Morgunblaðið - 06.12.2002, Blaðsíða 50

MINNINGAR
50 FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ GuðmundurJónsson, fyrrver-
andi skólastjóri
Bændaskólans á
Hvanneyri, fæddist á
Torfalæk í Austur-
Húnavatnssýslu 2.
mars 1902. Hann
andaðist á Hrafnistu
í Hafnarfirði að
morgni fimmtudags-
ins 28. nóvember síð-
astliðins. Foreldrar
Guðmundar voru
Jón Guðmundsson
bóndi á Torfalæk
Guðmundssonar, f.
22.1. 1878, d. 7.9. 1967, og Ingi-
björg Björnsdóttir bónda frá
Marðarnúpi í Vatnsdal, f. 28.5.
1875, d. 10.9. 1940. Bræður Guð-
mundar: Björn Leví veðurfræðing-
ur og læknir, f. 4.2.1904, d. 15.9.
1979, kona hans var Halldóra Guð-
mundsdóttir, Jóhann Frímann um-
sjónarmaður, f. 5.2. 1904, d. 20.3.
1980, kona hans var Anna Sigurð-
ardóttir, Jónas Bergmann, fv.
fræðslustjóri í Reykjavík, f. 8.4.
1908, kona hans er Guðrún Ög-
mundsdóttir Stephensen, Ingi-
mundur, f. 18.6. 1912. d. 20.5.
1969, Torfi fv. bóndi á Torfalæk, f.
28.7. 1915, kona hans var Ástríður
Jóhannesdóttir. Þá ólu foreldrar
Guðmundar upp þrjár stúlkur,
Ingibjörgu Pétursdóttur, Sigrúnu
Einarsdóttur og Björgu Gísladótt-
ur.
Guðmundur kvæntist 21.5. 1926
Maríu Ragnhildi Ólafsdóttur frá
Brimnesgerði í Fáskrúðsfirði, f.
16.2. 1896, d. 12.9. 1980, dóttur
Ólafs Finnbogasonar bónda og
konu hans Sígríðar Bjarnadóttur
húsfreyju. Börn Guðmundar og
Ragnhildar: Jón Ólafur, f. 10.11.
1927, d. 26.5. 1985, deildarstjóri
Bútæknideildar landbúnaðarins á
Hvanneyri, en kona hans var Sig-
urborg Ágústa Jónsdóttir, f. 24.5.
ingaskrifstofu ríkisins var hann
frá stofnun 1936 til 1947. Formað-
ur Verkfæranefndar ríkisins
1946–1965. Í verðlagsnefnd land-
búnaðarafurða (sexmannanefnd-
in) 1943. Formaður Búnaðarráðs
1945–1947. Formaður nefndar um
starfshætti framhaldsdeildar á
Hvanneyri 1954–1956 og 1959–
1960. Í tilraunaráði búfjárræktar
1960–1965. Formaður nefndar til
að endurskoða lög um bændaskóla
1960–1962. Auk starfa sinna var
Guðmundur virkur í félagsmálum;
fyrsti formaður Búnaðar- og garð-
yrkjukennarafélags Íslands 1972–
1973, var meðal stofnenda Rotary
og Oddfellowa í Borgarfirði, for-
maður í deild Norræna félagsins í
Borgarfirði, einn af stofnendum
Félags sjálfstæðismanna á Vestur-
landi 1960 og formaður til 1964 og
formaður kjördæmaráðs 1963–
1968. Heiðursfélagi Búnaðar-
félags Íslands 1972, Búnaðar- og
garðyrkjukennarafélags Íslands
1974 og Félags íslenskra búfræði-
kandidata 1981. Guðmundur var
sæmdur riddarakrossi fálkaorð-
unnar 1964.
Guðmundur var stofnandi og
ritstjóri Búfræðingsins 1934–1954.
Samdi form fyrir búreikninga
1930–1932, leiðbeindi bændum um
færslu þeirra og gerði skýrslur um
niðurstöður þeirra. Samdi og fjöl-
ritaði kennslubækur fyrir bænda-
skólana. Árið 1939 tók hann saman
sögu Bændaskólans á Hvanneyri
50 ára og aftur er skólinn varð 90
ára 1979. Hann skrifaði greinar
um landbúnað í blöð og tímarit og
flutti erindi á bændafundum, nám-
skeiðum og í útvarp. Eftir að emb-
ættisstörfum lauk skrifaði hann og
ritstýrði þessum bókum: Tilrauna-
niðurstöður í landbúnaði 1900–
1965 og 1966–1980. Íslenskir
búfræðikandidatar 1974 og 1985.
Bókatal 1978. Þá ritstýrði hann
bókaflokknum Bóndi er bústólpi í
7 bindum sem út komu á árunum
1980–1986.
Útför Guðmundar verður gerð
frá Dómkirkjunni í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30. Jarðsett
verður í Fossvogskirkjugarði.
1930. Þau eignuðust
fimm börn, Ragnhildi
Hrönn, Jón, Guð-
björgu, Guðmund og
Sigríði Ólöfu. Sigurð-
ur Reynir, f. 6.7. 1930,
fv. skólastjóri við
Heiðarskóla í Borgar-
firði, kona hans var
Katrín Árnadóttir
kennari, f. 10.8. 1930.
Þau eignuðust fimm
börn, Guðbjörgu, Guð-
mund, Reyni, Ernu og
Ragnhildi, sonur Sig-
urðar og Lísbet Gests-
dóttur er Haukur.
Sambýliskona Sigurðar er Laufey
Kristjánsdóttir. Ásgeir, f. 16.1.
1933, fv. forstjóri Námsgagna-
stofnunar, kona hans er Sigríður
Jónsdóttir, fv. námsstjóri, f. 20.8.
1933, en börn þeirra eru Brynhild-
ur, Ingibjörg, og Margrét. Kjör-
dóttir er Sólveig Gyða blóma-
skreytingarkona, f. 17.7. 1946,
maður hennar er Gunnar Ólafsson
vélstjóri, f. 22.1. 1951, en börn
þeirra eru Guðmundur Freyr,
Inga María, Sigrún Klara, látin, og
Gunnar Óli.
Guðmundur varð búfræðingur
frá Hólum í Hjaltadal 1921. Bú-
fræðikandídat frá Búnaðarháskól-
anum í Kaupmannahöfn 1925.
Guðmundur var settur skólastjóri
á Hólum í Hjaltadal 1925–1926,
vann við mælingar hjá Búnaðar-
félagi Íslands 1926–1928. Kennari
við Bændaskólann á Hvanneyri
1928–1947, settur skólastjóri á
Hvanneyri 1944–45 og síðan skip-
aður skólastjóri þar 1947–1972.
Guðmundur og Ragnhildur fluttu
til Reykjavíkur er hann lét af
störfum.
Guðmundur hafði forgöngu um
stofnun framhaldsdeildar við
Bændaskólann 1947 sem var fyrsti
vísir að háskólanámi í búfræði hér
á landi. Forstöðumaður Búreikn-
Í dag er til moldar borinn og
kvaddur hinstu kveðju Guðmundur
Jónsson, fyrrum skólastjóri á
Hvanneyri. Með Guðmundi á
Hvanneyri er genginn einn áhrifa-
mesti skólamaður íslensks landbún-
aðar og munu störf hans lengi
marka íslenska búnaðarmenntun.
Guðmundur ólst upp á miklu
menningarheimili í árdaga síðustu
aldar og var staðráðinn í því frá
unga aldri að afla sér menntunar á
sviði landbúnaðar. Hann hleypti
heimdraganum og settist í Búnaðar-
skólann á Hólum haustið 1919 og að
loknu búfræðiprófi þaðan með
glæsilegum vitnisburði innritaðist
hann í Landbúnaðarháskólann í
Kaupmannahöfn, þar sem hann lauk
kandídatsprófi í búfræði árið 1925.
Afskipti Guðmundar af búnaðar-
fræðslu hófust í raun strax og hann
kom heim frá námi, en þá um haust-
ið tók hann að sér að vera í forsvari
fyrir Búnaðarskólann á Hólum í
námsleyfi þáverandi skólastjóra,
Páls Zóphóníassonar. Vorið 1928
réðst hann svo sem kennari við
Bændaskólann á Hvanneyri sem
varð starfsvettvangur hans æ síðan.
Kennslugreinar Guðmundar voru
einkum á sviði jarðræktar og bún-
aðarhagfræði en jafnframt því var
hann verknámskennari skólans um
nokkurt skeið. Fyrstu kennslubók-
ina, Jarðræktarfræði, samdi Guð-
mundur árið 1928. Samhliða kennsl-
unni sinnti hann margs konar
rannsóknar- og fræðistörfum og
skrifaði í blöð og tímarit greinar um
landbúnaðarmálefni. Á þessum ár-
um vann hann einnig mikið braut-
ryðjendastarf er hann, ásamt Þóri
Guðmundssyni kennara á Hvann-
eyri, hóf að gefa út tímaritið Bú-
fræðinginn árið 1934. Fræðigreinar
í Búfræðingnum urðu með tímanum
uppistaða í kennsluefni í mörgum
námsgreinum við bændaskólana.
Guðmundur var upphafsmaður að
færslu búreikninga hér á landi og
var ráðinn forstöðumaður Búreikn-
ingaskrifstofu ríkisins, sem var
stofnuð árið 1936, og gegndi því
starfi þar til hann varð skólastjóri.
Vegna þekkingar á hag bænda var
hann fenginn til að fjalla um verð-
lagningu landbúnaðarafurða 1943–
1947, fyrst í verðlagsnefnd og
seinna sem formaður Búnaðarráðs.
Hann var formaður verkfæranefnd-
ar ríkisins, sem sá um búvélapróf-
anir 1946–1965.
Árið 1947 urðu breytingar á hög-
um Guðmundar, er hann varð skóla-
stjóri á Hvanneyri og lét þá af flest-
um öðrum opinberum störfum.
Hann hafði þá verið kennari á
Hvanneyri í um 20 ár og við tóku 25
ár sem skólastjóri eða þar til hann
lét af störfum fyrir aldur árið 1972.
Þegar Guðmundur tók við skóla-
stjórn á Hvanneyri varð það eitt af
hans fyrstu verkum að hrinda í
framkvæmd fyrsta vísi að háskóla-
námi í búfræði hér á landi en stofn-
að var til þess þegar haustið 1947.
Það var hafið í litlu herbergi í gamla
skólahúsinu frá 1910, sem verið
hafði kennslutækjageymsla. Þegar
starfsemi Framhaldsdeildarinnar á
Hvanneyri hófst voru allir forystu-
menn íslensks landbúnaðar sam-
mála um þörfina fyrir aukinn
mannafla til leiðbeininga fyrir ís-
lenskan landbúnað og stofnun henn-
ar því öllum fagnaðarefni. Þegar frá
leið vildu hins vegar ýmsir frammá-
menn í landbúnaði flytja námið til
Reykjavíkur. Meðal annars var rætt
um flutning á deildinni á Alþingi ár-
ið 1958 og nokkrum sinnum á Bún-
aðarþingi. Það var þá sem Guð-
mundar sýndi sinn mesta styrk,
hann varði háskólanámið á Hvann-
eyri með oddi og egg. Í þeirri orra-
hríð, sem oft var hörð og um margt
óvægin, lét Guðmundur aldrei deig-
an síga og sýndi oft ótrúlega þraut-
seigju og kjark. Hann lét ekkert
koma sér úr jafnvægi, hvorki hina
sætustu sigra né hin sárustu von-
brigði og gat að loknum starfsferli
sínum á Hvanneyri, árið 1972, af-
hent eftirmanni sínum skólann og
þar með framhaldsdeildina eða bú-
vísindadeildina, eins og hún var þá
kölluð. Guðmundur átti sér það tak-
mark að Hvanneyri yrði öflug búvís-
indastofnun, sem veitti æðri bún-
aðarmenntun og sinnti landbún-
aðarrannsóknum. Hann gladdist því
mjög þegar hann vissi að Alþingi
hefði samþykkt ný búfræðslulög ár-
ið 1999, sem auk annars breyttu
Bændaskólanum á Hvanneyri í
Landbúnaðarháskólann á Hvann-
eyri, hálfri öld frá því að fyrstu
búfræðikandídatarnir frá Hvann-
eyri útskrifuðust.
Auk allra annarra starfa var Guð-
mundur afkastamikill við ritstörf og
skrifaði fjölda bóka og greina um
margvísleg efni. Mestu afkastaði
hann á ritvellinum eftir að hann lét
af skólastjórn. Meðal verka Guð-
mundar er margt gagnmerkra rita
um íslenskan landbúnað, búnaðar-
sögu og þjóðlegan fróðleik hvers
konar.
Guðmundur var óhemju starfsam-
ur og sýndi frábæran dugnað og
eljusemi í öllu sem hann tók sér fyr-
ir hendur. Það er óhætt að fullyrða
að fáir Íslendingar hafa skilað öðru
eins ævistarfi. Hann af hinni starf-
sömu aldamótakynslóð frá fyrri
hluta 20. aldar, en það var fólkið
sem breytti íslensku þjóðfélagi úr
miðaldaþjóðfélagi í tæknivætt þjóð-
félag til lands og sjávar. Þó að frá
séu talin æsku- og námsár Guð-
mundar má fullyrða að hann hafi
unnið full 60 ár við embættis-,
kennslu-, stjórnunar- og ritstörf í
þágu íslensks landbúnaðar. Lengst
af þessum tíma var starfsdagurinn
mjög langur og oftar en ekki vann
hann alla daga vikunnar. Við, gamlir
nemendur hans, munum eftir því að
það logaði oft ljós í glugganum á
skólastjóraskrifstofunni langt fram
á nótt. Þá var húsbóndinn á staðn-
um að vinna og fylgdist jafnframt
með framferði piltanna á heimavist-
inni. Margt lagðist á eitt um að gera
slík afköst möguleg. Bæði komu þar
til miklir hæfileikar, geðslag Guð-
mundar og mikið andlegt þrek.
Þrátt fyrir langan og oft strangan
vinnudag gaf Guðmundur sér stund-
ir til þátttöku í margvíslegu félags-
og menningarstarfi í heimahéraði og
þar, eins og á vettvangi starfsins,
var hann í forystu. Hann tók virkan
þátt í starfi Sjálfstæðisflokksins í
heimahéraði og á landsvísu. Hann
var einn af stofnendum Rotary-
klúbbs Borgarness og stofnfélagi
bæði karla- og kvennastúkna Odd-
fellowa í Borgarfirði. Hann var heið-
ursfélagi Bændasamtaka Íslands,
Félags íslenskra búfræðikandídata
og Búnaðar-og garðyrkjukennara-
félags Íslands. Hann var sæmdur
riddarakrossi Hinnar íslensku fálka-
orðu árið 1964.
Guðmundur var gæfumaður í
starfi sínu og einkalífi. Hann kvænt-
ist árið 1926 Ragnhildi Ólafsdóttur
frá Brimnesgerði í Fáskrúðsfirði og
eignaðist þar góðan og ástríkan lífs-
förunaut sem bjó honum glæsilegt
og fallegt heimili. Ragnhildur var
ákaflega myndarleg húsmóðir og
studdi mann sinn í hans erfiða
starfi. Það er mörgum í minni hve
vel hún tók á móti gestum, en gest-
kvæmt var á heimili þeirra eins og
geta má nærri.
Í dag er Guðmundur Jónsson
lagður til hinstu hvílu. Á skilnaðar-
stund kveðja hann Hvanneyringar
nær og fjær og Hvanneyrarstaður
minnist hans með þökk og virðingu
sem helsta brautryðjanda æðra
búnaðarnáms á Íslandi og fyrir alla
þá vaxtarmöguleika sem hann með
verkum sínum hefur gefið staðnum
til framtíðar. Í huga okkar sam-
starfsfólksins mun hann skipa önd-
vegi þegar fjallað er um upphaf og
uppbyggingu háskólamenntunar í
búfræði hérlendis og framtíð
Hvanneyrarstaðarins í hvívetna.
Fjölskyldu hans og vandamönnum
sendum við hugheilar samúðar-
kveðjur.
Magnús B. Jónsson og
Steinunn Ingólfsdóttir,
Magnús Óskarsson,
Sveinn Hallgrímsson og
Gerður Guðnadóttir.
Elsku afi er dáinn, hann var
hundrað ára gamall frá því í mars.
Þótt endalokin væru honum kær-
komin og hann ábyggilega hvíldinni
feginn finnum við fyrir tómleika og
söknuði.
Afi var alltaf stór hluti af lífi okk-
ar. Fram að níutíu og sjö ára aldri
var hann ætíð með okkur fjölskyld-
unni þegar við hittumst heima hjá
foreldrum okkar eða á heimilum
okkar systra við hátíðleg tækifæri
og önnur. Okkur er ógleymanlegt
sambandið sem hann náði við börnin
okkar. Ungviðið finnur hvort ein-
lægur áhugi eða uppgerð liggur að
baki orðum og spurningum. Afi
hafði mikinn áhuga á starfi þeirra
og mátu þau hann mikils. Hann var
ávallt aufúsugestur á heimilum okk-
ar.
Það var notalegt að halda í hönd-
ina á afa síðustu tvö árin á Hrafn-
istu og rifja upp æskuminningar frá
Hvanneyri, minnast afa á kontórn-
um frá morgni til kvölds og ömmu
sem var alltaf svo létt og kát, mynd-
arleg og svo óendanlega hlý og gest-
risin. Þau voru höfðingjar heim að
sækja og tóku rausnarlega á móti
öllum.
Hann afi okkar var merkilegur
maður, höfðingi og stórmenni en þó
laus við allt yfirlæti. Við systur bár-
um mikla virðingu fyrir honum alla
tíð. Börnin okkar kveðja langafa á
Hrafnistu en við systur kveðjum afa
á Hvanneyri með virðingu og þakk-
læti og gleðjumst yfir endurfundum
ömmu og afa.
Hilda, Ingibjörg og
Margrét Ásgeirsdætur.
Guðmundur Jónsson stendur mér
lifandi fyrir hugskotssjónum á
hlaðinu á Hvanneyri. Hann er að
taka á móti bróður sínum og fjöl-
skyldu hans. Iðulega komu foreldr-
ar mínir við á Hvanneyri til að
heilsa upp á Guðmund og Ragnhildi
á leið norður í land eða að norðan.
Þetta var upp úr miðri síðustu öld.
Á þessum tíma tíðkaðist það ekki
enn að bæjarbúar legðust í ferðalög
langt út fyrir bæjarmörkin nema yf-
ir sumartímann. Hraðbatnandi
vegasamgöngur og tíðir snjóruðn-
ingar áttu eftir að breyta afstöðu
okkar að þessu leyti, en upp úr 1950
var tími ferðalaga á Íslandi fyrir all-
an þorra fólks einskorðaður við
sumarið. Í bernskuminningunni er
Hvanneyri samofin sumrinu.
Þegar við stigum út úr rykmett-
uðum bílnum, sem hossast hafði að
því er ungum dreng fannst í heila ei-
lífð eftir misjafnlega sléttum mal-
arvegi, tók borgfirskur andblær á
móti okkur. Í minningunni var Guð-
mundur föðurbróðir minn hluti af
þessum andblæ. Hraðmæltur bauð
hann okkur velkomin, kyssti for-
eldra mína og leiddi okkur síðan inn
í faðm konu sinnar, Ragnhildar, sem
flestum öðrum fremur hafði lag á
því að láta gestum sínum líða vel. Að
loknu kaffi og súkkulaði var gengið
um hlaðið og horft yfir græna vell-
ina sem náðu eins langt og augað
eygði og hlutu að vera óendanlegir.
Reyndar virtist allt á Hvanneyri án
þeirra takmarkana sem giltu annars
staðar. Húsin voru stærri og glæsi-
legri, tún og engjar víðfeðmari og
andi framfara sveif yfir staðnum.
Manni fannst að á Hvanneyri hlyti
að vera hugsað stórt. Guðmundur
Jónsson átti án efa verulega hlut-
deild í þessum stórhug sem enn er
til staðar á Hvanneyri.
Úr fjarlægð hef ég fylgst með
þeirri ræktarsemi sem Hvanneyr-
ingar alla tíð sýndu hinum aldna
skólameistara. Þetta hefur verið
þeim til mikils sóma, en ber jafn-
framt vott um gjöfult ævistarf Guð-
mundar Jónssonar á Hvanneyri og
hvern hug eftirkomendur hans bera
til hans.
Ögmundur Jónasson.
Guðmundur, elstur föðurbræðra
minna, ólst upp á fjölmennu heimili
ömmu og afa ásamt fimm bræðrum.
Hann kaus víðfeðmari akur að erja
en land formæðra og feðra á Torfa-
læk og starfsævin spannaði sjötíu ár
við kennslu og skólastjórn, auk
rannsókna og margvíslegra verk-
efna. Þessi yfirvegaði, hógværi og
vinnusami maður var ekki gefinn
fyrir dægurskraf og gerði stóran
mun á menntun og námsgráðum.
Hann var fljótur að taka ákvarðanir
og stundum snöggur uppá lagið,
gerði kröfur til sjálfs sín, samstarfs-
manna og nemenda um að nýta allt
vel, hvort það voru gáfur, náttúru-
gæði, tækni eða fjármunir gilti einu.
Nemendum þótti oft nákvæmni ein-
kenna um of kennslu hans og miðlun
fræða og einkennileg sú árátta að
hafa tölur um allt. Markmið hans
var að koma öllum til þess þroska
sem hæfileikarnir buðu og rækta
nemendum sínum manngildi.
Úr æsku minnist ég heimsókna
fjölskyldunnar frá Hvanneyri. Guð-
mundur í jakkafötum, ræddi mál við
pabba sem ég skildi tæpast, fannst
hann fjarlægur. Síðar í skóla hjá
honum í fimm ár, sem heimagangur
á heimili þeirra Ragnhildar, kynnt-
ist ég vel þeim eiginleikum hans
sem of fáir kynntust, hlýju, mann-
gæsku og virðingu.
Framhaldsdeildungar fóru 1966 í
kynnisferð til Norðulanda og Þýska-
lands. Við kviðum því að hafa þann
gamla sem fararstjóra, vart gæfist
ráðrúm fyrir bjór. Á fyrsta degi í
steikjandi hita var gengið um skrúð-
garða KVL, leiðsögumaður þuldi
plöntunöfn. Guðmundur virtist hinn
áhugasamasti og við hugsuðum með
kvíða til næstu daga. Á Kanal Caf-
éen eftir smurbrauð og viðeigandi
vökvun hvarf fjörutíu ára aldurs-
munur hans og okkar. Hann var
gefandi ferðafélagi, fræðari og ferð-
in varð okkur upplifun, sem ekki
fyrnist meðan hugur okkar starfar.
Það er söknuður, ekki sorg þegar
öldungur deyr.Við sem erjum ætt-
arjörðina þökkum samfylgd, leið-
sögn og vináttu og sendum afkom-
endum Guðmundar frá Torfalæk
hlýjar kveðjur á skilnaðarstund.
Jóhannes Torfason.
Guðmundur Jónsson, Hvanneyri,
var giftur móðursystur minni Ragn-
hildi Ólafsdóttur frá Brimnesgerði
við Fáskrúðsfjörð, hún andaðist
1980.
Þau hjónin voru tíðir gestir á
heimili okkar systkina en þó sér-
staklega á heimili foreldra okkar,
GUÐMUNDUR
JÓNSSON