Morgunblaðið - 04.01.2003, Blaðsíða 24

LISTIR
24 LAUGARDAGUR 4. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SÓLRÚN Braga-
dóttir sópransöng-
kona og Peter Máté
píanóleikari halda
stutta söngvöku í
kirkju Óháða safnað-
arins við Háteigsveg
á morgun kl. 14. Á
efnisskránni er
blönduð dagskrá ver-
aldlegra og kirkju-
legra verka, allt frá
litlum íslenskum
lagaperlum til óperu-
aría. „Ég get þó full-
yrt að þetta er allt
mjög hugljúf tónlist,“
segir Sólrún í samtali
við Morgunblaðið. „Það var
ákveðið með nokkuð skömmum
fyrirvara að halda þessa tónleika.
Markmiðið með þeim er að gefa
áheyrendum tækifæri til að njóta
tónmáls raddar og píanós í af-
slappaðri stemningu.“
Peter Máté mun leika undir
söng Sólrúnar á píanó og orgel,
en hann starfar sem organisti í
kirkju Óháða safnaðarins. Mun
dagskráin verða kynnt jafnóðum
á tónleikunum af Sólrúnu sjálfri.
„Með þessum tónleikum langar
mig að skapa svolítið öðruvísi
stemmningu en er viðhöfð í hefð-
bundnu og formföstu tónleika-
formi. Ég brýt upp formið og er
ekki með neina efnisskrá né
prentaðan texta, þar sem mér
finnst oft brenna við að fólk sé að
rýna ofan í efnisskrána í stað þess
að slappa af og njóta tónlistar-
innar. Mig langar til þess að kom-
ast inn að hjartarótum áheyrand-
ans og tengja hann við sinn eigin
innri fjársjóð. Ég óska ekki eftir
að fá gagnrýnendur nema ef þeir
vilja koma eingöngu til að njóta
stundarinnar eins og aðrir.“
Sólrún hefur að undanförnu
fengist meðal annars við tónleika-
hald með öðruvísi sniði en hún
hefur fengist við áður, en hún er
búsett í Danmörku. „Það hófst
þannig að ég var beðin að syngja
án undirleiks í afmæli. Ég gerði
mér þá grein fyrir hversu sterkt
slíkt tjáningarform getur verið og
hef haldið þó nokkra slíka tón-
leika þar sem ég hef upplifað
mjög sterk viðbrögð hjá áheyr-
endum. Röddin ein og sér virðist
eiga ótrúlega greiða leið að hjört-
um manna, án þess þó að ég sé að
vanmeta samspil raddar og með-
leikara sem eru auðvitað yndis-
legt form í sjálfu sér. Vel þjálfuð
mannsrödd í hamingjusömum
einstaklingi getur haft svo djúp
áhrif á fólk. Þannig að ég er að
þreifa mig áfram í þessum efnum.
Mér finnst mikilvægt að miðla ís-
lenskum áheyrendum af þeirri
list sem ég hef verið að fást við
þegar ég dvel hér heima,“ segir
hún en hún er nú stödd hér í jóla-
fríi.
Tónleikarnir á morgun hefjast
sem fyrr segir kl. 14.
Sólrún Bragadóttir og Peter Máté
með tónleika hjá Óháða söfnuðinum
Tækifæri
til að njóta
Peter Máté Sólrún Bragadóttir
DJASSTÓNLEIKUM Davids Zoff-
er og Adams Larrabee verður flýtt
um eina klukkustund og hefjast þeir
kl. 20 í kvöld en ekki kl. 21.
Tónleikarnir eru á Kaffi Reykja-
vík.
Breyttur
tónleikatími
ÞESSI myndarlega Árbók Ferða-
félags Íslands er hin sjötugasta og
fimmta í röð þessa einstaka ritsafns
og jafnframt afmælisrit á sjötíu og
fimm ára afmæli félagsins.
Hjörleifur Guttormsson hefur áð-
ur ritað þrjár Árbækur um Austur-
og Suðausturland. Sú fyrsta kom út
árið 1974, Austfjarðafjöll. Þá kom út
1987 Norð-Austurland. Hálendi og
eyðibyggðir. Árið 1993 birtist Ár-
bókin Við rætur Vatnajökuls. Og nú
kemur sú fjórða og verður því ekki
annað sagt en höfundurinn hafi gert
Austurlandi rækileg skil. Alls eru
þetta rúmar þúsund blaðsíður um
þennan fjórðung. Og árin eru orðin
tuttugu og átta frá því að fyrsta bók-
in kom út. Það er því áreiðanlega
komið eitthvað á fjórða áratuginn
síðan höfundurinn fór að sinna þessu
viðfangsefni. Athygli kann að vekja
hversu bækurnar hafa stækkað. Sú
fyrsta var aðeins 187 bls. (texti og
heimildir), en sú síðasta er orðin 345
bls, og er hún þó í stærra broti.
Þetta er kannski ekkert undar-
legt, því vafalaust hefur jafnt og þétt
safnast í fræðasjóðinn.
Að þessu sinni er sögusviðið suð-
urhluti Austfjarða: Álftafjörður,
Hamarsfjörður, Djúpivogur og
Hálsþinghá, Papey, Berufjörður,
Breiðdalur, Stöðvarfjörður, Fá-
skrúðsfjörður og suðurströnd Reyð-
arfjarðar. Fjallað er um byggð og
landshætti með ströndum og inntil
dala, fjalllendið milli fjarða og innaf
dölum, eyjar sker og
sund. Er ekki annað að
sjá en hér sé um vélt af
einstakri nákvæmni og
eftir bestu fáanlegum
heimildum. Feiknamik-
ill fjöldi ljósmynda er af
stöðum. Hefur höfund-
urinn tekið allar mynd-
irnar sjálfur bæði úr
lofti og af jörðu niðri
(fáeinar gamlar myndir
koma hér með). Mynd-
gæði eru frábær og er
því auðséð að höfundur
er einkar fær ljós-
myndari (og prent-
vinnsla með ágætum),
auk þess sem myndir
hans sanna að hann hefur farið um
allt þetta mikla svæði sjálfur og er
það ekki lítið afrek.
Þess skal sérstaklega getið hversu
annt höfundur hefur látið sér um
söfnun örnefna og er það vissulega
mikils um vert.
Auk yfirlitskorts yfir svæðið eru
17 hlutakort með geysilegum fjölda
örnefna og 6 jarðfræðikort og jarð-
fræðisnið. Eru kort þessi (staðfræði-
kortin) gerð af Guðmundi Ó. Ingv-
arssyni og eru þau stórvel gerð.
Landið, sem um er fjallað, er víð-
ast hvar heillandi fagurt, marg-
breytilegt og því afar forvitnilegt öll-
um, sem um fara. Það er ekki lítils
vert að eiga þess nú kost að skoða
það við leiðsögn gjörkunnugs og
fróðs fylgdarmanns. Hjörleifur
Guttormsson þekkir ekki aðeins
landið heldur og sögu byggðar, veit
margt um hverjir þar byggðu og við
hvaða kjör þeir lifðu. Hann stiklar að
vísu oft á stóru sem vonlegt er, því
efnið er meira en ein bók rúmar, þó
að væn sé.
Óumdeilanleg er ást-
in, sem höfundur ber til
þessa lands og lífs, sem
hann lýsir. En hæv-
erska hans er þó slík að
maður verður hennar
naumast var nema í
þeirri alúð og ná-
kvæmni, sem hann
leggur í verk sitt.
Einkenni á þessari
ágætu bók er að höf-
undur virðist eiga erfitt
með að nálgast lesanda
sinn eða eins og hann
kinoki sér við því.
Hann er alltaf fremur
fjarlægur og ópersónu-
legur. Fyrir bragðið
verður stíllinn einhæfari og kaldari.
Ég finn ekki fyrir að hann sé að tala
við ,,mig“, ekki segja ,,mér“ frá,
heldur öllu fremur að gefa opinbera
skýrslu. Þar sem frásögnin er þar að
auki hlaðin upplýsingum verður erf-
itt að halda athyglinni vakandi nema
stutta stund í einu. En það er heldur
engin frágangssök að taka sér hvíld-
ir og byrja aftur. Ég get ekki ímynd-
að mér neinn lesa þessa bók í strik-
lotu sér til gagns nema hann sé
talsvert kunnugur efninu fyrir.
Í bókarlok eru nefndir fjölda-
margir heimildamenn og ráðgjafar.
Þeir nálgast líklega hundraðið. Rit-
heimildir eru og margar og vissulega
áhugaverðar fyrir þá, sem vilja
sökkva sér í fræði Austurlands.
Nafnaskrá er á 44 blaðsíðum. Er hún
tvískipt: Örnefni og önnur staðaheiti
og Fólk og vættir. Er sú fyrrnefnda
langmest að vöxtum. Afar vel er frá
bókinni gengið í alla staði. Hún er
prentuð í Prentsmiðjunni Odda.
Náttúruperlur Austurlands
BÆKUR
Árbók
eftir Hjörleif Guttormsson. Ferðafélag Ís-
lands, Árbók 2002, Reykjavík 2002, 362
bls.
AUSTFIRÐIR FRÁ ÁLFTAFIRÐI TIL
FÁSKRÚÐSFJARÐAR
Sigurjón Björnsson
Hjörleifur
Guttormsson
ELLEFU styrkjum var úthlutað úr Menningarsjóði
Sparisjóðs Húnaþings um jólin að upphæð 1.810.000 kr.
Tónlistarfélag Vestur-Húnvetninga fékk styrk vegna
metnaðarfulls tónlistarhalds, Riishús á Borðeyri vegna
endurbyggingar, Grúska-handverkshópur í Bæjar-
hreppi og Gallerí Bardúsa á Hvammstanga vegna efl-
ingar handverks, Ungmennasamband V-Hún. vegna
íþróttamanns ársins 2002.
Þá hlutu einnig viðurkenningar þau Helgi S. Ólafsson
Hvammstanga, Ingibjörg Pálsdóttir Hvammstanga og
Ólöf Pálsdóttir Bessastöðum vegna starfa að tónlistar-
málum, Pétur Aðalsteinsson Hvammstanga vegna tón-
smíða og ljóðagerðar, Gunnþór Guðmundsson Hvamms-
tanga vegna rit- og myndlistarstarfa og loks hjónin
Sigurlaug Þorleifsdóttir og Eggert Karlsson Hvamms-
tanga vegna starfa að leiklistarmálum.
Alls hefur því Menningarsjóðurinn úthlutað 59 styrkj-
um frá stofnun sjóðsins, 30. apríl 1993, og var stofnfé
500 þús. kr. Markmið sjóðsins er að styrkja hvers konar
menningarstarfsemi á viðskiptasvæði Sparisjóðsins. Er
það von sjóðsstjórnar að stuðningurinn megi efla starf-
semi menningarmála á viðskiptasvæðinu.
Morgunblaðið/Karl Ásgeir Sigurgeirsson
Styrkþegar ásamt Agli Gunnlaugssyni, formanni Sparisjóðsins, og Páli Sigurðssyni sparisjóðsstjóra.
Úthlutað til ellefu styrkþega
Hvammstanga. Morgunblaðið.
Á INNSÍÐU er enskur titill
þessarar snotru bókar. „Children’s
Dream Dictionary“. Sá titill opnar
betur augu lesandans fyrir tilgangi
bókarinnar og skýrir betur gerð
hennar en sá sem er í íslensku þýð-
ingunni.
Eftir nokkra upphafskafla um
eðli svefns og drauma, ýmsar gerðir
drauma, hvað af draumum má læra,
hvernig hægt er að ráða þá, glímu
við martraðir og næturógnir og
ábendingu um að halda „drauma-
dagbók“ (skrítið orð, því að yfirleitt
dreymir fólk á nóttunni!) kemur hin
eiginlega orðabók yfir draumtákn.
Henni er skipt í þemu, svo sem dýr,
fólk, staði o.s.frv. Innan hvers þema
eru uppflettiorð. T.a.m. eru í dýra-
flokknum fuglar, heimiliskettir,
hundar, refir, fílar o.s.frv. Um hvert
uppflettiorð er dálítil skýringar-
grein. Af þessari lýsingu mætti
ætla, að hér væri á ferðinni ein af
hinum hefðbundnu draumaráðn-
ingabókum, þar sem hvert draum-
tákn hefur fasta merkingu og vísar
fram í tímann. Svo er alls ekki.
Bókin flytur þann boðskap að
draumurinn vísi inn í sálarlíf
dreymandans og lýsi sálarástandi
hans. Þetta kemur ágætavel fram í
upphafsköflum bókarinnar og raun-
ar í henni allri. Þó að talin séu upp
draumtákn eru þau ekki fastari en
svo, að mörg þeirra eru menning-
arbundin, staðbundin og háð tíma,
auk þess sem lokamerking þeirra
er tengd aðstæðum og ástandi
dreymandans. Skilmerkilega er
greint frá þessu öllu, í stuttu máli
að vísu.
Mikilvægasti boðskapur bókar-
innar er að mínu viti hversu gagn-
leg hún getur orðið foreldrum og
öðrum forsjármönnum barna.
Draumar eru kjörleið til að kynnast
líðan barna, áhyggjum þeirra,
hræðslu, kvíða, einsemd o.s.frv. og
opnast þá um leið möguleikar á að
bæta úr. Þessi bók ætti að geta
komið mörgum á sporið.
Mér virðist að sú sálfræði, sem
hér er stuðst við, sé nokkuð traust
og öfgalaus og varla ofbýður hún
heilbrigðri skynsemi.
Bókin er fallega út gefin og vel
frá henni gengið í alla staði. Þýð-
ingin er yfirleitt vel sæmileg, þó
ekki alls kostar hnökralaus sam-
kvæmt minni sérvisku.
Barnadraumar
BÆKUR
Handbók
Amanda Cross. Anna María Hilmarsdóttir
þýddi. Vaka-Helgafell, Reykjavík, 2002,
143 bls.
DRAUMAR BARNA OG MERKING ÞEIRRA
Sigurjón Björnsson
Áhrif kristni á norrænar nafngjafir er
ráðstefnurit frá 28. ráðstefnu Nor-
rænnar samvinnunefndar um nafna-
rannsóknir (NORNA), sem haldin var í
Skálholti dagana 25.-28. maí 2000.
Ritið, Kristendommens indflydelse på
nordisk navngivning, er nr. 74 í rit-
röðinni NORNA-rapporter, sem sam-
vinnunefndin gefur út á forlagi sínu, í
þetta sinn í samvinnu við Háskóla-
útgáfuna og Örnefnastofnun Íslands.
Ritstjóri er Svavar Sigmundsson,
forstöðumaður Örnefnastofnunar.
Þátttakendur í ráðstefnunni voru 26
frá öllum Norðurlöndunum og Skot-
landi, og haldnir voru 12 fyrirlestrar
auk samantektar í lokin. Ellefu fyr-
irlestrar eru birtir í bókinni auk sam-
antektar og þar eru einnig útdrættir á
ensku. Greinarnar fjalla bæði um
mannanöfn og örnefni sem tengjast
kristnum dómi. Guðrún Kvaran fjallar
um íslensk mannanöfn frá þessu sjón-
armiði, Gösta Holm um trúarskipti og
mannanöfn í Norrlandi í Svíþjóð, Ole-
Jörgen Johannessen um kristin nöfn í
Noregi á miðöldum og Anders Lööv um
suður-samísk mannanöfn í Noregi frá
forkristnum tíma til nútíðar. Gunnstein
Akselberg skrifar um kristna nafna-
forðann út frá norskum örnefnum, Vid-
ar Haslum um kirke og prest í norskum
örnefnum, Jónína Hafsteinsdóttir um
nafnliðinn kirkja í vestfirskum örnefn-
um, Bent Jörgensen um nöfn á dönsk-
um kirkjum í þúsund ár, Svavar Sig-
mundsson um örnefni sem tengjast
þjónum íslensku kirkjunnar, Inge Sær-
heim um örnefnin Klokkene, Krossen
og Kristennamnet í Noregi, Susanne
Vogt um dönsk klaustranöfn og Mats
Wahlberg ritar samantekt um efni ráð-
stefnunnar. Að síðustu er nafnaskrá.
Ráðstefnan var haldin í tilefni af af-
mæli kristnitöku í landinu, og var hún
studd af menntamálaráðuneyti, Clara
Lachmanns fond og Letterstedtska
föreningen. Síðastnefndi sjóðurinn og
Kristnisjóður studdu auk þess útgáf-
una. Ritið er um 200 bls. og í því eru
nokkrir uppdrættir, kort og töflur. Verð:
1.500 kr.
Ráðstefnurit