Morgunblaðið - 16.03.2003, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 16. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Nudd og aðhalds
sokkabuxur
Apótek, lyfjaverslanir
og fríhöfnin
GREEN
ww
w.
for
va
l.is
Moggabúðin
Reiknivél, aðeins 950 kr.
mbl.isFRÉTTIR
MÉR verður oft hugsaðtil áranna fyrir stríð.Það voru árin, semkennd eru við krepp-una miklu. Halldór
Laxness var um þær mundir svo upp-
tendraður og gagntekinn af rafvæð-
ingu og stóriðju að naumast komst
annað að í huga hans en rafstöðvar á
við Dnépropetrovsk og verkamenn á
borð við Stakhanovitsj. Rafvæðing
sveitanna var honum einkar hugleik-
in á þriðja áratugnum og áhugi hans
jókst enn, hvað sem líður kaldhæðni
Bjarts í Sumarhúsum um að líklega
sé rafmagnið „mest í rassinum“ á
Rauðsmýrar-feðgum.
Í grein þeirri, sem Halldór ritar í
50 ára afmælisrit Leikfélags Reykja-
víkur er hann uppá kant við Guð með
einhverjum hætti, eins og títt var á
þeim árum og þóttist þurfa á stór-
yrðum að halda, sem stundum minntu
á Jón sterka „sáuð þið hvernig ég
lagði hann“. Það kemur fram í orðum
hans um vanmátt Guðs í leikritagerð.
„Óðar en tjaldið var dregið frá og
baðstofuþátturinn hófst, eins og allir
muna úr Fjallaeyvindi, greip mig í
senn undrun og fögnuður yfir því
nýja mannlífi, sem þarna birtist,
þessu hreinsaða, niðurskipaða og til-
viljunarlausa lífi, sem listin hefur um
fram mannlíf það, sem guð hefur
skapað; – ég vona, að enginn, sem les
þetta, sé svo skyldur guði, að hann
móðgist fyrir hans hönd, þó ég taki
þannig til orða; því allir vita, að guð
getur ekki skapað leikrit, þó hann gefi
ef til vill efni í sum, alveg eins og guð
getur ekki skapað rafmagnssam-
stæðu, og ekki einu sinni túrbínu,“
segir í grein Halldórs. „Þetta líf, sem
gerðist uppi á pallinum, var að vísu
mannlíf, og þó ofar mannlífinu eins og
líf guðanna, gerðist á öðru sviði en
mannlífið, vitrænu sviði, hreinu af
sora tilviljunar og aukaatriða, lögmál
og tilgangur var eitt, lögmál og örlög.
Þó ekki væri nema talið á leiksviðinu,
frjálst af ófullkomleik daglegs tals,
nokkurskonar vizkuþrunginn kjarni
alls baðstofuhjals á Íslandi, þá nægði
það til að koma mér á þá skoðun, að
þarna væri hið rétta mannlíf, og okk-
ar hversdagsmannlíf væri hégóm-
inn.“
Ég er svo heppinn að eiga afmæl-
isrit Leikfélags Reykjavíkur.
Af 100 tölusettum eintökum er mitt
eintak númer 53. Það er undirritað af
Brynjólfi Jóhannessyni, Val Gíslasyni
og Þóru Borg Einarsson.
Þegar við Halldór skiptumst á fá-
einum orðum í fatageymslunni í Iðnó
vissi ég ekki hið latneska heiti
hrökkálsins, sem Örnólfur Thorlacius
nefnir í pistli sínum. Það er býsna
þungt lóð á vogarskál röksemda.
Hvað sem því líður er fróðlegt að
hyggja að staðhæfingum Halldórs
Laxness á ýmsum tímum rithöf-
undarferils hans.Kvöldið sem Leik-
félag Reykjavíkur minntist 50 ára af-
mælis síns með leiksýningu í Iðnó
vildi þannig til að við Halldór komum
samtímis að afgreiðsluborði fata-
geymslu og afhentum Þórdísi Eyj-
ólfsdóttur afgreiðslukonu þar yfir-
hafnir; frakka okkar. Ég hafði þá
nýverið lesið grein Halldórs í hátíð-
arriti félagsins.
Segi honum frá því að ég hafi lesið
ummæli hans um getuleysi Guðs við
leikritasmíð og vanþekkingu hans á
leyndardómum raforkunnar. Mér
kom til hugar að spyrja Halldór um
hrökkálinn. Spyr: Hvað um hrökkál-
inn? Er hann ekki þrunginn spennu?
Ha, hrökkállinn? Ja.
Samtal okkar Halldórs varð ekki
lengra en það sem til var vitnað. Leik-
sýningin var að hefjast. Löngu
seinna, það liðu áratugir, kom mér til
hugar að biðja Örnólf Thorlacius
ásjár. Hann brá við skjótt og sendi
mér greinargóða skýrslu. Í blaða-
bunka á skrifborði duldist grein Örn-
ólfs. Ég bað hann ásjár að nýju. Svar
hans var svohljóðandi:
Feðgarnir Einar og Halldór Laxness á tröppum Gljúfrasteins árið 1946. Hrökkáll getur veitt 600 volta rafhögg.
Víst þekkir Guð
rafmagnssamstæðu
Hrökkállinn er spennu þrunginn skrifar Pétur Pét-
ursson og rifjar upp orðaskipti sín við Halldór
Laxness í tilefni af skrifum hins síðarnefnda um
vanþekkingu Guðs á leyndardómum raforkunnar
í 50 á́ra afmælisriti Leikfélags Reykjavíkur.