Morgunblaðið - 06.12.2002, Page 36

LISTIR
36 FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HARALDUR (Harry) Bilson hef-
ur verið nokkuð ötull við sýningar-
hald hér en þetta er sjötta einkasýn-
ing hans hér á landi. Haraldur er
fæddur árið 1948, íslenskur í móð-
urætt og á breskan föður. Hann bjó
hér á landi fram á sjötta aldursár er
hann fluttist til Bretlands. Að eigin
sögn undi hann ekki í listaskólum og
er því að mestu sjálfmenntaður,
fyrstu einkasýningu sína hélt hann
21 árs að aldri.
Myndefni Haraldar er lífsgleðin
eins og titill sýningarinnar gefur til
kynna en honum er einnig hverf-
ulleikinn og óðfluga tíminn hugleik-
inn. Hann birtir gjarnan augnablik
gleði og leiks, börn og fullorðnir að
leik á grænum engjum, götumyndir
úr borgum, veislugleði. Myndir hans
eru litríkar og fallegar fyrir augað,
best heppnaðar finnst mér þær ein-
földustu, sveitarómantík eins og nr.
40, Hvað er þar? Einnig þær sem
minna á málverk fyrri alda, eins og
nr. 19, Á síðustu stundu, þar sem
litanotkun og fjöldi persóna á mynd-
inni minna t.d. á verk Hieronymos
Bosch, þótt myndefnið sé annað.
Annars eiga myndir Harrys það
sameiginlegt að eitthvað í mörgum
þeirra minnir mann á fræga málara
tuttugustu aldarinnar, til dæmis
Marc Chagall eða súrrrealista eins
og Giorgio de Chirico eða René
Magritte. Ætlun Haraldar Bilson er
heldur ekki að vera stefnumarkandi
í myndlist í upphafi nýrrar aldar,
markmið hans er að skapa falleg
verk, fólki og sjálfum sér til augna-
yndis, og það tekst honum með
ágætum, það er ekki öllum gefið.
Málverkin á sýningunni eru öll í afar
stórum, gylltum römmum, stóru
myndirnar bera þá vel en ekki
fannst mér það henta litlu mynd-
unum. Eins saknaði ég ártals á
verkunum, á sýningunni er ekki
ljóst frá hvaða tíma verkin eru, þó
geri ég ráð fyrir að þau séu ný og
nýleg. Í sýningarskrá er sagt að
Harry hafi sýnt verk sín „í virtum
listsýningarstöðum í fjölmörgum
löndum, í nánast öllum heimsálfum“
og efast ég ekki um að svo sé. Ég
hefði þó gjarnan viljað fá að sjá
hvaða sýningarstaði um er að ræða
og hvaða sýningar, slíkt getur auð-
veldað fólki að setja listamenn í
samhengi við umhverfið og glöggva
sig á ferli þeirra.
Gallerí Fold sýnir nú líka í Ljós-
fold ljósmyndir Guðmundar Hann-
essonar ljósmyndara (1915–1987)
sem Ragnar Th. Sigurðsson bjó til
vinnslu. Guðmundur Hannesson
vann við ljósmyndun í áratugi, var
með eigin stofu og rak fyrirtæki sem
sérhæfði sig í póstkortagerð. Hann
ferðaðist mikið um landið og tók
náttúrumyndir. Hér hafa verið
valdar myndir af Reykjavík sjötta
áratugarins, flestar teknar í og við
miðbæinn. Eins og alltaf er gaman
að skoða myndir frá fyrri tímum og
bera saman við nútímann, einhvern
veginn er oft eins og margt hafi ver-
ið fallegra þá. Færri bílar, fólkið fal-
legar klætt, heimurinn ekki orðinn
eins fullur af óþarfa og hann er
núna. Það er líka eins og birtan hafi
verið fallegri hér áður, en í þessu til-
felli er sú tilfinning líklega Guð-
mundi Hannessyni að þakka.
Málverk eftir Harry Bilson, Hvað er þar?
Til augnayndis
MYNDLIST
Gallerí Fold
Til 8. desember. Galleríið er opið virka
daga frá kl. 10–18, laugardaga til kl. 17
og sunnudaga frá kl. 14–17.
OLÍUMÁLVERK, HARALDUR (HARRY) BIL-
SON
LJÓSMYNDIR GUÐMUNDAR HANN-
ESSONAR
Ragna Sigurðardóttir
Í JANÚAR síðastliðnum fjallaði
undirritaður um geisladiskinn
Englabörn, tónlist Jóhanns Jó-
hannssonar við hið umtalaða leik-
verk Hávars Sigurjónssonar sem
sýnt var í Hafnarfjarðarleikhús-
inu. Nú hefur breska útgáfufyr-
irtækið Touch gefið verkið út á ný
í breyttri hljóðblöndun. Tveimur
lögum sem voru á upprunalegu út-
gáfunni hefur verið sleppt, Fréttir
og veðurskeyti og Spörfugl. Það
síðarnefnda var útsetning fyrir
harmóníum á laginu Odi et amo.
Nýi diskurinn hefst hins vegar og
endar á tveimur ólíkum gerðum af
Odi et amo og mynda þær þess
vegna eins konar ramma um verk-
ið. Sú seinni var ekki á fyrri disk-
inum og er einkar magnþrungin.
Í fyrri grein minni tiltók ég
ýmsa kosti geislaplötunnar Engla-
barna eins og hún birtist mér þá.
Fjallað var um það hversu lofsvert
það væri að íslensk tónskáld væru
fengin til þess að frumsemja tón-
list við ný leikhúsverk og að það
lýsti miklum metnaði lítilla leik-
hópa eins og Hafnarfjarðarleik-
hússins að ráðast í slíkt. Hér má
bæta því við að sú ákvörðun að fá
nokkra af bestu hljóðfæraleikurum
landsins til að flytja tónlistina er
enn frekari vottur um stórhug
leikhópsins. Harmþrungin tónlist
Jóhanns Jóhanssonar er áhrifarík
og býr yfir mikilli fegurð. Ekki fer
á milli mála að umfjöllunarefni
tónskáldsins er háalvarlegt og
hafa menn sagt mér að Jóhanni
hafi tekist afar vel að koma
andblæ leikverksins til skila í tón-
list sinni, en sýninguna sá ég ekki.
Og kem ég þá aftur að því sem
mér fannst vera ókostur fyrri út-
gáfunnar og á því miður einnig við
um þá seinni. Nýja diskinum fylgir
ekki orð um leikritið og reyndar
ekki orð um neitt annað en hvað
lögin heita, hverjir leika og hverjir
stóðu að tæknilegri hlið útgáfunn-
ar. Það er mikill ókostur að menn
skuli ekki hafa haft fyrir því að
búa til bækling til að upplýsa
hlustendur um svo sjálfsagðan hlut
eins og söguþráð leikverksins og
tengsl hans við tónlistina á geisla-
plötunni. Upplýsingar um tón-
skáldið hefðu einnig verið vel
þegnar (Jóhann Jóhannsson á sér
a.m.k. tvo nafna í stétt tónlistar-
manna). Einnig hefði mátt segja
frá hljóðfæraleikurunum sem hafa
unnið verk sitt svo óað-
finnanlega vel – en þeir
eru Eþos-kvartettinn,
Matthías M.D. Hemstock
og líkast til tónskáldið
sjálft, Jóhann Jóhanns-
son. Og ekki hafa menn
heldur látið þýða latnesk-
an texta Catullusar. Mér
vitanlega er latínuþekk-
ing ekki ýkja útbreidd nú
á dögum. Enn skil ég
ekki hvaða tilgangi það
þjónar að láta hljóðgervil
syngja Odi et amo – og
það með amerískum
framburði í ofanálag.
Og læt ég þá lokið umkvört-
unum sem ef til vill hafa fengið
óeðlilega mikið rými hér, því hér
er að öllu öðru leyti á ferðinni hinn
ágætasti geisladiskur. Kostur
þessarar nýju útgáfu er mun
mýkri og í alla staði fallegri hljóð-
mynd. Hér hefur tekist sérstak-
lega vel til og er hljómur plöt-
unnar í miklu betra samræmi við
andblæ tónlistarinnar. Þegar ég
fjallaði um fyrri útgáfuna á sínum
tíma minnir mig að ég hafi notað
orð eins og „látlaus“, „áferðarfal-
leg“ og „ekki ýkja dramatísk“ um
tónlistina. Ég held að ég hafi skipt
um skoðun. Kannski vegna þess-
arar nýju og vel heppnuðu hljóð-
blöndunar. Tónlistin er mjög
dramatísk á sinn hægláta hátt og
mér finnst ekki lengur rétt að
segja að hún sé „látlaus“. Hún er
hlaðin tilfinningum af ýmsum toga
og í henni felst mikil innri spenna.
Mér finnst orðið „áferðarfalleg“
heldur ekki eiga við lengur. Tón-
list Jóhanns Jóhannssonar við
leikritið Englabörn er ekki „áferð-
arfalleg“ heldur falleg. Mjög fal-
leg.
Englabörn í
nýjum búningi
TÓNLIST
Geislaplötur
Jóhann Jóhannsson: Englabörn – tónlist
við samnefnt leikrit Hávars Sigurjóns-
sonar. Flytjendur: Eþos-strengjakvartett-
inn (Auður Hafsteinsdóttir (fiðla), Gréta
Guðnadóttir (fiðla), Guðmundur Haf-
steinsson (víóla), Bryndís Halla Gylfa-
dóttir (selló), Matthías M.D. Hemstock
(slagverk), Jóhann Jóhannsson (píanó,
klukkuspil, harmóníum, orgel og tölvur).
Upptökustjórn: Jóhann Jóhannsson.
Hljóðritun: Viðar Hákon Gíslason. Heild-
arlengd: 48,05. Útgefandi: Touch Music.
Útgáfuár 2002.
ENGLABÖRN
Valdemar Pálsson
Morgunblaðið/Ásdís
Eþos-kvartettinn er meðal flytjenda á plöt-
unni Englabörnum.
BANDARÍSKI píanó-
leikarinn Christopher
Czaja-Sager er stadd-
ur hér á landi, en er-
indi hans hingað var
að hljóðrita geisladisk
með verkum eftir
Muzio Clementi.
Czaja-Sager er bú-
settur í Hollandi og
hefur komið oft áður
til landsins allt frá
árinu 1965 og haldið
hér tónleika nokkrum
sinnum. Upptökum í
Salnum er nú lokið,
það var Halldór Vík-
ingsson sem sá um
þær. Czaja-Sager ger-
ir ráð fyrir því að þetta verði
tveggja diska sett og komi út í vor.
„Ég tók upp átta Clementi-
sónötur, í tilefni af því að um þess-
ar mundir eru liðin 250 ár frá fæð-
ingu hans. Ástæða þess að ég kem
hingað til að taka upp geisladisk
er sú að ég var búinn að velja sal
nærri heimili mínu, en hann
reyndist of hljómmikill. Ég hef
spilað hér þrisvar sinnum, þar á
meðal í Salnum. Þegar ég spilaði
þar síðast var þar ágætur Bösen-
dorfer-flygill, en þegar ég frétti að
það væri kominn nýr Steinway-
flygill hugsaði ég með mér; – því
ekki að taka diskinn upp þar, enda
er ég opinberlega „Steinway“-
listamaður. Það hafði líka sitt að
segja að hér get ég farið í sund á
hverjum degi og fengið mér súpu í
Gerðarsafni. Þér kann að þykja
það skrítið, en mér finnst alltaf
eins og ég verði allur heilbrigðari
þegar ég er búinn að
vera hér í tvo, þrjá
daga. Það fylgir því
mjög mikil streita að
vinna við upptökur,
og því finnst mér
þetta atriði mik-
ilvægt. Í þannig
ástandi verður maður
að gera allt sem hægt
er til að manni líði
sem best. Að geta
synt, sofið vel, borðað
hollan og góðan mat
og andað að sér
hreinu lofti; – allt
stuðlar það að vellíð-
an, og eykur mögu-
leikann á að maður
geri vel.“
Píanónemendur þekkja allir
smærri verk Clementis, sem notuð
eru til kennslu, en færri vita
kannski að hann hann var einn
virtasti tónlistarmaður sinnar sam-
tíðar. „Clementi hefur verið van-
ræktur lengi. Þegar talað er um
Vínarskólann eru þeir auðvitað
nefndir Haydn, Mozart og Beet-
hoven, enda voru þeir snillingar.
Clementi var samtímamaður
Haydns og Mozarts og þótt hann
hafi ekki jafnast á við þá í snilld
var hann engu að síður afburða
tónskáld og píanóleikari og var
kunnasti píanóvirtúós síns sam-
tíma. Beethoven hafði mikið dálæti
á honum, og mörg verka Clement-
is voru eins konar módel fyrir pí-
anóverk hans. Beethoven var ekk-
ert sérlega hrifinn af sónötum
Mozarts, en hann átti hins vegar
og æfði allar sónötur Clementis.“
Clementi „upp-
tekinn“ á Íslandi
Christopher
Czaja-Sager
Í TILEFNI af útkomu geisladisk-
sins Eftir þögnina héldu þeir félagar
Óskar Guðjónsson og Skúli Sverris-
son tónleika í Fríkirkjunni í Reykja-
vík. Þarsem Skúli býr í New York og
er önnum kafinn um heiminn hálfan
og Óskar hefur aðsetur í London, var
ekki auðvelt að finna kvöld fyrir tón-
leikahaldið. Það tókst þó loks og það
ríkti friður í Fríkirkjunni þarsem
kertaljósin ein lýstu er þeir félagar
spiluðu friðsæla tónlist sína þarsem
samleikurinn ríkti öllu öðru ofar. Á
diski þeirra félaga má finna 14 smá-
lög, sjö eftir Óskar, sex eftir Skúla
og eitt sömdu þeir í sameiningu. Þau
eru öll örstutt: frá rúmri mínútu uppí
tæpar fjórar. Í kirkjunni léku þeir
félagar lögin auk óhljóðritaðra ópusa
tveggja, og sum voru eilítið lengi í
flutningi en á hljómdisknum og Ósk-
ar leyfði sér í tvígang að spinna
djassað á hefðbundnari hátt en á
diskinum sem er á stundum einum of
knappur og var gleðiauki að fá meira
kjöt á beinin á tónleikunum án þess
að hugblærinn sem felst í samheiti
smálaganna, Eftir þögnina, glatað-
ist. Svo kom manni einstakasinnum í
hug að Óskar mætti fara að gefa
smámunaleiknum frí um stund og
leita nýrra leiða að kyrrðinni.
Smálög þessi eru öll samin fyrir
fjölskyldu og vini til að leika við ým-
iskonar tækifæri í gleði og sorg. Þau
eru ekki veigamikil mörg hver en oft
sjarmerandi í einfaldleika sínum.
Lög Skúla eru oftar margræðari en
verk Óskars, sem búa aftur á móti
yfir einstökum sjarma í einfaldleika
sínum þegar best lætur hvort sem
þau eru tilbrigði við örfáa tóna, hug-
hrif eða af poppættinni eins og sætt.
Klassísk rómantík streymir oft frá
fingrum Skúla og gæðir verk hans
þokka s.s. í amedo.
Kannski var friðurinn það besta
sem þessi fallega kvöldstund í Frí-
kirkjunni bauð uppá – friðurinn sem
streymdi frá hljóðfærunum og tók
sér bólfestu í hjarta áheyrenda –
miklu dýpri en sá er tilgerð streitu-
losunarmúsík veitir.
Smámunir
DJASS
Fríkirkjan
Óskar Guðjónsson, tenórsaxófón, og
Skúli Sverrisson, bassagítar.
Fimmtudagskvöldið 28.11. 2002.
EFTIR ÞÖGNINA
Vernharður Linnet
Staður í nýjum
heimi, Kon-
ungasagan Mork-
inskinna er eftir
Ármann Jak-
obsson Í bókinni
er fjallað um
Morkinskinnu, ís-
lenskt konunga-
sagnarit frá 13.
öld. Morkinskinna
markaði tímamót í sagnaritun Íslend-
inga: Hún er elsta sagan þar sem rak-
in er saga margra konunga á ræki-
legan hátt.
Í Morkinskinnu er ein elsta frásögn
á norrænu máli um sálfræðilega ráð-
gjöf til að lækna þunglyndi. Hún er
líka heimild um hugmyndir Íslendinga
um konungsvald sem fram koma í
stöðugum og vægðarlausum sam-
anburði konunga í sögunni.
„Síðast en ekki síst er þetta
sagnarit mikilvæg heimild um af-
stöðu Íslendinga til þjóðernis síns
enda er þar sagt frá mörgum Íslend-
ingum við erlenda hirð,“ segir í frétta-
tilkynningu.
Bókin er doktorsritgerð Ármanns
og afrakstur margra ára rannsókna
hans á konungasögunni Mork-
inskinnu.
Ármann Jakobsson er MA í íslensk-
um bókmenntum frá Háskóla Ís-
lands. Áður hefur hann sent frá sér
bókina Í leit að konungi (1997) auk
fjölda greina í innlend og erlend blöð
og tímarit.
Útgefandi er Háskólaútgáfan. Bók-
in er 352 bls., kilja. Verð: 3.900 kr.
Konungasaga