Morgunblaðið - 20.03.2003, Page 11

Morgunblaðið - 20.03.2003, Page 11
FRÉTTIR 10 FIMMTUDAGUR 20. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ ÞORBJÖRN Guðmundsson, formað- ur velferðarnefndar ASÍ, sagði á ráð- stefnu ASÍ um velferðarmál, að skoð- un nefndarinnar á fátækt á Íslandi og orsökum hennar hefði leitt í ljós að fá- tækt fólk sem ekki hefði tryggt hús- næði væri í afar erfiðri stöðu. Það væri því algert lykilatriði að auka framboð á félagslegu húsnæði, en þar þyrfti ríkið að leggja fram verulega fjármuni. Markmiðið væri að biðlist- um eftir húsnæði yrði eytt á þremur árum. ASÍ kynnti á ráðstefnunni ítarlegar tillögur í velferðarmálum, en tillög- urnar eru afrakstur um tveggja ára vinnu sem unnin var í samráði við fjöl- marga aðila. Grétar Þorsteinsson, forseti ASÍ, sagði á ráðstefnunni að Íslendingar hefðu lengi stært sig af því að búa við gott velferðarkerfi, en á síðustu árum hefði þetta kerfi verið að veikjast og mikilvægt væri að snúa af þeirri braut og efla kerfið. Hann sagði að tillögur ASÍ fælu ekki í sér endanlegar út- færslur á velferðarkerfinu, en ASÍ óskaði eftir viðbrögðum stjórnmála- flokkanna við hugmyndum sínum og þess vegna hefði ASÍ boðið til ráð- stefnu 2. apríl nk. þar sem vonast væri eftir að flokkarnir kynntu af- stöðu sína til tillagna ASÍ. Valfrjálst stýrikerfi Tillögur ASÍ snerta 4 þætti, heil- brigðismál, tryggingamál, húsnæðis- mál og fátækt. Ekki er fjallað um skattamál, en ASÍ á aðild að nefnd sem skoðar skattkerfið og m.a. hug- mynd ASÍ um þrepaskiptan tekju- skatt. Þorbjörn Guðmundsson fór yfir tillögurnar. Hann sagði að ASÍ legði áherslu á að heilsugæslan yrði efld og hún yrði fyrsti viðkomustaður fólks þegar það leitaði til læknis. Jafnframt að tekið yrði upp valfrjálst stýrikerfi þar sem sjúklingar og sérgreinalækn- ar hefðu visst val um hvort þeir vildu nýta sér kerfið eða ekki. Grunnfor- senda væri að sjúklingur sem leitaði til heilsugæslunnar og síðan til sér- fræðings greiddi lægri þjónustugjald en sjúklingur sem leitaði beint til sér- fræðings. Hann sagði að ASÍ gerði sér grein fyrir að það væri ekki hægt að taka upp slíkt kerfi í einum áfanga m.a. vegna þess að í dag hefðu ekki allir aðgang að heilsugæslulækni. Hann sagði að í þessu efni sækti ASÍ fyrirmynd til Danmerkur. Þorbjörn sagði mikilvægt að fram- boð á þjónustu við aldraða yrði aukið og yrði ávallt í samræmi við þörf. Hann sagði að ASÍ vildi endurskoða verðmyndunarkerfi lyfja og auka eft- irlit með verði lyfja. Ennfremur gerði ASÍ tillögu um að tekin yrðu upp lyfjakort sem byggðust á því að sjúk- lingar greiddu hámarksgjald. ASÍ gerir ekki beina tillögu um hvert þetta gjald ætti að vera, en Þorbjörn nefndi töluna 20 þúsund krónur í þessu sambandi. Meira fjármagn til húsnæðismála Þorbjörn sagði að það væri mat ASÍ að húsbréfakerfið hentaði vel fyrir allflesta og ekki væri ástæða til að gera breytingar á því. Það væri hins vegar svo að allstór hópur fólks gæti ekki eignast húsnæði á forsend- um húsbréfakerfisins og því yrðu stjórnvöld að koma til hjálpar. Ríkið yrði að leggja fram verulega fjármuni til félagslegs húsnæðis, annaðhvort í formi niðurgreiðslna á vöxtum eða í formi stofnstyrkja. Þorbjörn sagði að vandinn hefði aukist vegna þeirra breytinga sem gerðar voru á lögum um húsnæðismál árið 1998. Ítarleg skoðun velferðarnefndar ASÍ hefði leitt í ljós að fátækt fólk sem ekki hefði tryggt húsnæði væri í mjög miklum vanda. Það væri alger for- senda fyrir úrbótum á afkomu þessa fólks að tryggja því húsnæði á for- sendum sem það réði við. Þorbjörn sagði að ASÍ vildi að stjórnvöld settu sér það markmið að eyða biðlistum eftir félagslegu hús- næði á þremur árum. Þetta væri metnaðarfullt markmið. Ein leið að þessu markmiði væri að auka fram- boð á leiguhúsnæði og það mætti m.a. gera með því að bæta rekstrarum- hverfi fyrirtækja sem vildu byggja og reka leiguíbúðir. Skorið á tengsl bóta öryrkja og aldraðra Velferðarnefndin leggur til að sam- settar lægstu tryggingabætur verði a.m.k. 110 þúsund krónur á mánuði. Þorbjörn sagði að ASÍ líti á þetta sem fyrsta skref til að bæta stöðu öryrkja. Hann sagði einnig að ASÍ vildi skilja á milli bóta öryrkja og bóta aldraðra. Margir öryrkjar væru með börn á framfæri og væru því með þunga framfærslu. Tryggingabætur til ör- yrkja ættu því að byggjast á öðrum forsendum en til aldraðra sem hefðu flestir komið sér upp þaki yfir höfuðið á starfsævinni. Þorbjörn sagði að ASÍ vildi að tekið yrði á vanda aldraðra sem ekki njóta hárra bóta úr lífeyrissjóðunum. Þarna væri að nokkru leyti um tíma- bundinn vanda að ræða sem myndi minnka samfara hækkandi lífeyris- greiðslum sjóðanna til aldraðra í sam- ræmi við aukin réttindi sjóðsfélag- anna. Velferðarnefndin gerir tillögu um að atvinnuleysisbætur hækki úr 77 þúsund krónum í 93 þúsund krónur á mánuði og jafnframt að tekjutenging bótanna verði skoðuð. Þorbjörn sagði að réttindi foreldra langveikra barna væru bágborin hér á landi. Þessi vandi yrði ekki leystur nema á sam- tryggingargrundvelli. Það væri ófær leið að láta hvert og eitt fyrirtæki bera kostnaðinn. ASÍ horfði í þessu efni til svipaðs fyrirkomulags og er í fæðingarorlofsmálum. Tillaga ASÍ væri að foreldrum langveikra barna yrði tryggð 80% laun í 36 mánuði. Hann sagði þetta fyrsta skref að lausn. Ísland með ódýrt velferðarkerfi Stefán Ólafsson, prófessor við Há- skóla Íslands, sagðist telja tillögur ASÍ marka viss tímamót. Tillögurnar væru vel unnar og málefnalegar. Á sumum sviðum bæru þær merki þess að um bráðaaðgerðir væri að ræða. Stefán sagði, líkt og forseti ASÍ, að velferðarkerfinu á Íslandi hefði hnignað á síðustu árum. Hann sagði að tölur sýndu að við værum með eitt ódýrasta velferðarkerfi sem þekktist meðal ríkra þjóða. Einkenni þess væru að lífeyrisbætur væru lágar og tekjutengingar væru víðtækar sem spöruðu útgjöld. Stefán sagði að tölur sýndu að hinn venjulegi Íslendingur væri með einna hæstu tekjur í heimi. Tölur sýndu einnig að tekjur þess fjórðungs lands- manna sem hefði lægstar tekjur væru hins vegar talsvert lægri en í ná- grannalöndum okkar. Það skýrðist að nokkru leyti af lágum tryggingabót- um og lágum atvinnuleysisbótum. At- vinnuleysisbætur væru afar lágar á Íslandi og undir fátæktarmörkum. Þá væru sjúkradagpeningar mjög lágir eða aðeins um 18% af launum á með- an þær væru 70–100% af launum á hinum Norðurlöndunum. Sjúkradag- peningar hefðu verið að lækka að raungildi á síðustu árum. Stefán kall- aði sjúkradagpeningana svartan blett á velferðarkerfi Íslendinga. Víðtækar tekjutengingar Stefán sagði að lágar bætur og víð- tækar tekjutengingar gerðu það að verkum að tryggingakerfið virkaði oft eins og ölmusukerfi, en ekki eins og eiginlegt velferðarkerfi. Að nokkru leyti mætti segja að kerfið væri að búa til fátækt. Stefán tók fram að tekjutengingar væru að mörgu leyti ágætar og margir teldu þær mikil- vægt tekjujöfnunartæki. Tekjuteng- ingar væru hins vegar oft látnar byrja að skerða tiltölulega lágar tekjur og skerðingin væri mjög brött. Hann sagði að stjórnmálamenn hér á landi hefðu notað tekjutengingar mikið því þetta væri þægilegt og sveigjanlegt tæki. Það væri oft erfitt að verjast þessum aðgerðum vegna þess að af- leiðingarnar væru flóknar. Hann sagði að þegar grunnlífeyrir al- mannatrygginga var tekjutengdur árið 1992 hefði verið lítið um andmæli, en hann sagði að slík aðgerð hefði hvergi annars staðar verið samþykkt án harðrar andstöðu. Sjúkrasjóðir 19. aldar fyrirbæri Stefán sagði að sú meginhugsun í tillögum ASÍ að velferð væri fyrir alla, óháð efnahag, væri mikilvæg. Í þessu fælist grunnhugsunin á bak við velferðarkerfið, að aldur, veikindi, fötlun og atvinnuleysi ætti ekki að svipta fólk möguleikum til þátttöku í samfélaginu. Hann gagnrýndi hins vegar verkalýðshreyfinguna fyrir að reka sjúkrasjóði sem hann sagði að byggðust á 19. aldar hugsun, þ.e. hugsuninni um ölmusu. Hann hvatti launþegasamtökin til að afnema sjúkrasjóðakerfið og leggja það inn í Tryggingastofnun ríkisins. Alþýðusamband Íslands kynnir ítarlegar tillögur í velferðarmálum á ráðstefnu Morgunblaðið/Kristinn Þorbjörn Guðmundsson, formaður velferðarnefndar ASÍ, kynnti tillögur ASÍ á ráðstefnu um velferðarkerfið sem haldin var í gær. Biðlistum eftir húsnæði verði eytt á þremur árum Grétar Þorsteinsson forseti ASÍ sagði á ráðstefnu um velferðarmál í gær að velferð- arkerfið á Íslandi hefði verið að veikjast á síðustu árum. Egill Ólafsson sat ráðstefn- una þar sem ASÍ kynnti ítarlegar tillögur í velferðarmálum og kallaði jafnframt eftir viðbrögðum stjórnmálaflokkanna við þeim. egol@mbl.is FRAMBOÐSLISTI Frjálslynda flokksins í Suðurkjördæmi hefur verið birtur. Eftirtaldir skipa 10 efstu sæti og heiðurssæti: 1. sæti Magnús Þór Hafsteinsson (38 ára), fiskifræðingur, fréttamað- ur, Akranesi, 2. sæti Grétar Mar Jónsson (47), skipstjóri, Sandgerði, 3. sæti Arndís Ásta Gestsdóttir (50), leikskólakennari, Selfossi, 4. sæti Hanna Birna Jóhannsd. (58), stuðn- ingsfulltrúi, Vestmannaeyjum, 5. sæti Stefán Brandur Jónsson (36), rafeindavirkjameistari, Höfn, Hornafirði, 6. sæti Kristín María Birgisdóttir (22), stúdent, Grindavík, 7. sæti Benóný Jónsson (34), líffræð- ingur, Hvolsvelli, 8. sæti Baldvin Nielsen (39), stýrimaður, Reykja- nesbæ, 9. sæti Sigurður Frans Þrá- insson (36), útgerðarmaður, skip- stjóri, Vestmannaeyjum, 10. sæti Jón M. Arason (42), útgerðarmaður, skipstjóri, Þorlákshöfn. Heiðurssæti Benedikt Thorarensen (77), fv. fram- kvæmdastjóri, Þorlákshöfn. Listi Frjáls- lynda flokks- ins í Suður- kjördæmi BRESKUR jöklafræðingur, dr. John Moore, segir gögn úr ískjarna frá Svalbarða benda til að Heklu- gosið árið 1766 og Skaftáreldagosið 1783 hafi haft víðtæk áhrif á lofts- lag á Svalbarða. Rannsóknir hans sýna að frá árinu 1766 til 1816 hafi hitastig lækkað þar og snjósöfnun minnkað til muna. Sambærilegra áhrifa virðist ekki hafa gætt á Grænlandi. John Moore er staddur er hér á landi í boði Vatnamælinga Orku- stofnunar, Jarðfræðafélags Íslands og Jöklarannsóknafélagsins. Hann hefur á liðnum árum verið einn af stjórnendum ískjarnaborana og annarra rannsókna á Svalbarða, í samvinnu við norska, sænska og pólska vísindamenn, ásamt því að stunda rannsóknir á Grænlands- jökli og Suðurskautsjöklinum. Frá árinu 1993 hefur hann starfað við Arctic Centre í Rovan- iemi á Finnlandi. Moore hefur óbil- andi áhuga á jöklum og sögu veðurfars og ferðast víða við rann- sóknir sínar. Kannar hann stærð jöklanna, hreyfingar og við- brögð þeirra við veð- urfarsbreytingum. Aðspurður af hverju hann hafi eytt svo miklum tíma og vinnu á Svalbarða segir hann smærri jökla auðveldari yfirferðar en þeir stærri á Græn- landi og Suðurskautslandinu. Hann segir að hingað til hafi mestar upplýsingar um veðurfars- sögu undanfarinna 100.000 ára fengist með könnun ískjarna úr Grænlandsjökli. Við rannsókn smærri jökla, t.d. á Sval- barða, megi hins veg- ar afla nákvæmra gagna um styttri tímabil. Ískjarni, sem boraður var á jöklin- um Lomonosovfonna 1997 hefur veitt upp- lýsingar um hita- breytingar á Sval- barða aftur til ársins 1150. Gögnin virðast benda til að þá hafi verið hlýrra á Sval- barða, en síðar varð. Litlu ísöldinni lauk snögglega á svæðinu á tímabilinu 1915–1920. Moore segir jökla á Svalbarða hafa verið að minnka síðustu hundrað árin. Hann segir rann- sóknir þar gefa staðbundnar vís- bendingar um viðbrögð jökla við veðurfarsbreytingum. Hinir smærri jöklar bregðist öðruvísi við veðurfarsbreytingum en hinar stóru jökulbreiður á Grænlandi og Suðurskautinu. „Ef horft er á Norðuríshaf þá hafa aðstæður þar breyst mikið, þó aðeins sé litið til síðustu 30 ára. Nú berst meiri sjór frá Atlantshafi á Norðuríshaf sem breytir lífríkinu og aðrar tegundir þrífast þar, sem ekki voru áður, en aðrar hverfa. Heilt vistkerfi hefur því verið að breytast,“ segir Moore. „Rann- sóknir á jöklabúskapnum geta gefið okkur vísbendingar um við hverju við megum búast í framtíðinni.“ John Moore heldur opinn fyrir- lestur í Norræna húsinu í kvöld kl. 20 á vegum Jöklarannsóknafélags Íslands. Breskur jöklafræðingur hefur stundað jöklarannsóknir á Svalbarða Heklugosið árið 1766 hafði víð- tæk áhrif á loftslag á Svalbarða Dr. John Moore

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.