Morgunblaðið - 04.01.2003, Blaðsíða 23

HEILSA
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. JANÚAR 2003 23
Brautarholti 4
46. starfsár
Social Foxtrott
Þú verður fær um að dansa
við 90% af öllum lögum sem leikin eru
á venjulegum dansleik eftir 10 tíma.
Samkvæmisdansar - barnadansar
Áratuga reynsla og þekking tryggir þér bestu fáanlega kennslu.
14 vikna námskeið fyrir fullorðna
14 vikna námskeið fyrir börn
Dansleikur í lokin
Tjútt
Við kennum gamla góða íslenska tjúttið.
10 tíma námskeið.
Gömlu dansarnir
10 tíma námskeið og þú lærir þá alla
Keppnisdansar
Svanhildur Sigurðardóttir og Ingibjörg Róbertsdóttir,
frábærir þjálfarar í keppnisdönsum.
14 vikna námskeið - Mæting 1x, 2x eða 3x í viku.
Línudans
Auðveldir og skemmtilegir.
Bók fylgir með lýsingu á dönsunum.
Salsa
Dansinn sem fer sigurför um heiminn.
10 tíma námskeið
Erlendur gestakennari
Freestyle
Erla Haraldsdóttir kennir.
10 vikna námskeð. Mæting 2x í viku
Brúðarvalsinn
Kenndur í einkatíma.
Barnadansar
Kennum yngst 4 ára.
Innritun og upplýsingar í síma 551 3129
milli kl. 16 og 22 daglega til laugardagsins 11. janúar.
Kennsla hefst í Reykjavík mánudaginn 13. janúar.
Mosfellsbær og Suðurnes - Innritun og upplýsingar í sama síma.
KENNSLA HEFST Í REYKJAVÍK
MÁNUDAGINN 13. JANÚAR
TILFELLUM vöggudauða hefur fækkað
í Danmörku á undanförnum árum, að því
er segir í nýrri frétt á netútgáfu Berl-
ingske Tidende.
Frá árinu 1991 hefur foreldrum þar í
landi verið ráðlagt af heilbrigðisyfirvöld-
um að leggja nýfædd börn sín alltaf til
hvílu á bakið og er það talin skýring þess
að tilfellum vöggudauða hefur fækkað
mjög og er nú aðeins sjötti hluti þess sem
áður var.
Læknirinn Karin Helweg-Larsen frá
Statens Institut for Folksundhed, stað-
festir að í fyrra dóu 20 ungabörn vöggu-
dauða í Danmörku en árið 1991 voru þau
190.
Fáar herferðir á heilbrigðissviði hafa
sýnt betri árangur, að mati hennar, meðal
annars þar sem ljósmæður, hjúkrunar-
fræðingar og læknar hafa tekið höndum
saman við að upplýsa nýbakaða foreldra
um hvernig megi draga úr hættu á vöggu-
dauða.
Vöggudauði
fátíðari í
Danmörku
Sæll Björn, nú eru áramót og enn eitt tækifærið
til að gera átak gegn ósiðum. Ég hef áður prófað
að breyta lífsmynstrinu um áramót, til dæmis að
hætta að reykja, drekka minna, borða minna og
hreyfa mig meira. Fljótlega fer ég samt aftur í
sama farið. Getur sálfræðin komið að gagni við
að hjálpa manni að ná árangri?
SVAR MARGIR ætla sér að gera átakog breyta um betur með því að
losa sig við ósiði eða minnka einhverja hegðun
sem virðist vera að fara eða er farin úr bönd-
unum. Sú hefð hefur myndast um áramót að
strengja þessi heit en því miður verður oft lítið
úr verki og margir gefast fljótt upp. Áramótin
eru í sjálfum sér ágætis tímamót til breytinga.
Ekki er nægilegt að strengja heitin sjálf, því
mikilvægt er að eyða töluverðum tíma í að
skoða allt í kringum þá hegðun sem við ætlum
að breyta; hvað viðheldur henni, hvernig er
best að breyta eða með öðrum orðum hugsa
forvinnuna að breytingunum mjög vel. Fólk
ákveður oft að léttast og kaupir sér árskort í
líkamsrækt, fer síðan einu sinni eða tvisvar en
eftir það liggur kortið óhreyft uppi á ísskáp og
er ekki notað meir; eða sá sem ætlar að hætta
að reykja og er mjög ákveðinn og kaupir allra-
handa hjálpartæki til þessa, fer svo í eitt partý,
reykir og hugsar ekki meira um að hætta það
árið. Þú spyrð hvort sálfræðin geti komið að
gagni í að gera betur. Engin spurning um að
hún getur hjálpað því eitt af því sem margir
sálfræðingar gera mikið af er einmitt að hjálpa
fólki að breyta hegðun sinni og viðhalda ár-
angrinum. Þegar ætlunin er að breyta hegðun
eins og að reykja, drekka, borða og eyða, erum
við í flestum tilfellum að tala um mjög fastmót-
að hegðunarmunstur sem oft hefur verið hluti
af lífsstíl einstaklingsins mjög lengi. Við,
mannfólkið, erum miklar „vanaverur“ og því
eðlilegt að það krefjist töluverðrar vinnu í upp-
hafi að breyta hegðunarmynstri sínu. Það sem
gerir átakið ennþá erfiðara er að hegð-
unarmynstrið hefur náð að tengjast ákveðnum
tilfinningum eins og afslöppun, auknu öryggi,
losun á spennu o.s.frv. Þessi tenging er stund-
um ómeðvituð en samt oft eitthvað sem fólk
hefur sagt við sig lengi, eins og „ég þarf á
áfengi að halda til að geta skemmt mér og tal-
að við hitt kynið“; „ég þarf á nammi að halda á
kvöldin eftir erfiðan dag“, „ég slaka á með
kaffi og sígó“ o.s.frv. Þar af leiðandi er, eins og
áður sagði, um mjög fastmótað hegðunar-
mynstur að ræða sem okkur, mannfólkinu,
finnst erfitt að breyta.
En þegar ákveðið hefur verið að gera átak
þá er það fyrsta sem þarf að hafa í huga að
setja sér hæfilegt markmið, sem mögulegt er
að geti náðst. Að því búnu er mikilvægt að
skipta markmiðum niður í undirmarkmið, í
hæfilegum þrepum, svo við getum kerfis-
bundið reglulega hrósað okkur fyrir árang-
urinn. Til að sem bestur árangur náist er betra
að gera langtímaáætlun, sem þróar nýtt hegð-
unarmynstur og verður þarafleiðandi hluti af
lífsstíl viðkomandi, en að velja skammtíma-
lausnir. Megrunarkúrar eru dæmi um skamm-
tímalausnir sem fólk oft og tíðum velur sér í
þeirri von að ná skjótum árangri. Því miður
eru skammtímalausnir ekki líklegar til lang-
tímaárangurs og þar af leiðandi „springur“
stór hluti fólks á kúrunum og/eða fer í sama
farið eftir kúrinn. Heildarlífsstílsbreyting, sem
einkennist af að fastmóta nýtt heilsusamlegt
og ánægjulegt hegðunarmynstur, er líklegust
til árangurs.
Stór hluti af vinnunni við að breyta hegðun
er ekki breytingin sjálf heldur aðferðir og
tækni til að viðhalda breytingunni til lengri
tíma. Margir kannast við setningu sem hljóm-
ar eitthvað á þessa leið: „Gefðu manni fisk og
hann á mat út daginn, kenndu honum að veiða
og hann á í matinn það sem eftir er af lífinu.“
Sú tækni, sem margir sálfræðingar hafa til-
einkað sér, er að kenna fólki að nota svokallaða
bakslagsvörn (relapse prevention). Þessi að-
ferð byggist á því að kenna fólki ákveðna
tækni sem það getur síðan nýtt sér til að við-
halda árangrinum. Upphaflega var þessi að-
ferð þróuð í tengslum við vímuefni. Hún hefur
síðan reynst árangursrík við að breyta flestum
tegundum neikvæðrar hegðunar (t.d. vímuefn-
anotkun, matarvenjum, hreyfingu, stjórn á
fjármálum, kynferðishegðun og öllum gerðum
fíknar). Hún byggist að hluta til á því sem ég
hef nefnt hér að ofan auk þess sem ákveðin
tækni er þróuð, mjög kerfisbundið, til að læra
að þekkja hvenær, hvar og hvernig ein-
staklingur er líklegur til að misstíga sig og
lenda aftur í gamla hegðunarmynstrinu. Síðan
er einstaklingnum kennd tækni til að þekkja
þessar aðstæður og nýta sér aðferðir til að
forðast bakslag. Ef bakslag skyldi verða er
mikilvægt að einstaklingurinn noti þessa
tækni til að ná sér strax upp úr bakslaginu og
læri af því, í stað þess að það þróist í fastmótað
„fall“ (sama gamla hegðunarmynstrið) og allt
fari í sama farið og áður, eins og verður oft um
áramótaheitin.
Gangi þér vel með áramótaátakið.
Áramótaheit
eftir Björn Harðarson
Hæfilegt markmið sem
möguleiki er að geti náðst.
...........................................................
persona@persona.is
Höfundur er sjálfstætt starfandi sálfræðingur.
Lesendur Morg-
unblaðsins geta
komið spurn-
ingum varðandi
sálfræði-, fé-
lagsleg og vinnu-
tengd málefni til sérfræðinga
á vegum persona.is. Senda
skal tölvupóst á persona@per-
sona.is og verður svarið jafn-
framt birt á persona.is.
alltaf á þriðjudögumÍÞRÓTTIR
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21
sími 551 4050
Reykjavík