Morgunblaðið - 18.03.2003, Qupperneq 25

ur að kynna mér hlutina jafnvel, og
það er mjög skemmtileg vinna. Ég er
auðvitað leikmyndateiknari, en þessi
vinna er unnin alveg eins og leikrit er
unnið í leikhúsi. Leikmyndateikn-
arinn byrjar auðvitað á því að lesa
leikritið, spjalla við leikstjórann og
finna út úr því um hvað viðfangsefnið
snýst. Sýningarhönnuðurinn tekur
nákvæmlega eins á sinni vinnu. Hann
þarf að þekkja viðfangsefnið: um
hvað það snýst, hvert innihaldið er,
hvert andrúmsloftið er og hvaða
stemmning á að ríkja; hvort viðfangs-
efnið er létt eða alvarlegt, hver boð-
skapurinn er og skilaboðin sem koma
þarf á framfæri. Þetta ræðst allt af
efniviðnum, og því sem hægt er að
sýna. Austur á Skógum var til hafsjór
af safngripum, þannig að það var
aldrei vandamál hvað ætti að sýna.
Þar var verkefnið fyrst og fremst að
finna út hvernig mætti skapa þeim
umgjörð þannig að þeir nytu sín og
hægt væri að segja sögu þeirra á lif-
andi hátt.“
Leitað í krók og kima
Björn nefndi að lítið hafi verið til að
sýna, þegar hafist var handa við
Njálusýninguna, og blaðamaður velt-
ir því líka fyrir sér hvað sé hægt að
sýna á Saltfisksetri – saltfisk? „Það
var mjög sérstakt með Saltfisksetrið í
Grindavík. Þar var stórhuga fólk sem
réðst í það að láta sérhanna og sér-
byggja sýningarhús á besta stað í
bænum, við höfnina. Ég hafði auðvit-
að í huga, að í Grindavík hefur aldrei
verið til neitt safn – ekkert byggða-
safn eða slíkt, þannig að þeirra munir
höfðu kannski farið annað. En Grind-
víkingum þótti tími til kominn að í
bænum væri eins konar menningar-
hús, þar sem hægt væri að halda ým-
iss konar móttökur og svo segja sögu
saltfisksins, því Grindavík hefur í ára-
tugi verið stærst útgerðarbæjanna á
Íslandi í saltfiskvinnslu. Ákvörðunin
var stórhuga, en lítið var af munum.
Við fórum því í mjög skemmtilegt
samstarf; fengum lánaða muni hjá
Þjóðminjasafninu, Byggðasafni Suð-
urnesja, Árbæjarsafni og Byggða-
safni Hafnarfjarðar, og fólk tók okk-
ur með opnum huga, og var fúst til að
lána okkur það sem til þurfti. Við leit-
uðum líka að munum í bænum, bæði
hjá einstaklingum og fyrirtækjum, og
það var bókstaflega farið í hvern krók
og kima, sem endaði með því að það
tíndist til býsna gott úrval af munum.
Við fengum líka lánaðan góðan gaml-
an árabát með seglabúnaði og öllu
saman, og svo komu saltfiskbörur,
vogir, alls kyns áhöld og umbúðir og
fleira. Við gátum skipt þessu upp í
þætti sem snerust um veiðarnar, þá
verkunina, og loks pökkun, vinnslu og
sölu og dreifingu. Síðast en ekki síst
eru aðferðir leikmyndahönnunar-
innar notaðar til að skapa rétta and-
rúmsloftið. Við erum með litlar leik-
myndir, framhliðar á húsum frá
ýmsum tímum, pakkhús, fiski-
geymslur og þess háttar. Við erum
með gínur í vinnufötum við verk sín,
þannig að útkoman er mjög lifandi
sýning með blöndu af ekta safn-
gripum, og leikmyndum sem skapa
þeim réttu umgjörðina. Þarna er líka
mikið af stækkuðum ljósmyndum og
kvikmyndum frá saltfiskvinnslu er
varpað upp, og hljóðið er mikilvægt
líka; mávagarg, sjávarhljóð og önnur
umhverfishljóð. Á staðnum er auðvit-
að líka lykt af saltfiski og tjöru, þann-
ig að öllum meðulum sýning-
artækninnar er beitt til að upplifunin
verði sem mest fyrir gesti. Það var
heilmikil ögrun að mæta óskum
þeirra sem vildu gera þetta vel og
moða úr þeim þrönga efnivið sem var
til staðar í upphafi. En þetta tókst.“
Björn G. Björnsson talar um sýn-
ingarnar sínar af miklum ákafa og
ljóst að áhugi hans á þeim fjölbreyttu
verkefnum sem hann hefur tekist á
hendur er heill og óskiptur. Það er
líka ljóst að margt hefur breyst á
liðnum árum, og sýningar í dag allt
annar hlutur en var fyrir fáeinum
áratugum. Í dag er ekki nóg að
hengja upp myndir og stilla munum
undir gler – sýning á safni þarf aug-
ljóslega að hafa miklu fleira til að
bera, og það er leiðin til að laða að
gesti. Leikmyndahönnuður með
ódrepandi áhuga á sögu hlýtur að
vera á réttri hillu í slíku starfi.
begga@mbl.is
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. MARS 2003 25
ast að spila skemmtilegustu og bestu
verkin frá hverju tímabili, – þau verk
sem manni þykir vænst um, og þá fór
ég á stúfana og valdi þau verk sem
mér þykir skemmtilegust. Þetta eru
Sónata eftir Händel, salonverk eftir
rómantískt tónskáld, Tékka, sem
MATTHÍAS Birgir Nardeau óbó-
leikari og Snorri Sigfús Birgisson pí-
anóleikari halda tónleika á vegum
Tónlistarskólans í Reykjavík í Saln-
um í kvöld kl. 20.00. Tónleikarnir eru
seinni hluti einleikaraprófs Matth-
íasar Birgis Nardeau frá skólanum,
en hann lék einleik með Sinfóníu-
hljómsveit Íslands á fyrri hluta ein-
leikaraprófsins fyrir skömmu.
„Þeir tónleikar gengu rosalega
vel, og þetta var gífurleg reynsla fyr-
ir mig, að spila með Sinfóníuhljóm-
sveitinni,“ segir Matthías Birgir um
fyrri hluta lokaprófsins. „Þetta var
reynsla fyrir lífið, og maður sér hlut-
ina svolítið í öðru samhengi eftir á.
Upplifunin var svolítið öðruvísi en ég
bjóst við. Það var skrýtið, því ég
reyndi að undirbúa mig þannig að
sem minnst kæmi á óvart. En ég fór
inn í eitthvert ferli á tónleikunum
sjálfum, sem er skrýtið að rifja upp
eftir á. Þegar ég var nýbúinn að spila
og var að ganga niður tröppurnar
baksviðs skildi ég ekki alveg að þetta
hefði gerst.“
Á einleikstónleikunum í kvöld
leikur Matthías Birgir verk sem
hann valdi í samvinnu við kennara
sinn, Kristján Stephensen. „Niður-
staðan varð sú að það væri mikilvæg-
heitir Johann Kalliwoda, – gaman að
vera með eitthvað sem færri þekkja.
Svo spila ég í Óbókvartett Mozarts
sem er mjög frægur. Eftir hlé frum-
flyt ég verk eftir Snorra Sigfús Birg-
isson móðurbróður minn, sem er líka
píanistinn minn á tónleikunum, og
enda svo á Sónötu eftir Henri Dutill-
eux.“
Verk Snorra Sigfúsar er samið
sérstaklega fyrir Matthías Birgi í til-
efni af lokaprófinu og segir Matthías
frábært að geta frumflutt nýtt verk á
tónleikunum. Hann segir að það hafi
verið mikið álag að spila með Sinfón-
íuhljómsveitinni en þessir tónleikar
verði meira eins og hátíð. „Maður er
að kveðja kennarann sinn og um-
hverfi sitt, og þetta verður vonandi
svolítið eins og kvöldið mitt, meira
en hinir tónleikarnir. Þó er þetta líka
erfitt, af því að maður stendur einn,
fólk kemur að hlusta, og maður verð-
ur að sjá til þess að þetta gangi upp.
Það er erfitt að koma orðum að því, –
en ég held að fyrir mig verði þessir
tónleikar allt öðruvísi.“
Sem fyrr segir leikur Snorri Sig-
fús með Matthíasi í nokkrum verk-
anna, en með honum í Óbókvartett
Mozarts leika samnemendur úr Tón-
listarskólanum í Reykjavík.
„Þessir tónleikar verða
meira eins og hátíð“
Morgunblaðið/Sverrir
Matthías Birgir Nardeau
óbóleikari.
„ÁSTIN og afbrýðin“ var yfir-
skrift á tónleikum Margrétar Bóas-
dóttur og Miklósar Dalmay í Salnum
á sunnudag. Skýringin
fólst í viðfangsefninu.
Fyrst í tólf völdum ást-
arvísum úr miklum
ljóðasöngvasjóði Schu-
berts, en eftir hlé í
sönglögum Hugos Wolf
við fjögur ljóð eftir
Goethe og ellefu þýzk-
þýdd ljóð úr spænsku
og loks Ítölsku ljóða-
bókunum svokölluðu.
M.ö.o. mikil og metnað-
arfull dagskrá eftir tvö
fremstu tónskáld
greinarinnar þar sem
vandað var til eftir
föngum, enda allt sung-
ið blaðlaust.
Því miður er ekki al-
veg óþarft að taka slíkt fram, enda
þónokkuð um að hérlendir ljóða-
söngvarar stytti sér leið með aðstoð
nótnapúlts. Þó e.t.v. skiljanlegra í
landi þar sem nýting tiltekinnar dag-
skrár verður aldrei nema smábrot af
því sem gerist í fjölmennari löndum.
Þar geta hljómlistarmenn auðveld-
lega treinað sér sama verkefnið svo
mánuðum og misserum skiptir. Má í
því sambandi kalla undrunarefni
hvað íslenzkir hljómlistarmenn
leggja oft mikinn undirbúning á sig
fyrir örfá eða jafnvel aðeins eitt
flutningstækifæri.
Tinna Gunnlaugsdóttir leikkona
las upp viðkomandi ljóðaþýðingu
Kristjáns Vals Ingólfssonar á undan
hverju lagi, og var það skemmtileg
tilbreyting frá venjulegum frágangi
söngtexta í tónleikaskrá. Byrjað var
í léttasta Schubertenda með Lachen
und Weinen, Heimliches Lieben,
Klärchens Lied og Seligkeit, þar
sem síðasttalda tókst bezt. Liebhab-
er in allen Gestalten, Das Mädchen,
Vergebliche Liebe og Die Männer
sind mechant komu næst, og þótti
undirrituðum textatúlkunin þar
frekar litarýr, m.a.s. í jafnþakklátu
og „píköntu“ lagi og karlakveinstöf-
um Seidls. Hæga ballaðan Blondel
zu Marien hóf síðustu Schuberthrin-
una og fylgdu Du liebst mich nicht,
Daß sie hier gewesen og Bei Dir
(Með þér – minnti í textaúrvinnslu
Seidls óneitanlega á samnefndan
söngtexta Jónasar Árnasonar) í kjöl-
farið. Píanóleikur Dalmays var lauf-
léttur við hæfi, en inn-
tónunaröryggi söngv-
arans mátti stöku
sinnum vera meira.
Einkum úr því að tölu-
vert var um slétta
raddbeitingu, sjálf-
sagðan tjáningarþátt í
ljóðasöng enda þótt
ætti sízt við á efstu og
kraftmestu nótum, sem
fyrir vikið áttu til að
skorta fyllingu og
hlýju.
Söngtúlkunin varð
viðameiri í hinum blóð-
heitu suðrænu ástar-
söngvum meistara
Wolfs, og var forvitni-
legt að upplifa muninn
á þjóðarskapgerð Spánverja og Ítala
eins og þar kom fram. Afkomendur
Íbera virtust mun jarðnærri og
skapheitari en ítölsku stúlkurnar,
sem báru aftur meira innra með sér
þótt héldust þóttafyllri og kenjóttari
hið ytra. Hér reyndi meira á píanist-
ann en í Schubert. Stundum raunar
svo mjög að sönglínan virtist auka-
atriði. Samt féll hvergi skuggi á
meistaralegan leik Miklósar, mótað-
an ýmist af markvissum skapþunga
eða munaðarfullum þokka, en ávallt
tandurskýran. Meðal hápunkta hjá
Margréti mætti í Goetheljóðunum
nefna hið gáskafulla Philine (texta-
frösunin hefði að vísu mátt vera
frjálslegri í takti, nær „kabaretti“)
og hið seiðandi Die Bekehrte, en inn-
tónuninni skjátlaðist aftur á klímöx-
um hins stormandi Hoch beglückt in
deiner Liebe.
Í spænsku ljóðunum var snareyg-
ur telpusvipur yfir kastaníettudans-
inum In dem Schatten meiner Lock-
en, en áköfustu veiin og sveiin í
Wehe der[…] hljómuðu frekar
skræk. Kankvísi fyrstu tveggja
ítölsku laganna skilaði sér hins vegar
ágætlega með geisladoppóttum
stuðningi Miklósar (Du denkst[…])
og Nein, junger Herr, og töluverður
næmleiki var einnig yfir Wir haben
beide lange Zeit geschwiegen. Radd-
fyllingarskortur efra hlaut hins veg-
ar að hrjá nokkuð hin krefjandi og
ástríðufullu lokalög Man sagt
mir[…] og Wenn du mein Liebster
steigst zum Himmel auf.
Suðrænar
ástir
TÓNLIST
Salurinn
Ljóðasöngvar eftir Schubert og Wolf.
Margrét Bóasdóttir sópran, Miklós
Dalmay píanó. Upplestur söngtexta:
Tinna Gunnlaugsdóttir. Sunnudaginn 15.
marz kl. 16.
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Margrét
Bóasdóttir
Ríkarður Ö. Pálsson
ÞÓRBERGSVEFURINN
hefur verið uppfærður og
bætt á hann nýju efni í tilefni
af afmælisdegi skáldsins, sem
var 12. mars.
Þar eru meðal annars upp-
lýsingar um málþing um Þór-
berg Þórðarson sem haldið
verður á Hrollaugsstöðum 29.
maí næstkomandi og myndir
af munum úr eigu Þórbergs.
Þá eru á vefnum fjöldi greina
um Þórberg og verk hans,
ritaskrá og tilvitnanir í höf-
undinn.
Slóðin er www.thorberg-
ur.is/
Þórbergs-
vefurinn
uppfærður
ÆTLA mætti að miklar and-
stæður væri að finna í kammer-
tónlist frá 17. öld og þeirri sem
samin var um miðja
tuttugustu öldina. Á
tónleikunum í Hafn-
arborg sl. sunnudags-
kvöld gat að heyra
leikið á ýmsar gerðir
af blokkflautum og
einnig lútur og þótt
nokkuð hafi verið
gert af því að kynna
þessi hljóðfæri eru
þau tónleikagestum
enn töluverð nýjung,
að ekki sé talað um
tónlistina.
Tónleikarnir hófust
á Tanzen und sprin-
gen eftir Hassler,
sem Marta Guðrún
söng af þokka, og þar næst komu
tvö lög, eftir ókunna höfunda,
skemmtilega leikin á blokkflautur
og lútu. Fontana átti næsta lag,
Madonna mia, pietá, og Marta
Guðrún söng síðan Blíðskapur frá
mér flýði, sérkennilegt lag eftir
van Eyck, og voru þessi lög frá 16.
og 17. öld sérlega fallega sungin.
Þrjú lög eftir ókunna höfunda
voru mjög vel flutt af Camillu og
Snorra Erni. Á milli atriða flutti
Aðalsteinn Ingólfsson nokkrar
náttúrustemmningar, eftir ýmis
íslensk ljóðskáld, sem hann telur
að falli vel að myndasýningu
Louisu Matthíasdóttur, sem
stendur yfir þessa dagana í Hafn-
arborg. Síðustu lögin fyrir hlé sem
Marta Guðrún söng voru fimm
þjóðlagaútsetningar eftir Ben-
jamin Britten. Ekki er þess getið
hvort um er að ræða umritanir, en
Britten raddsetti nokkur bresk
þjóðlög fyrir söng með píanóund-
irleik og einnig fyrir hörpu og pí-
anó. Þessar fallegu útsetningar
voru sérlega vel fluttar af Mörtu
Guðrúnu en einnig var leikur
Snorra einstaklega lifandi og fal-
lega mótaður.
Eftir hlé var tvíleikur á blokk-
flautur og lútu í verki frá tilrauna-
tímabilinu 1950 til 70, eftir þýska
blokkflautuleikarann og hljóm-
sveitarstjórann Hans-Martin
Linde (f. 1930), en hann gaf út
stuttar leiðbeiningar um skreyt-
ingar á gamalli tónlist (1958) og
handbók í blokk-
flautuleik (1962).
Þetta var skemmti-
legt verk, sérstak-
lega annar þátturinn,
Duetto, en í þeim
þriðja, Cadenze, var
nokkuð lagt í lútu-
leikinn, sem Snorri
lék mjög vel. Síðasti
kaflinn, Sernata, var
með tilvitnunum í
Kaspar Fürstenau
(1772–1819), þýskan
flautuleikara, en fjöl-
skylda hans var fræg
fyrir flautuleik og af-
komendur hans
störfuðu m.a. í Dres-
den með Weber og til er frásögn
af tónlistarlífinu þar í borg eftir
Moritz Fürstenau (1824–89).
Sequneza, mjög frægt söng-
hljóðatilraunaverk (1966) eftir
Luciano Berio, var listilega vel
flutt af Mörtu Guðrúnu. Tveir
söngvar eftir ókunn tónskáld
komu næst og síðasta verkið var
kantatan Er é pur dunque vero
eftir Monteverdi, samin 1632.
Samkvæmt tímanum er hér um að
ræða einsöngsverk með „ritorn-
ello“-hljóðfæraþáttum, hér leikn-
um á blokkflautu, en undirleikur
söngsins var framinn á lútu.
Flutningurinn í heild var frá-
bærlega vel útfærður og stílviss.
Marta Guðrún Halldórsdóttir
söng öll verkin mjög vel og af-
burða vel Sequensuna eftir Berio,
sem ekki er allra að leika sér að,
eins og Marta Guðrún gerði með
eftirminnilegum hætti.
Frábær
flutningur
Marta Guðrún
Halldórsdóttir
Jón Ásgeirsson
TÓNLIST
Hafnarborg
Flutt var gömul og nýleg tónlist fyrir
blokkflautur, lútur og söngrödd. Flytj-
endur voru Marta Guðrún Halldórs-
dóttir, Camilla Söderberg og Snorri
Örn Snorrason. Sunnudaginn 16.
mars.
KAMMERTÓNLEIKAR