Morgunblaðið - 31.03.2003, Blaðsíða 18

18 MÁNUDAGUR 31. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MARGAN rekur í rogastans þegar
verðmæti stangveiðiíþróttarinnar
ber á góma. Verðmæti einstakra
veiðiáa hleypur á hundruðum millj-
óna króna. Leigusamningar milli
bænda og veiðifélaga geta talið á
fjórða hundrað milljóna íslenskra
króna fyrir einstakar ár á 10 ára
tímabili.
Erlendir veiðimenn bera þennan
kostnað uppi. Árlega mæta hundruð,
jafnevel þúsundir, efnaðra manna til
veiða, hver í sinni eftirlætisá. Marg-
feldisáhrifin eru óneitanlega mikil.
Flugfélög, bílaleigur, sérverslanir
með veiðivörur, veitingaiðnaðurinn
og ótal fleiri þjónustufyrirtæki njóta
góðs af þessum eftirsóttu ferða-
mönnum.
Laxveiðiár á Íslandi eru á annað
hundruð. Silungsveiðiár og -vötn eru
í þúsundatali. Ísland er og hefur ver-
ið einstakur kostur fyrir áhugamenn
um stangveiðar. Íslensk stangveiði
er margra milljarða virði.
Laxeldi = Hætta
Á fjörðum fyrir austan land hefur
sjókvíaeldi á laxi litið dagsins ljós.
Laxaseiði með norskum erfðavísum
eiga að bera eldið uppi. Hættan er
augljós. Sjókvíum stafar hætta af ís-
lensku veðurfari, geta laskast þegar
mikið blæs. Eldislax af norskum
uppruna sleppur úr kvíunum og leit-
ar að fersku vatni – íslenskum lax-
veiðiám. Blöndun ólíkra laxastofna í
íslenskum ám getur haft ófyrir-
sjáanlegar afleiðingar. Milljarða-
tekjum af ferðamannaiðnaði, lifi-
brauð hundruða, jafnvel þúsunda
Íslendinga, er stofnað í hættu á alt-
ari nýrra hagsmuna stórútgerðanna.
Metralög af skít
Hugsum nokkur ár fram í tímann.
Laxeldið hefur fengið að þróast.
Hagsmunaárekstrar milli laxeld-
isbænda og íslensks ferðamannaiðn-
aðar hafa ekki fram hjá neinum far-
ið. Stangveiðiiðnaðurinn er á
heljarþröm. Erlendir veiðimenn
hafa kvatt, koma ekki lengur og
tekjutapið er algert. Hundruð árs-
verka hafa farið í súginn. Í staðinn
eru komnir nokkrir Pólverjar til að
pakka laxi, allt er meira og minna
vélvætt. Íslenskir firðir geyma
metralög af skít en slík hefur þróun-
in verið í norskum fjörðum. Úrgang-
ur þúsunda tonna af laxi hefur lagst
jafnt og þétt yfir botn fjarðanna.
Eitrað kolmónoxíðgas hefur drepið
allan botngróður. Eyðilendur neð-
ansjávar eru orðnar að veruleika.
Heimsframleiðsla á laxi (Salmo
salar) hefur margfaldast á u
förnum árum. Yfir milljón t
laxi er nú slátrað árlega. Ve
afurðum hefur hríðfallið.
Þorskurinn er orðinn dýr
laxinn. Laxabændur í Nore
Skotlandi, Færeyjum og víð
miklum peningum, alls stað
grátið. Hagnaðarvon laxeld
heyrir sögunni til. Því skyld
Íslendingar ógna stórum fe
mannaiðnaði sem stangveið
það vegna taprekstrar á lax
Hitt er annað að vert er að v
hygli á bleikjueldi þar sem r
er í blóma og afurðaverð er
hærra en fyrir laxaafurðir.
eldið ógnar ekki náttúru lan
öðrum iðnaði eins og laxeldi
lensk stjórnvöld ættu freka
renna hýru auga til bleikjue
frekar en nokkurn tíma til l
sem er mikil tímaskekkja.
Af hverju þessi
slæma fjárfesting
Því skyldu íslensk útgerð
irtæki sjá hag í að fjárfesta
sem skilar slæmri afkomu?
Tökum mið af arðsemi
Eftir Gunnar
Örlygsson
„Frjálslyndi flokkurinn hafnar eld
lendum laxfiskastofnum við stren
landsins. Frjálslyndi flokkurinn st
hins vegar eindregið eldi á íslens
vatna- og sjávarlífverum.“
ÞAU ÁR sem Sjálfstæðisflokkurinn
hefur verið við stjórn landsins hefur
markvisst verið unnið að því að efla
og styrkja menntun í landinu allt frá
leikskóla- upp á háskólastig. Fram-
lög til menntamála, rannsókna og
vísinda á Íslandi eru há í sam-
anburði við önnur lönd innan
OECD. Hér verða raktar nokkrar
staðreyndir um framfaraskref í
menntamálum á Íslandi í stjórnartíð
Sjálfstæðisflokksins.

Tæp 15% af útgjöldum hins op-
inbera fara til menntamála hér á
landi, en um 11,2% að meðaltali í
ESB.

Áætlað er að heildarútgjöld til
rannsókna hafi numið tæpum 22
milljörðum króna árið 2001, sem
eru um 3% af landsframleiðslu,
samanborið við rúmlega 6 millj-
arða árið 1991. Á árinu 2001 námu
framlög ríkisins til rannsóknar-
mála tæpum 7 milljörðum króna
eða um 1% af landsframleiðslu og
er hlutfallið hið hæsta sem gerist.
Opinber framlög Íslendinga jafn-
gilda um 26 þús. kr. á mann.

Mikið framfaraskref var stigið
þegar sett voru ný lög um leik-
skóla árið 1994 en samkvæmt
þeim var leikskólinn gerður að
fyrsta skólastiginu í skólakerfinu.
Samkvæmt lögunum annast leik-
skólinn, að ósk foreldra, uppeldi
og menntun barna á leik-
skólaaldri undir handleiðslu sér-
menntaðs fólks. Árið 1999 tók síð-
an fyrsta aðalnámskrá leikskóla
gildi.

Grunnskólarnir voru fluttir frá
ríki til sveitarfélaga 1. ág
1996. Með flutningi grun
til sveitarfélaga er stjórn
anna færð nær borgurun
fulltrúa þeirra í sveitarst
Foreldrar fengu nýtt hlu
skólamenn aukið sjálfstæ
taka ákvarðanir um stofn
ar.

Aðalnámskrár grunnskó
framhaldsskóla voru sett
1999 en þær eru meginvi
skólastarfs og þýðingarm
vegur úrbóta í menntam

Fatlaðir nemendur eiga
fjögurra ára námi í fram
skólum.
Framfarir í menntamá
Eftir Sigurrósu
Þorgrímsdóttur
„Sjálfstæðismenn vilja halda áfra
auka framlög til menntamála á næ
árum m.a. til þess að festa í sess
þann mikla vöxt sem verið hefur á
framhaldsskóla- og háskólastigi.
ÞAÐ er oft sagt að það megi meta
þjóðir og samfélög af því hvernig
komið sé fram við þá sem minnst
mega sín. Víðast hvar þykir lítil-
mannlegt að níðast á þeim verst
settu. Menn slá sig ekki til riddara
með hnjóðsyrðum í garð þeirra sem
eru aðstoðar þurfi. Eða hvað?
Undanfarin ár hafa stjórnvöld
hér á landi smátt og smátt, að því
er virðist meðvitað, seilst æ lengra í
þá átt að auka bilið milli ríkra og fá-
tækra. Álögur á sjúklinga hafa ver-
ið auknar, kostnaður sjúklinga við
lyfjakaup hefur aukist, og hlutdeild
þeirra í kostnaði heilbrigðiskerf-
isins vaxið. Framan af átti að heita
svo að verið væri að auka kostn-
aðarvitund, en seinustu hækkanir
hafa runnið í gegn kinnroðalaust,
og heilbrigðisráðherra lét sig ekki
muna um að hækka gjöld fyrir
læknisþjónustu í tvígang í janúar,
fyrst þann fyrsta en síðan þann 15.
Þessar hækkanir hafa nú gengið
svo langt að farið er að bera á því
að fólk spyrji hvort ekki sé óhætt
að sleppa þessari meðferð eða
hinni, það hafi hreinlega ekki ráð á
að borga. Til að bíta höfuðið af
skömminni hafa svo stjórnvöld
haldið áfram að mismuna sjúk-
lingahópum, t.d. þurfa geðsjúkir oft
að borga meiri hlut í sínum lyfjum
en t.a.m. hjartasjúklingar.
Eldri borgarar á biðlista
En það eru ekki bara sjúklingum
sem má blæða ef nota má jafn
myndræna samlíkingu. Skattpíning
láglaunafólks (þ.m.t. aldraðra og
öryrkja) hefur aukist jafnt og þétt í
stjórnartíð núverandi ríkisstjórnar.
Nýlegar upplýsingar frá Félagi
eldri borgara hafa varpað skýru
ljósi á þá staðreynd að „ska
lækkanir“ ríkisstjórnarinn
fyrst og fremst nýst hálaun
og eignamönnum.
En hvað með aldraða, ha
það ekki svo gott? Sem bet
eru æ fleiri eldri borgarar
heilsu. Sumir hverjir búa j
við ágætan lífeyri. En það
allir aldraðir svo heppnir. Þ
borgarar sem búa við heils
kaldar kveðjur frá stjórnvö
Ekki aðeins í auknum álög
ur einnig í algeru úrræðale
köflum fálmkenndum vinn
um. Aukinn kaupmáttur he
lítið að segja upp í þá eymd
þurfa að bíða mánuðum og
árum saman eftir nauðsyn
Metnaðarfullt samféla
Eftir Ólaf Þór
Gunnarsson
„Undanfarin ár hafa stjórnvöld
hér á landi smátt og smátt, að
því er virðist meðvitað, seilst
æ lengra í þá átt að auka bilið
milli ríkra og fátækra.“
KOSIÐ UM FRAMTÍÐINA
Ef marka má niðurstöður skoð-anakannana undanfarnar vikurgæti myndun tveggja flokka
ríkisstjórnar reynst erfið að loknum
kosningum. Einu flokkarnir er gætu
myndað slíka stjórn miðað við skoðana-
kannanir væru Sjálfstæðisflokkur og
Samfylkingin. Í ljósi þess hversu ólíkar
áherslu þeirra flokka eru og þar sem
Samfylkingin hefur lýst því yfir að
markmið flokksins sé að koma Sjálf-
stæðisflokknum úr ríkisstjórn hlýtur
slíkt stjórnarmynstur hins vegar að
teljast ólíklegt í stöðunni.
Davíð Oddsson, forsætisráðherra og
formaður Sjálfstæðisflokksins, lýsti
því yfir í gær að Sjálfstæðisflokkurinn
myndi ekki taka þátt í myndun þriggja
flokka ríkisstjórnar. „Það eru eilíf upp-
boð á milli flokka þannig að það gengur
ekki,“ segir Davíð Oddsson í samtali
við Morgunblaðið.
Reynslan af þriggja flokka ríkis-
stjórnum er ekki góð, ekki síst af þeirri
ástæðu sem forsætisráðherra nefnir.
Þær hafa yfirleitt einkennst af átökum
og togstreitu þeirra flokka er hafa
myndað þær með þeim afleiðingum að
landsstjórnin hefur orðið ómarkviss og
sundurleit.
Íslendingar standa nú á ákveðnum
tímamótum. Flest bendir til að nýtt
hagvaxtarskeið sé að hefja göngu sína,
ekki síst vegna ákvörðunar um bygg-
ingu álvers á Reyðarfirði. Fyrir dyrum
standa einhverjar mestu framkvæmdir
Íslandssögunnar. Í þessu felast gífur-
leg tækifæri ef rétt er haldið á málum
en einnig miklar hættur ef stjórn
landsmála einkennist ekki af festu og
stöðugleika.
Sú ríkisstjórn sem setið hefur við
völd undanfarin átta ár hefur að flestu
leyti verið einstaklega farsæl. Efna-
hagsmál hafa einkennst af stöðugleika
og umbætur verið gerðar á fjölmörgum
sviðum.
Í lokaávarpi sínu á landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins í gær benti Davíð
Oddsson á að í kosningunum í vor yrði
kosið um framtíðina, um það hvaða
stefnu verði fylgt á næstu fjórum árum.
Tillögur Sjálfstæðisflokksins í
skattamálum, sem kynntar voru á
fundinum, sýna í raun hversu vel hefur
verið búið í haginn fyrir næstu ríkis-
stjórn. Að hægt sé að boða með raun-
hæfu móti skattalækkanir er nema
samtals 22 milljörðum króna er til
marks um einstaklega trausta stöðu
þjóðarbúsins. Það er hins vegar ekki
sjálfgefið að sú verði einnig raunin eft-
ir fjögur ár.
Í tíð núverandi ríkisstjórnar undir
forystu Sjálfstæðisflokksins hefur
kaupmáttur einstaklinga aukist veru-
lega og starfsumhverfi fyrirtækja ver-
ið bætt til muna. Enn eru þó mörg
verkefni framundan. Það er eilífðar-
verkefni að tryggja að lífskjör og lífs-
skilyrði þjóðarinnar séu eins og best
gerist annars staðar.
SKOÐANA- OG TJÁNINGARFRELSI
Við Íslendingar búum við skoðana-og tjáningarfrelsi. Þessi mann-
réttindi eru stjórnarskrárvarin. Þau
eru eitt af því, sem skilur á milli lýð-
ræðisríkja og þeirra þjóða, sem búa við
einræði og skoðanakúgun. Ætla mætti
að nánast allir landsmenn séu sammála
því, að skoðanafrelsi og tjáningarfrelsi
séu mannréttindi, sem eigi að virða í
okkar vel menntaða, upplýsta lýðræð-
isþjóðfélagi.
Ef marka má hins vegar þær upp-
hringingar og athugasemdir, sem rit-
stjórn Morgunblaðsins fær eða berast
blaðinu með öðrum hætti er auðvelt að
komast að þeirri niðurstöðu, að stuðn-
ingur við þessi sjálfsögðu mannréttindi
sé takmarkaðri en ætla mætti.
Það er nánast daglegt brauð að borg-
arar þessa lands hafi samband við rit-
stjórnina og lýsi undrun yfir því að
þessi eða hinn fái birta grein með skoð-
unum, sem viðmælandinn telur ekki
eiga heima á síðum blaðsins. Þetta á
ekki sízt við ef um er að ræða skoðanir,
sem falla ekki að viðteknum skoðunum
fjöldans, sjónarmið, sem sett eru fram
á óvenjulegan hátt, eða t.d. skoðanir,
sem eru í beinni andstöðu við sjónar-
mið Morgunblaðsins í tilteknum mál-
um.
Umtalsverð aukning verður á at-
hugasemdum af þessu tagi, þegar nálg-
ast kosningar.
Af þessu tilefni er rétt að taka fram
og ítreka það, sem margsinnis hefur
verið sagt, að Morgunblaðið er opið
fyrir nánast öllum skoðunum, hverju
nafni sem nefnast og hvort sem þær
ganga gegn sjónarmiðum blaðsins eða
tiltekinna stjórnmálaflokka, svo fremi,
sem þær eru settar fram á þann hátt,
að þær brjóti ekki í bága við löggjöf um
meiðyrði. Þar eru mörkin dregin.
Vissulega er álitamál, hvenær texti
getur talizt brot á meiðyrðalöggjöf og
er þá leitað álits lögmanns ritstjórn-
arinnar á þeim þætti málsins.
Í einstaka málum hefur Morgunblað-
ið komizt að þeirri niðurstöðu að feng-
inni reynslu, að halda beri umræðum
um þau málefni í lágmarki á síðum
blaðsins. Þetta á við um umræður um
fóstureyðingar, sem ekki virðist hægt
að ræða á málefnalegan hátt svo og um
deilur um einstök forræðismál, sem
ekki eiga heima á síðum blaðsins nema
í algerum undantekningartilvikum.
Því miður er það svo, að stóryrði ein-
kenna enn um of umræður og skoðana-
skipti í dagblöðum. Þegar stóryrði
ganga úr hófi er leitað mjög ákveðið
eftir því við greinarhöfunda að þeir
stilli skap sitt á síðum blaðsins og í
flestum tilvikum bera slíkar fortölur
árangur. Það er t.d. ekki við hæfi að
uppnefna fólk í blaðagreinum. Það
mundu ekki teljast mannasiðir í al-
mennum samskiptum á milli manna og
á ekki frekar við í blaðagreinum.
Að þessu er vikið nú í forystugrein
Morgunblaðsins af marggefnu tilefni
að undanförnu. Kröfur um að tilteknar
skoðanir megi ekki sjást á síðum Morg-
unblaðsins eru fráleitar og á þær er
ekki hlustað.
Það er svo annað mál að gífurleg
ásókn eftir birtingu greina í blaðinu
gerir það að verkum, að biðtími er því
miður óhóflega langur. Ritstjórn
Morgunblaðsins telur að búið sé að
ganga eins langt og nokkur kostur er
varðandi lengd greina í blaðinu. Hins
vegar er ritstjórnin þeirrar skoðunar,
að skoðanafrelsi og tjáningarfrelsi séu
svo mikilvæg mannréttindi, að það
væri rangt að velja þann kostinn að
velja og hafna í ríkara mæli en nú er
gert. Borgarar þessa lands eiga rétt á
að láta skoðanir sínar í ljósi og það
mega aldrei verða forréttindi fáeinna
útvalinna.