðið - 11.10.2002, Qupperneq 42

UMRÆÐAN
42 FÖSTUDAGUR 11. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
UNDIRRITAÐUR dregur enga
dul á, að honum þykir forseti Banda-
ríkjanna viðsjárverður maður og það
svo mjög að miklum áhyggjum veld-
ur. Það er ógnvænlegt þegar æðsti
valdamaður voldugasta ríkis verald-
ar fyllir hóp stríðsæsingamanna og
tekur einarða forystu í þeim efnum,
að því er bezt verður séð.
Á það verður ekki lögð of rík
áherzla, að morðárásirnar á Banda-
ríkin í september 2001 voru viðbjóðs-
legt níðingsverk, sem að sínu leyti
gerbreytti heimsmyndinni. En að
breytingin yrði með þeim hætti að
æðstu valdamenn herveldisins í
vestri skuli ætla að gjalda líku líkt ór-
aði engan fyrir. Uppi eru hótanir um
að hefja gereyðingarstríð á hendur
þjóðríki, í þessu falli Írak, í trássi við
vilja Sameinuðu þjóðanna ef svo vill
verkast, en allar aðrar lausnir látnar
lönd og leið.
Hér getur stjórnlaus hefndarhug-
ur ekki ráðið för. Eitthvað annað býr
undir og veldur ósköpunum. Það er
bitur reynsla allra þjóða og alda, að
vopnasalar eru helztu orsakavaldar
styrjalda. Og því næst græðgin – og
raunar sama eðlis – að ná að sölsa
undir sig ný lönd og auðlindir þeirra.
Hinir mætustu stjórnmálamenn
kveða nú upp úr með það tæpitungu-
laust að Bandaríkjastjórn gangi það
helzt til með hernaði sínum gegn Írak
að ná um olíulindir þess, sem munu
vera hinar næst-auðugustu í heimi.
Með því þjóna þeir olíufurstum í landi
sínu, sem taldir eru eiga ötula stuðn-
ingsmenn í varaforseta USA og varn-
armálaráðherranum.
Talið er, að morðárásirnar 11. sept.
2001 eigi aðalrót sína að rekja til
ástandsins fyrir botni Miðjarðarhafs,
þar sem ofstækismenn hafi verið að
hefna aðfara Ísraela við Palestínu-
menn.
Skyldu menn því halda að það ætti
að vera helzta verkefni USA að stilla
þar til friðar, enda eru þeir þeir einu í
víðri veröld sem það geta ef vildu.
En hvað gerist? Clinton, fyrrver-
andi
forseti USA, virtist gera alvarlegar
tilraunir til friðstillingar austur þar,
en núverandi stríðsforseti dregur
taum Sharons eingöngu, sem orsakað
hefir ógnarástand á svæðinu. Skyldi
Bush forseti halda að slíkt framferði
verði til að draga úr líkum á frekari
voðaverkum hinna íslömsku hermd-
arverkamanna? Síðustu fregnir
herma að hann hafi beðið Sharon að
doka ögn við meðan hann reynir að fá
þjóðir heims til að fallast á hernaðar-
áætlun sína. Hernaðaráætlun, af því
sem alls engin áform virðast vera um
annað, sízt friðarumleitanir.
Fyrir friðelskandi smáþjóð sem
áður lá á hjara veraldar, en nú um
þjóðbraut þvera, hlýtur þessi ógn-
vænlega þróun að vera hið mesta
áhyggjuefni.
Ekki virðist það þó vera einhlítt
þar sem íslenzki stagkálfurinn í emb-
ætti utanríkisráðherra telur það hlut-
verk sitt að baula undir með stríðs-
herrunum.
Ef einhver telur að með því, sem
hér hefir verið sagt, sé verið að bera
blak af Saddam Hussein, þá er það
grundvallarmisskilningur.
Stríðsæsinga-
menn
Eftir Sverri
Hermannsson
„Það er bitur
reynsla allra
þjóða og
alda, að
vopnasalar
eru helztu orsakavaldar
styrjalda.“
Höfundur er alþingismaður.
EINN af hverjum fimm Íslend-
ingum er með gigt. Í huga flestra
er gigt fylgifiskur þess að eldast.
Það er síður en svo raunin, því
hver sem er getur fengið gigt,
börn, unglingar og ungt fólk. Gigt
er ólæknandi sjúkdómur. Til eru
margir gigtarsjúkdómar sem hafa
mismunandi einkenni, en flestir
eiga þeir það sameiginlegt að valda
verkjum, þreytu og stirðleika. Ein-
staklingur sem greinist með gigt
mun alltaf vera með gigt, þótt
hægt sé í mörgum tilvikum að
halda einkennum niðri með réttum
lífsháttum og meðferð, m.a. lyfja-
gjöf og iðju- og sjúkraþjálfun. Þótt
gigt hafi mikil áhrif á daglegt líf
fólks og framtíðaráætlanir er hægt
að lifa með gigt. Margir sem eru
með gigt geta unnið og gert það
sem heilbrigðir geta, á hinn bóginn
þarf að taka tillit til þessa ævi-
langa og oft kvalafulla sjúkdóms.
Að greinast með ólæknandi
sjúkdóm getur reynst mjög erfitt.
Ekki síst ef um er að ræða ungan
einstakling sem er að koma út á
vinnumarkaðinn, mennta sig eða
stofna fjölskyldu. Ungt fólk spyr
sig annarra spurninga en þeir sem
eldri eru. Ungt fólk gæti til dæmis
haft áhyggjur af því hvort rétt sé
að eignast börn. Það hefur einnig
aðrar áhyggjur af framfærslu sinni
og námsframvindu. Það sér e.t.v.
fram á það að menntunarmögu-
leikar og möguleikar til starfs-
frama séu aðrir og minni en það
gerði ráð fyrir.
Mikilvægt er að einstaklingar
sem eiga við langvarandi sjúkdóm
að stríða geti leitað stuðnings hjá
fólki í svipaðri stöðu og það sjálft.
Þess vegna var nýlega stofnaður
áhugahópur ungs fólks með gigt.
Hann var stofnaður með það í
huga að efla stuðningsnet þeirra
sem stríða við gigt og til þess að
skapa vitund í samfélaginu um það
að allir geti greinst með gigt, líka
ungt fólk.
Hinn 12. október næstkomandi
verður alþjóðlegi gigtardagurinn
haldinn hátíðlegur, en yfirskrift
dagsins er „Ert þú með gigt?“ Í til-
efni dagsins verður boðið upp á op-
ið hús í húsi Gigtarfélagsins, Ár-
múla 5, milli kl. 13 og 16. Þar
verður boðið upp á fræðslu, kynn-
ingar og skemmtun. Áhugahópur
ungs fólks mun kynna starfsemi
sína ásamt öðrum áhugahópum
innan Gigtarfélagsins. Þá munu fé-
lagsmenn standa fyrir dreifingu
bæklings í tilefni dagsins. Að lok-
um viljum við hvetja sem flesta til
að sýna málefnum félagsins stuðn-
ing og láta sjá sig.
Vissir þú að ungt
fólk fær gigt?
Eftir Baldvin Zarioh
og Stefán Má
Gunnlaugsson
„… hver sem er getur
fengið gigt, börn, ung-
lingar og ungt fólk“.
Baldvin Zarioh er verkefnastjóri.
Stefán Már Gunnlaugsson er
fræðslufulltrúi Biskupsstofu.
Stefán Már
Gunnlaugsson
Baldvin
Zarioh
ÉG gleðst mjög yfir drift þeirra
manna sem á morgun opna formlega
Pálsstofu á Stokkseyri, til minningar
um Pál heitinn Ísólfsson, tónskáld og
dómorganista. Frumkvæði þeirra,
Bjarka Sveinbjörnssonar, Björns
Inga Bjarnasonar, Einars Einars-
sonar, Siggeirs Ingólfssonar, Elvars
Guðna Þórðarsonar og Jóns Jónas-
sonar er til mikillar fyrirmyndar og
þáttur í því að minnast frumkvöðla í
tónlistarlífi okkar Íslendinga og upp-
runa þeirra. Þetta er stór þáttur í
menningartengdri ferðaþjónustu um
leið og við varðveitum með þessum
hætti sögu og menningu þjóðar okk-
ar. Vonandi er þetta fyrsta skrefið í
því að byggja upp tónminjasafn á Ís-
landi. Ég hef ásamt nokkrum öðrum
áhugasömum þingmönnum mælt fyr-
ir þingsályktunartillögu á Alþingi um
stofnun og rekstur tónminjasafns á
Stokkseyri. Þetta er vel við hæfi því
vagga tónlistarlífs á landinu var í
þorpunum við Suðurströndina – Eyr-
arbakka og Stokkseyri.
Upphafið má rekja til Hússins á
Eyrarbakka en það er nú nýtt undir
starfsemi Byggðasafns Árnesinga.
Þar er safnstjóri Lýður Pálsson sem
lagt hefur þessum tillögum lið. Íbúar
Hússins á Eyrarbakka höfðu gjarnan
mikil áhrif á menningarlíf í héraði
einkum á tíma Lefolí verslunarinnar.
Á tímabili má segja að á Eyrarbakka
væru mun meiri umsvif en í höfuð-
borginni sjálfri.
Árið 1847 settust sæmdarhjónin
Guðmundur Thorgrímssen og Sylvía
Níelsdóttir Thorgrímssen að í Hús-
inu sem faktorshjón.
Á þessum tíma var m.a. stofnaður
Barnaskólinn á Eyrarbakka sem er
elsti starfandi barnaskóli landsins.
Því hefur verið haldið fram að evr-
ópsk tónlist hafi flust á Eyrarbakk-
ann með Sylvíu árið 1847. Sylvía
kenndi á píanó, m.a. dætrum sínum,
en það hljóðfæri þótti mjög framand-
legt á Íslandi í þá daga. Píanó kom í
Húsið á Eyrarbakka árið 1871 og er
einn af kostagripum safnsins í dag en
píanóið átti eftir að verða örlagavald-
ur í íslensku tónlistar- og menningar-
lífi. Nefna má að Páll Ísólfsson, ung-
ur að aldri, heyrði fyrst í þessu píanói
og varð í senn „undrandi og glaður
yfir þessum töfratónum“ eins og seg-
ir í endurminningum hans. Á þessum
tíma var mikið sungið og spilað í Hús-
inu. Spilað var á gítar og harmonikku
og langspil. Þá voru kynnt verk eftir
Mozart, Brams, Schubert og Bach.
Verk þessara snillinga höfðu ekki
heyrst fyrr á Íslandi. Á þessum tíma
kom einnig norska tónskáldið Johan
Svendsen í heimsókn (1867) og er tal-
ið að hann hafi samið lagið „Hrafninn
flýgur um aftaninn“ í Húsinu á Eyr-
arbakka. Listamaðurinn Ásgrímur
Jónsson var á unga aldri vikapiltur í
Húsinu en í æviminningum sínum
lýsir hann þessari tónlistarmenningu
vel. Uppúr þessari tónlistarmenn-
ingu spruttu tónlistarmenn eins og
Sigfús Einarsson, Haraldur Sigurðs-
son frá Kaldaðarnesi, Friðrik
Bjarnason, Hallgrímur Helgason og
frumkvöðlarnir frá Seli, þeir: Bjarni,
Jón, Ísólfur og Gísli Pálssynir. Enn-
fremur má nefna þá bræður Júníus
og Pálmar Pálssyni. Áhrif þessarar
fjölskyldu varir enn á tónlistarlíf á Ís-
landi. Sigurður Ísólfsson var þekktur
hljóðfæraleikari af þessum rótum.
Flestir núlifandi Íslendingar þekkja
t.d. Þuríði Pálsdóttur söngkonu. Í
tónlistarlífinu í dag eiga nokkrir
popptónlistarmenn rætur að rekja á
þessar slóðir, t.d. Ragnhildur Gísla-
dóttur og Móeiður Júníusdóttir. Af
núlifandi tónskáldum frá Stokkseyri
má nefna Pálmar Þ. Eyjólfsson.
Tónlistarmenningu hefur ekki ver-
ið sinnt sem skyldi og fremur lítið
verið skráð og fjallað um starf ís-
lenskra tónlistarmanna. Þá er hvergi
hér á landi sérstakt tónlistarsafn þar
sem finna mætti á einum stað muni
og ritaðan fróðleik um þróun og sögu
tónlistar.
Eyrarbakki og Stokkseyri eru
steinsnar frá mesta þéttbýli landsins
og með væntanlegum Suðurstrand-
arvegi yrði safn þetta vel í sveit sett í
nýjum ,,menningarhring“. Með
stofnun og starfrækslu þessa safns
yrði tónlistinni í fyrsta sinn gert jafn-
hátt undir höfði og ýmsum listgrein-
um og minningu þeirra sem ruddu
brautina reistur veglegur minnis-
varði.
Æskilegt væri að stofnun og rekst-
ur tónminjasafnsins væri sameigin-
legt verkefni ríkis, sveitarfélagsins
Árborgar, héraðsnefndar Árnessýslu
og Byggðasafns Árnesinga og þjóð-
minjasafnsins. Því væri nauðsynlegt
að þessir aðilar hefðu samstarf um
verkið þegar í upphafi ásamt áhuga-
hópi um þetta málefni en fjölmargir
aðilar hafa sýnt málinu áhuga.
Menningartengd ferðaþjónusta
verður æ vinsælli og hluti af afþrey-
ingu nútímamannsins. Heimsóknir
ungs fólks í tónlistarnámi geta tengst
safni sem þessu. Í safninu má hugsa
sér tónleikahald og þar gæti einnig
verið sýnishorn af hljóðfærum.
Það er skylda okkar að varðveita
þessa merku tónlistarsögu og Páls-
stofa er einmitt eitt skref á þeirri
vegferð okkar. Höldum áfram að
varðveita og minna á menningu okk-
ar og sögu og sýna því fólki tilhlýði-
lega virðingu sem lagt hefur grunn-
inn að tónlistarsögu okkar. Ég gleðst
innilega yfir þessum áfanga.
Stofnun og
rekstur tón-
minjasafns á
Stokkseyri
Eftir Ísólf Gylfa
Pálmason
Höfundur er alþingismaður.
„Það er
skylda okk-
ar að varð-
veita þessa
merku tón-
listarsögu og Pálsstofa
er einmitt eitt skref á
þeirri vegferð okkar.“
LÍTIÐ sem ekkert hefur verið
byggt af smáíbúðum undanfarin ár.
Það hefur skapast ófremdarsástand
á húsnæðismarkaðinum hvað varðar
ungt fólk og úrval af hentugu hús-
næði er mjög bágborið, hvort sem er
af leigu- eða eignarhúsnæði. Það
verður að breyta þessu og taka veru-
lega til hendinni. Í öllu neytendaum-
hverfi í hverju samfélagi eru öruggt
húsnæði og viðráðanlegir kostir fyrir
ungt fólk grundvöllur að allri vel-
ferð. Þúsundir ungs fólks eru nú í
miklum vanda staddar vegna úr-
ræðaleysis í húsnæðismálum og eru
annaðhvort upp á ættingja komnar
eða þurfa að hírast í litlum og léleg-
um kompum. Þessu verður að breyta
með rótttækum hætti og til er snjöll
leið að því marki að nægt úrval og
viðráðanlegt verð á húsnæði fyrir
ungt fólk náist.
Mikilvægt er að grípa til brýnna
aðgerða sem duga til frambúðar og
skapa varanlegan og góðan kost fyr-
ir ungt fólk í húsnæðismálum og
fjölga smáíbúðum til leigu eða eign-
ar. Það er ömurlegt fyrir ungt fólk að
stíga fyrstu skrefin út í lífið og hafa
fárra góðra kosta völ til að koma
þaki yfir höfuðið um leið og verið er
að stofna fjölskyldu. Þeir kostir sem
bjóðast gagnast fáum og það verður
að greiða úr ástandinu. Tillögur um
átak í þessum málum eru í burðar-
liðnum hjá Samfylkingunni og höf-
um við íslenskir jafnaðarmenn að
fyrirmynd aðgerðir sænskra jafnað-
armanna sem réðust í slíkt átak með
góðum árangri. Þessar tímamótatil-
lögur reifaði formaður flokksins á
fundi á dögunum sem lið í stefnumót-
un um málefni ungs fólks.
Kjallarakompa á okurprís
Með markvissum aðgerðum og
samstilltu átaki er hægt að gjör-
breyta því ástandi og hreyfa við
þeirri kyrrstöðu sem skapast hefur á
húsnæðismarkaðinum. Hvort heldur
er í Reykjavík eða á öðrum þéttbýlis-
stöðum landsins. Það þarf að stofna
sérstök húsnæðisfélög til að ráðast í
átak í uppbyggingu smáíbúða með
þátttöku félagasamtaka, ríkis, fyrir-
tækja og sveitarfélaga. Slíkt hús-
næðisfélag mætti t.d. stofna innan
Félagsbústaða eða með þátttöku
þeirra og fulltingi. Smáíbúðirnar
væru hvort heldur er til leigu á fé-
lagslegum markaði eða eignar. Það
er óþolandi að ungt fólk eigi ekki
kost á góðum og hagstæðum úrræð-
um í húsnæðismálum og það hefur
skapast mikil þörf á varanlegum og
raunhæfum úrbótum í þessum mál-
um. Kyrrstaðan og hugmyndaleysið
í þessum málum er með ólíkindum.
Það er skylda samfélagsins að hlúa
vel að unga fólkinu, sem í alþjóða-
væddum heimi velur sér búsetu eftir
því hvar gott er að búa en sest ekki
sjálfkrafa að á Íslandi í þröngum
kjallara á okurprís.
Íbúðir fyrir ungt fólk
Eftir Björgvin G.
Sigurðsson
„Það þarf að
stofna sér-
stök hús-
næðisfélög
til að ráðast
í átak í uppbyggingu
smáíbúða …“.
Höfundur er varaþingm. Samfylk-
ingarinnar í Suðurlandskjördæmi.