Morgunblaðið - 06.12.2002, Blaðsíða 51

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 2002 51
Takk fyrir alla þína ást og um-
hyggju við okkur systkinin, kæri
frændi.
Ekki síst takk fyrir árin okkar á
Hvanneyri þar sem við nutum
kærleika ykkar Ragnhildar
beggja. Það einkenndi ykkur
bræðurna frá Torfalæk samheldni
og umhyggja fyrir fjölskyldum
hver annars sem vissulega hefur
haft áhrif á okkur bræðrabörnin
og verið okkur gott fordæmi. Guð
gefi þér góða heimkomu, kæri föð-
urbróðir, og megi sá sem öllu ræð-
ur veita fjölskyldunni huggun sína
og láta ljós góðra minninga lýsa
um ókomin ár.
Samúðarkveðjur frá okkar fjöl-
skyldum.
Ingibjörg Björnsdóttir,
Guðmundur Björnsson.
HINSTA KVEÐJA
Sveinbjarnar og Elínborgar í Sól-
heimum 38. Þau komu við hvert til-
efni sem var og létu sig ekki muna
um að keyra frá Hvanneyri til
Reykjavíkur og til baka sama kvöld-
ið – ekki voru malbikaðir vegir þá
eða Hvalfjarðargöng. Þessar heim-
sóknir sýndu að við áttum góða vini
og við vorum hreykin að fá Ragn-
hildi og Guðmund í heimsókn.
Ég dvaldi á Hvanneyri nokkur
sumur, þá unglingur við heyskap, en
svo gerðu systkini mín einnig, en
það var skemmtilegur og lærdóms-
ríkur tími sem ég minnist með hlý-
hug og virðingu. Heimilið að Hvann-
eyri var okkur alltaf opið og
móttökurnar alltaf svo sjálfsagðar
og um leið höfðinglegar þar sem
Ragnhildur fór með stjórn.
Guðmundur var góður húsbóndi,
ákveðinn í fyrirmælum, skilnings-
ríkur og réttsýnn. Hann hafði ekki
mörg orð um hlutina en það var tek-
ið eftir þeim.
Með góðri minningu og þakklæti
vottum við aðstandendum okkar
hluttekningu.
Haukur Sveinbjarnarson
og Margret.
Guðmundur frá Torfalæk mark-
aði djúp spor í sögu búnaðarfræðslu
á Íslandi. Á langri starfsævi var
hann kennari og skólastjóri á
bændaskólunum, þó lengst af á
Hvanneyri. Hann ruddi braut nýju
námsefni og samdi kennslubækur
fyrir nýjar og eldri námsgreinar.
Guðmundur var í senn frum-
kvöðull og brautryðjandi æðri bú-
fræðimenntunar hér á landi, en á
þeim grunni sem hann lagði starfar
nú Landbúnaðarháskólinn á Hvann-
eyri. Hann kom víðar við með fé-
lagsstarfi og ritstörfum, einkum á
sviði landbúnaðar og sýna umfangs-
mikil störf hans að hann hefur verið
óvenjulegur starfsmaður sem ekki
skorti hæfni, vilja né þrek við verk
sín.
Kynni okkar Guðmundar voru
ekki persónuleg svo heitið gæti fyrr
en hann var kominn nokkuð á átt-
ræðisaldur. Þá var hann enn að
verki við ritstörf, öflun heimilda og
stjórn á útgáfu bókaflokks um
merka bændahöfðingja. Á þeim ár-
um lét hann ekki deigan síga. Áhug-
inn var sterkur og viljinn vakandi
við að koma því áfram sem hann var
að fást við. Þó lét hann lítið yfir sér
og verkum sínum. Hann var ekki
maður auglýsinga heldur verka. Oft
er það einkenni merkra manna.
En ég kynntist því líka að hann
var einstaklega góðgjarn, hlýr og
ljúfur maður, sem gott var að
blanda geði við. Það er ylur í minn-
ingunni um kynni okkar, hógværð
hans og vinsemd. Því kveð ég hann
með þökk að leiðarlokum.
Blessuð sé minning Guðmundar
frá Torfalæk.
Pálmi Jónsson.
Lokið er langri og farsælli ævi
míns ágæta læriföður Guðmundar
Jónssonar, fyrrum skólastjóra á
Hvanneyri. Lífsferill Guðmundar
mætti vera fyrirmynd þeirra sem
áherslu leggja á heilsurækt og lík-
amsþrótt. Hann var alla sína löngu
starfstíð hófsamur, reglusamur,
kvikur í hreifingum og sívinnandi án
þess að bera með sér þá spennu og
flýti sem fylgir mörgum stjórnend-
um nútímans.
Hvanneyri var starfsvettvangur
og heimili Guðmundar í nær hálfa
öld og að öðrum ólöstuðum átti hann
stærstan þátt í vexti og viðgangi
Bændaskólans á Hvanneyri sem
segja má að hafi verið staðfestur
með setningu laga um Landbúnað-
arháskólann á Hvanneyri. Menntun
er undirstaða framfara í hverri at-
vinnugrein og þróun búnaðarmennt-
unar undir leiðsögn Guðmundar því
veigamikill þáttur í framþróun ís-
lensks landbúnaðar.
Þótt Guðmundur hefði brennandi
áhuga á flestum þáttum landbún-
aðarins lagði hann öðru fremur
áherslu á hagfræði og bókhald.
Þannig þróaði hann færslu búreikn-
inga bænda og var raunar faðir
bændabókhalds hérlendis og jafn-
framt stofnandi Búreikningastofu
landbúnaðarins og veitti henni for-
stöðu fyrstu 10 árin. Sú stofnun hef-
ur síðan þróast í áranna rás og ber
nú heitið Hagþjónusta landbúnaðar-
ins með aðsetur á Hvanneyri.
Guðmundur Jónsson var gerður
að heiðursfélaga Bændasamtaka Ís-
lands fyrir mikil og farsæl störf í
þágu bændastéttarinnar.
Bændasamtök Íslands senda að-
standendum samúðarkveðjur um
leið og látið er í ljós þakklæti fyrir
mikilvægt og farsælt ævistarf Guð-
mundar Jónssonar.
Ari Teitsson, formaður
Bændasamtaka Íslands.
Guðmundur á Hvanneyri átti ræt-
ur að rekja norður í Húnavatns-
sýslu. Þar ólst hann upp á kunnu
myndarbúi, Torfalæk. Ekki var þá
mikill kostur skólagöngu fyrir
æskufólk, en Guðmundur mun hafa
numið meira heima hjá foreldrum
sínum en þá var títt. Hann var sagð-
ur óvenju námfús og las af ákefð
þann bókakost sem til náðist. En
sérstaklega kynnti hann sér það
sem ritað var um landbúnað og af-
komu fólks í sveitum. Guðmundur
varð snemma dugandi og vinnusam-
ur á heimili sínu og kynntist gerla
þeim búskaparháttum sem hér voru
við lýði fyrstu áratugi fyrri aldar.
Hann mun hafa verið á átjánda
ári er hann lauk prófi sem búfræð-
ingur frá Hólum. Og þá var stefnt á
aukna menntun í landbúnaðarfræð-
um. Hann fór í búnaðarháskóla í
Danmörku og lauk þar kandidats-
prófi á árinu 1925. Að námi loknu
gerðist hann kennari við búnaðar-
skólann á Hvanneyri. Þá var þar
skólastjóri Halldór Vilhjálmsson,
sem eins og Guðmundur, var
kandidat frá búnaðarháskólanum í
Kaupmannahöfn. Hann var líka
Norðlendingur, fæddur í Laufási við
Eyjafjörð.
Það er athyglivert að margir af
umbótamönnum okkar í málefnum
landbúnaðarins eiga rætur að rekja
til Norðurlands. Torfi Bjarnason í
Ólafsdal var að vísu fæddur vestur á
Skarðsströnd en fór ungur að árum
að Þingeyrum í Húnavatnssýslu.
Þar bjó þá Ásgeir Einarsson, frændi
Torfa, og var hann kunnur sem ein-
staklega framsýnn og dugandi
bóndi. Ekki er vafi á því að þar
lærði Torfi margt um búskap og
styrkti trú sína á framtíð hans.
En það var eins með þá báða
þessa forystumenn í landbúnaði
okkar, Torfa og Guðmund, að báðir
fluttust þeir til Borgarfjarðar. Torfi
settist að á Varmalæk, mikilli kosta-
jörð, en Guðmundur fór til Hvann-
eyrarskólans. Torfi hugleiddi þá að
koma upp búnaðarskóla, sem byggði
á einkaeign. Úr varð að hann keypti
Ólafsdal vestra og kom þar upp
skóla. En Guðmundur varð forystu-
maður og skólastjóri opinbers skóla
og ríkisbúskapar á Hvanneyri á
árinu 1947, er þá verandi landbún-
aðarráðherra, Pétur Magnússon,
skipaði hann í það starf.
Ekki fer mála í millum að margir
aðrir framsýnir menn á sviði ís-
lensks landbúnaðar lögðu hönd á
plóginn að bæta þekkingu á leiðum
til bættrar afkomu bændafólks í
landinu. Eigum við þeim sannarlega
þökk að gjalda. En á engan er hall-
að þótt sagt sé að íslenskur land-
búnaðar eigi Guðmundi Jónssyni
einna stærstan þátt að þakka fyrir
þær stórstígu framfarir sem í skóla-
stjóratíð hans urðu í nýsköpun
tækja og starfsaðferðum landbún-
aðarins.
Vettvangur starfa þeirra Torfa í
Ólafsdal og Guðmundar á Hvann-
eyri var um margt ólíkur. Annar
berst fyrir því að bæta tæki og
vinnubrögð frá því sem verið hafði
nær óbreytt í aldir. Undirstaða
þessa atvinnuvegar var grasið. Los-
un þess og hagnýting var grunn-
urinn. Bóndi einn var spurður um
það hverjar hefðu verið mestu fram-
farir í landbúnaði á nítjándu öldinni.
„Skosku ljáirnir, sem Torfi kynnti á
sinni tíð,“ var svarið.
Með svipuðum hætti vann Guð-
mundur að því að færa vinnu manna
og dráttarhesta úr erfiðu og af-
kastalitlu handverki í nýtingu öfl-
ugra dráttarvéla og heyskapartækja
sem þeim fylgdu. Nýrri og stærri
verkfæri og vélar sem afköstuðu
margfalt meira, bæði við ræktun og
uppskeru bættu hag bænda og þjóð-
arinnar allrar. Við þetta umbóta-
starf var Guðmundur óþreytandi og
hugkvæmur. Byggði hann þá bæði á
eigin reynslu auk þess sem hann
fylgdist vel með hugmyndum ann-
arra framfaramanna, innanlands og
utan og reynslu þeirra.
Ég fékk færi á því að kynnast
starfsháttum og stefnumiðum hans,
er við áttum saman sæti í nefnd sem
samdi frumvarp um bændaskóla á
árunum 1960–62. Þar kom þekking
hans og fylgni glögglega fram. En
Guðmundur lét ekki nægja að beita
sér fyrir framförum í landbúnaði.
Hann var áhugasamur um velfarnað
annarra þjóðmála. Þannig var hann
um skeið formaður félags sjálfstæð-
ismanna á Vesturlandi og ennfrem-
ur formaður kjördæmisráðs þess.
Það var viðkvæmt og vandasamt
starf – engu síður en nú. En flestir
töldu forystu hans í þeim efnum
hyggilega.
Persónulega átti ég því láni að
fagna að eignast vináttu Guðmund-
ar á unga aldri og lágu leiðir okkar
oft saman, ekki síst meðan ég var
sýslumaður Borgfirðinga. Var þá
gott og gagnlegt að ráðgast við
hann um þau málefni, sem til heilla
horfðu fyrir héraðið. Nú þökkum við
hjónin og börn okkar allar góðar
stundir, sem við áttum með Guð-
mundi og fjölskyldu hans. Við send-
um þeim hugheilar kveðjur í dag og
biðjum þess að minning sæmdar-
mannsins Guðmundar Jónssonar
megi lengi lifa með þjóðinni.
Ásgeir Pétursson.
Við sem þessi orð ritum áttum því
láni að fagna að eiga langa og góða
samleið með Guðmundi Jónssyni,
skólastjóra Bændaskólans á Hvann-
eyri; fyrst tveir okkar í námi og síð-
ar allir í störfum okkar fyrir íslensk-
an landbúnað. Guðmundur er einn
minnisstæðasti persónuleiki sem við
höfum kynnst og á þessari kveðju-
stundu er okkur efst í huga dreng-
lyndi hans, góðmennska og mann-
kærleikur. Líf hans og störf
einkenndust af visku, þekkingu,
mikilli dómgreind og fagmennsku.
Öll verkefni sín leysti hann vel og
vandlega af hendi; frábær kennslu-
og stjórnunarstörf við bændaskól-
ann í áratugi og vönduð ritstörf, auk
fjölmargra annarra verkefna sem
hann tókst á hendur á langri lífsleið.
Hann var sístarfandi meðan aldur
og heilsa leyfði.
Sem dæmi um ritstörf Guðmund-
ar má nefna skráningu hans og sam-
antekt á öllum vísindaritgerðum
sem út hafa komið um íslenskan
landbúnað frá upphafi. Þetta er
mikið verk, sem hann vann að eftir
að hann lauk störfum á Hvanneyri
fyrir aldurs sakir. Verkið er ómet-
anlegt framlag til íslenskra búvís-
inda sem mun auðvelda vísinda-
mönnum rannsóknarstörf á sviði
landbúnaðar um alla framtíð.
Guðmundur var verðugur arftaki
framúrskarandi skólamanna sem
byggðu upp kennslu í búfræði og
búvísindum á Hvanneyri. Hann
lagði grundvöll að búfræðikennslu á
háskólastigi með stofnun framhalds-
deildarinnar á Hvanneyri um miðja
síðustu öld. Guðmundur var í far-
arbroddi í búfræðikennslu í landinu
á þeim tíma sem landbúnaðurinn
tók sem mestum framförum eftir
lok seinni heimsstyrjaldarinnar.
Hefur hann og hin fjölmenna og vel
menntaða sveit búfræðinga og bú-
vísindamanna frá Hvanneyri átt
mikinn þátt í þeirri byltingu.
Við söknum okkar góða læri-
meistara, samstarfsmanns og vinar,
og það gera einnig eiginkonur okk-
ar, Helga, Inga Lára og Oddný, sem
allar tengdust honum nánum vin-
áttuböndum. Við sendum fjölskyldu
Guðmundar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Björn Sigurbjörnsson,
Ingvi Þorsteinsson,
Sveinn Runólfsson.
Að kvöldlagi árla í október 1969
kom ég til námsdvalar á Hvanneyri.
Þar sem ég stend á skólahlaðinu sé
ég hvar þéttvaxinn, léttstígur eldri
maður kemur niður tröppur skóla-
hússins og býður gott kvöld. Við
heilsumst og er ég segi til nafns
réttir hann örlítið úr annars tein-
réttu baki, hallar undir flatt, augna-
ráðið leitar til hliðar og hann segir:
,,Jahá, þú ert Gunnar, sæll góði og
velkominn til Hvanneyrar.“ Þarna
hitti ég fyrsta sinni Guðmund Jóns-
son, fyrrum skólastjóra á Hvann-
eyri, sem í dag er kvaddur hinztu
kveðju, en hann andaðist fimmtu-
daginn 28. nóvember sl. á eitthundr-
aðasta og fyrsta aldursári.
Þessi fyrstu kynni hafa æ síðan
verið mér minnisstæð. Hann spurði
frétta af högum mínum, foreldrum
og fjölskyldu, – búskapnum heima
og fleiru. Fyrir mig, sem hafði
kynnst samskiptum nemenda og
stjórnenda í öðrum heimavistarskól-
um, voru móttökurnar sérstæðar.
Þær lýstu persónueiginleikum Guð-
mundar, – mannlegri hlýju og að
vera góður hlustandi. Í ýmsu tilliti
var hann sérstæður skólamaður og
naut virðingar sem slíkur. Hann var
umburðarlyndur og yfirvegaður í
framgöngu. Hann naut þess að vera
meðal æskufólks og bar mikið
traust til nemenda sinna og sam-
starfsmanna. Að sama skapi sárnaði
honum mjög brygðust þeir trausti
hans.
Hann trúði á gildi menntunar fyr-
ir landbúnaðinn. Enn í dag býr ís-
lenskur landbúnaður að framsýni og
þrautseigju sem hann sýndi í ára-
langri og erfiðri glímu við að koma á
fót framhaldsmenntun í búfræði hér
á landi. Uppbygging háskólanáms á
landsbyggðinni þótti ekki jafn sjálf-
sagður hlutur fyrir miðja síðustu öld
og raunin er í dag.
Fjölmörg minnisstæð atvik koma
í hugann þegar minnst er kynna af
Guðmundi skólastjóra á Hvanneyri.
Hann markaði skýr spor í litríka
búnaðarsögu liðinnar aldar. Guð-
mundi var lærdómsríkt að kynnast
og fá að njóta vegferðar með honum
um hríð.
Við Lóa sendum ástvinum hans
og fjölskyldu samúðarkveðjur.
Gunnar Guðmundsson,
Akranesi.
Kveðja frá Rótarýklúbbi
Borgarness
Rótarýklúbbur Borgarness var
stofnaður 14. september 1952, og
því nýlega orðinn hálfrar aldar gam-
all. Guðmundur Jónsson, þá skóla-
stjóri á Hvanneyri, var einn stofn-
félaga. Honum var mjög annt um
klúbbinn, sótti vel fundi og stundaði
félagsstarfið af kostgæfni. Að sögn
rótarýfélaga sem til hans þekktu
var hann afar heill í öllum sínum
störfum. Hann gegndi trúnaðar-
störfum fyrir klúbbinn, var m.a. for-
seti hans. Heiðursfélagi klúbbsins
var hann kjörinn 1972.
Guðmundur Jónsson var ná-
kvæmur í öllu því sem hann tók sér
fyrir hendur, eljumaður sem kom
miklu í verk, og hann hafði til að
bera óbilandi jafnaðargerð. Hann
var alvörumaður, en átti þó til góð-
látlega kímni.
Það var Rótarýklúbbi Borgarness
mikil gæfa að eiga Guðmund Jóns-
son að fyrstu tvo áratugina sem
klúbburinn starfaði. Hans er minnst
sem hins ágætasta félaga. Klúbb-
urinn sendir eftirlifandi ættingjum
hans samúðarkveðjur.
Fyrir hönd Rótarýklúbbs Borg-
arness,
Finnur Torfi Hjörleifsson.
 Fleiri minningargreinar um Guð-
mund Jónsson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.
✝ Olof Kaijserfæddist í Härnö-
sand í Svíþjóð 28.
desember 1914.
Hann lést í Stokk-
hólmi 15. nóvember
síðastliðinn. For-
eldrar Olle, en svo
var hann nefndur,
voru báðir læknar.
Hann las í Uppsöl-
um, fil. kand. og jur.
kand., giftist 1939
Villemo Lindeberg,
f. 1916, d. 1982, og
tók sama ár til starfa
í utanríkisþjónust-
unni. Á stríðsárunum vann hann í
Hamborg, Ósló og Helsinki, en
eftir stríðslok var hann sendur til
aðalræðismannsskrifstofunnar í
New York. Eftir það
starfaði Olle í nokk-
ur ár í Ankara, í
Haag og kom svo
aftur til Stokk-
hólms. Árin 1962–67
var hann sendiherra
Svía í Lusaka, 1967–
72 í Wellington og
1978–80 í Reykja-
vík.
Í Malexander áttu
þau Olle og Villemo
heimili sitt í Svíþjóð,
þar hittist fjölskyld-
an, börn og seinna
barnabörn og börn
þeirra, á sumrum og þangað
fluttu þau á eftirlaunaárum.
Útför Olof Kaijser verður gerð
frá kirkjunni í Malexander í dag.
Það var bjart kringum sendiherra-
hjónin á Íslandsárunum, en þá var ég
í Árbæjarsafni. Olle og Villemo höfðu
mikinn áhuga á landinu, ferðuðust
víða og gengu á Heklu eins og ekkert
væri. Enda voru þau vön að ganga á
sænsku fjöllin ásamt börnum sínum
og Olle var hreykinn yfir að hafa
tvisvar lokið „Vasaloppet“ á skíðum.
Þau nutu þess að leika á golfvellinum
í öllum veðrum, en tóku líka virkan
þátt í menningarlífinu, ekki síst í
Norræna húsinu. Bæði höfðu mikla
ánægju af sögu og gátu tengt Ísland
og Nýja-Sjáland, þar höfðu þau líka
notið sín, í gegnum Daniel Solander,
en hann var einn af lærisveinum
Línnés sem ferðaðist um heiminn.
Olle skrifaði Med Solander runt Nya
Zeeland og Villemo Med Solander på
Island, greinar sem birtust í bókinni
Daniel Solander 1733–1782.
Fyrir mér stendur Olle sem hinn
dæmigerði sænski embættismaður,
hár, grannur, alvörugefinn, vel að sér
í öllu og kurteis. Villemo, sem bar
nafn úr kvæði eftir Fröding, var frú-
in sem vann eldhússtörfin og fékk
gestina jafnframt til að njóta sín.
Lífsgleðin leiftraði í kringum hana.
Í Svíþjóð var Olle virkur í Sam-
fundet Sverige-Island, safnaði í sjóð
fyrir félagið og mætti alltaf glaður og
reifur á ársfundi, en seinast var lík-
aminn farinn að gefa sig.
Gott er að minnast þeirra sendi-
herrahjónanna Olle og Villemo
Kaijser, þau voru sannir vinir Ís-
lands.
Nanna Hermansson.
OLOF
KAIJSER