Morgunblaðið - 28.10.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
D
AVÍÐ Oddsson forsætis-
ráðherra kynnti á þingi
Norðurlandaráðs í Ósló í
gær formennskuáætlun
Íslendinga í Norrænu
ráðherranefndinni fyrir árið 2004. Ís-
lendingar taka við formennskunni um
áramótin af Svíum. „Undir kjörorðinu
„Auðlindir Norðurlanda“ ætlum við Ís-
lendingar að leiða norrænt samstarf á
næsta ári,“ sagði Davíð.
„Sá auður sem býr í náttúru, fólki og
opnu lýðræðislegu samfélagi er grund-
völlur norrænnar hagsældar. Þar liggja
og forsendur framfara heima fyrir og
áhrifa á alþjóðavettvangi. Markmið for-
mennskuáætlunar Íslands er að nýta í
ríkara mæli en gert er þann styrk sem
Norðurlöndin búa yfir.“
Í máli Davíðs kom fram að Íslend-
ingar myndu, í formennskutíð sinni,
leggja áherslu á öflugra samstarf við
grannsvæðin við Norður-Atlantshaf.
„Nauðsynlegt er að vaka yfir vistkerfi
hafsins og það verður eingöngu gert í
nánu samstarfi þjóða. Við leggjum því
ríka áherslu á að efla norrænt samstarf
við grannsvæðin við Norður-Atlantshaf
um verndun hafsins, sjálfbæra nýtingu
og auðlindastjórnun.“ Síðan sagði hann:
„Við Íslendingar munum beita okkur
fyrir því að tillögum um aukin tengsl við
grannsvæðin við Norður-Atlantshaf og
eflingu vestnorræns svæðasamstarfs
sem verða til umræðu hér á þinginu
verði fylgt eftir. Auk tillagna um vernd-
un hafsins fela þær í sér vegvísi að sam-
starfi um rannsóknir og vísindi, sam-
göngur, ferðamál og heilbrigðismál. Það
er ekki bara í þágu Vestur-norðurlanda
heldur allra norrænu ríkjanna.“
Auk þess sagði Davíð mikilvægt að
efla starfsemi ráðherranefndarinnar um
málefni norðurskautssvæðisins og
styrkja samstarfið við Norðurskauts-
ráðið sem og önnur ríkjasamtök á norð-
lægu svæðunum.
Heilladrjúgt samstarf
við Eystrasaltsríkin
Davíð fór inn á stækkun Evrópusam-
bandsins (ESB) og sagði að með stækk-
un þess og Evrópska efnahagssvæðisins
opnuðust ný tækifæri fyrir Norðurlönd-
in til að efla samskipti og viðskipti við
önnur svæði í álfunni, þar má meðal við
Eystrasaltsríkin.
„Norrænt samstarf við Eystrasalts-
ríkin og Norðvestur-Rússland hefur
verið heilladrjúgt og mikilvægt er að
rækta það áfram. Þar sem Eystrasalts-
ríkin eru á leið inn í Evrópusambandið
er hafin heildarúttekt á samskiptunum
við þau til að þau verði virk í breyttu
pólitísku umhverfi. Það er ánægjulegt
að nú hefur verið ákveðið að Eystra-
saltsríkin verði aðilar að Norræna fjár-
festingarbankanum. Á næsta ári verður
gengið formlega frá málinu. Þetta sýnir
hve sveigjanlegt norrænt samstarf er,
en styrkur þess hefur jafnan verið að
geta lagað sig að breytingum þannig að
allar þjóðirnar hafi hag af.“
Davíð fór einnig inn á orkumál í ræðu
sinni og sagði að stefnt væri að sjálf-
bærri, öruggri og samkeppnishæfri
orkunotkun á Norðurlöndunum og
grannsvæðunum. „Samvinna Norður-
landa um opnun raforkumarkaðarins
hefur verið einstök.
yfir meiri orkuauðl
lönd og þau eru í fa
að nýta endurnýja
Rannsóknir á vetni
aukist gífurlega á un
til þremur árum og
þeim um allan heim.
Íslendinga að Nor
muna rannsóknasam
sviði.“
Norrænn margm
Davíð sagði einn
vildu í formennsku
Davíð Oddsson kynnti formennskuáætlun á þin
Aukin tengsl vi
við Norður-Atl
SIV Friðleifsdóttir umhverf-
isráðherra kynnti formennsku-
áætlun Íslands í Norrænu ráð-
herranefndinni 2004 á
blaðamannafundi í Ósló, Noregi,
síðdegis í gær, en áður hafði Davíð
Oddsson forsætisráðherra kynnt
áætlunina á þingi Norðurlanda-
ráðs. Siv mun í formennskutíð Ís-
lendinga verða formaður sam-
starfsráðherranna, en
samstarfsráðherrarnir bera ábyrgð á samræmingu
norræna samstarfsins.
Í samtali við Morgunblaðið leggur Siv m.a. áherslu
á að Íslendingar vilji í formennskutíð sinni efla sam-
starf Norðurlandanna „til vesturs“ eins og hún orðar
það. „Íslendingar leggja mikla áherslu á að vestnor-
ræna samstarfið fái meira vægi í norrænu samstarfi,“
segir hún, „einkum vegna þess að hagsmunir Norður-
Atlantshafsins afmarkast ekki við Vestur-Norðurlönd
heldur fara þeir saman við heildarhagsmuni Norð-
urlanda.“
Í því sambandi segir hún að Íslendingar leggi jafn-
framt áherslu á að Norræna ráðherranefndin leiti
einnig eftir samstarfi við grannsvæði Vestur-
Norðurlanda s.s. Atlantshafshéruð Kanada, skosk
eyjarnar og Írland. Minnir hún á að allar þjóðir vi
Norður-Atlantshaf beri sameiginlega ábyrgð á sjá
arauðlindum svæðisins og nýtingu þeirra. Þær ver
því að vinna saman að því að vernda vistkerfi hafs
Siv nefnir einnig að Íslendingar vilji í formenns
tíð sinni leggja áherslu á að samræma upplýsinga
sjálfbæra nýtingu sjávarauðlinda, efnainnihald í s
arfangi og merkingu og rekjanleika sjávarafurða.
Hugmyndir eru uppi um að þær upplýsingar meg
varðveita í samræmdum gagnabanka, þar sem leit
megi gagna um sérstöðu ólíkra hafsvæða og tegun
Ný leið í málefnum fatlaðra
Að sögn Sivjar er einnig mikill vilji til að fylgja e
niðurstöðum svokallaðrar hvítbókar um Norðurlö
sem framúrskarandi svæði fyrir rannsóknir og ný
sköpun. Hvítbókin verður nánar kynnt á þingi No
urlandaráðs, en að sögn Sivjar eru þar m.a. tillögu
sem ganga út á að efla enn frekar samstarfið milli
indasamfélagsins og nýsköpunar.
Siv nefnir fleiri mál sem Íslendingar vilja í for-
mennskutíð sinni leggja áherslu á. Þar má nefna v
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráðherra hélt blað
Vestnorræna samstarfi
meira vægi í Norðurlan
Siv Friðleifsdóttir
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra vék að því í ræðu sinni á þ
urlandaráðs í gær, er hann kynnti formennskuáætlun Íslend
2004, að Íslendingar fögnuðu aldarafmæli heimastjórnar á Í
ári. Sagði hann að Íslendingar legðu því til að ríkisstjórnir N
skipuðu nefnd til að skoða framtíð lýðræðisins m.a. í ljósi au
ingar.
„Heimastjórnin 1904 var ekki einungis undanfari sjálfstæ
hún líka á okkur þær skyldur að tryggja lýðræðislega stjórn
hann því við að stöðugt þyrfti að vaka yfir lýðræðinu og hafa
þáttum þess.
„Því ætlum við að taka áskorun Norðurlandaráðs sem hva
umræðu um lýðræðið. Við leggjum til að ríkisstjórnirnar ski
skoða framtíð þess í ljósi aukinnar hnattvæðingar og þeirra
ast í upplýsingatækni. Sú nefnd á einnig að skoða hvernig bæ
almennings að upplýsingum um störf löggjafar- og framkvæ
Þá sagði Davíð að Íslendingar stefndu jafnframt að því að
á formennskuárinu um lýðræðisþróun í upplýsingasamfélag
Skipuð verði nefnd sem
skoði framtíð lýðræðisin
Forsætisráðherrar Norðurlandanna: Matti Vanhanen, Finnla
Fogh Rasmussen, Danmörku, og Göran Persson, Svíþjóð.
SKÓLAGJÖLD VIÐ
HÁSKÓLA ÍSLANDS
Páll Skúlason, rektor Háskóla Ís-lands, ræddi á háskólahátíð álaugardag hugmyndir um að
taka upp skólagjöld við HÍ. Eins og
Páll bendir á í viðtali við Morgunblaðið
á sunnudag eru þessar hugmyndir ekki
nýjar af nálinni og hafa komið upp af og
til á undanförnum árum. Tvennt hefur
hins vegar orðið til þess að hleypa
krafti í þessar umræður. Annars vegar
er það nýtt samkeppnisumhverfi Há-
skóla Íslands. Komnir eru til sögu
nokkrir einkareknir háskólar, sem
annars vegar fá fjárframlög með hverj-
um nemanda frá ríkisvaldinu, eins og
HÍ, en geta jafnframt innheimt skóla-
gjöld og þannig staðið undir betri þjón-
ustu eða aðstöðu fyrir nemendur. Hins
vegar hefur nemendum við Háskóla Ís-
lands sjálfan fjölgað gífurlega með til-
heyrandi kostnaði fyrir skattgreiðend-
ur. Margir telja að þau framlög, sem
ríkið skammtar skólanum, dugi ekki til
að þjónusta allan þennan fjölda með
viðunandi hætti; að í raun komi fjölg-
unin niður á gæðum menntunarinnar.
Spurningin um jafnan aðgang að há-
skólanámi, óháð efnahag, vaknar
gjarnan þegar rætt er um skólagjöld
við Háskóla Íslands. Eins og Páll
Skúlason bendir á verður að gera ráð
fyrir að Lánasjóður íslenzkra náms-
manna myndi lána nemendum við HÍ
fyrir skólagjöldum með niðurgreiddum
vöxtum, rétt eins og nemendum við
einkareknu háskólanna er lánað. Raun-
ar liggja a.m.k. enn sem komið er ekki
fyrir neinar vísbendingar um að fólk
sæki síður í einkareknu skólana en HÍ
vegna skólagjaldanna; ef eitthvað er
má færa rök fyrir því að nemendur
ættu að telja þá eftirsóttari vegna þess
fjárhagslega svigrúms sem þeir hafa
umfram Háskóla Íslands til að veita
betri þjónustu. Þá hafa skólagjöld ekki
fælt fólk frá því að sækja sér þekkingu
til Endurmenntunar HÍ sem nýtur
mikilla vinsælda.
Páll Skúlason bendir jafnframt á að
um leið og skólagjöldum yrði komið á
þyrfti að taka upp kerfi styrkja eða nið-
urfellingar skólagjalda fyrir góða nem-
endur sem ættu e.t.v. kost á háskóla-
námi án skólagjalda erlendis. Skólinn
þurfi áfram að hafa möguleika á að laða
til sín beztu nemendurna með þeim
hætti.
Háskólarektor bendir á að lítið hafi
farið fyrir umræðum um hugsanleg
áhrif upptöku skólagjalda á innra starf
skólans og bendir á að sumir hafi haldið
því fram að upptaka skólagjalda myndi
valda því að nemendur yrðu virkari í
náminu og gerðu meiri kröfur til skól-
ans, t.d. varðandi betri aðstöðu og
kennslu. Þetta er áreiðanlega rétt og
við það má bæta að upptaka skóla-
gjalda er líkleg til að halda nemendum
við efnið og draga úr því að fólk stundi
námið með hálfum huga og ljúki ekki
prófum.
Rætt hefur verið hvort eingöngu
ætti að taka skólagjöld í framhalds-
námi, þ.e. meistara- og doktorsnámi.
Þau rök eru fyrir því sem Páll Skúlason
nefnir, að líta megi í vaxandi mæli á
BA- eða BS-gráðu sem grunnnám,
sambærilega við gamla stúdentsprófið.
Á móti kemur hins vegar að væntan-
lega er meiri þörf á því aðhaldi sem
nemendum er veitt með hóflegum
skólagjöldum í grunnnáminu. Þeir, sem
skrá sig í framhaldsnám, eru alla jafna
búnir að marka sér skýra stefnu.
Kjarni þessa máls er að við núver-
andi aðstæður stendur Háskóli Íslands
að mörgu leyti höllum fæti í samkeppni
við einkarekna háskóla. Við því er tæp-
lega að búast að skattgreiðendur séu
reiðubúnir að greiða sífellt meira til
skólans til að hann hafi úr sömu fjár-
munum að spila á hvern nemanda og
einkareknu skólarnir, í ljósi þess að
þeir síðarnefndu fjármagna sig að tals-
verðu leyti með sjálfsaflafé og njóta
mikilla vinsælda þrátt fyrir það.
Páll Skúlason segir í viðtalinu við
Morgunblaðið að hugmyndir hans
gangi út á að innheimta 100 til 150 þús-
und krónur á nemanda á misseri í
skólagjöld. Miðað við að foreldrar leik-
skólabarna greiða árlega á fjórða
hundrað þúsund krónur í „skólagjöld“
fyrir börn sín, án þess að standa til
boða nein opinber lánafyrirgreiðsla til
að standa straum af þeim hljóta menn
að spyrja hvort slík gjaldtaka væri
ósanngjörn.
KYNFERÐISLEGUR LÖGALDUR
Börn eru viðkvæm og barn, semverður fyrir misnotkun, er brenni-
merkt ævilangt. Í réttarríkinu er hlut-
verk laganna ekki síst að vernda börn
og tryggja hag þeirra. Í dómsmálaráð-
herratíð Sólveigar Pétursdóttur voru
lög um kynferðisbrot gegn börnum
hert verulega. Á fyrri hluta þessa árs
var refsing fyrir kynferðisbrot gegn
börnum hækkuð í 8 og 12 ára fangelsi
úr 6 og 10 árum. Einnig varðar nú allt
að tveggja ára fangelsisvist að hafa í
fórum sínum barnaklám, en áður varð-
aði það aðeins sektum.
Í lögunum er hins vegar gloppa hvað
snertir svokallaðan kynferðislegan lög-
aldur, sem nú er 14 ár hér á landi. Sam-
kvæmt því varðar ekki refsingu að hafa
mök við 14 ára barn með vilja þess og
samþykki og gildir einu um aldur þess,
sem hefur mök við barnið. Fyrir
skömmu gekk dómur í héraðsdómi þar
sem maður var sýknaður af að hafa
þröngvað 14 ára stúlku til kynferðisat-
hafna þar sem ekki þótti sannað að
maðurinn hefði beitt þvingun. Svala
Ólafsdóttir, lögfræðingur og kennari
við Háskólann í Reykjavík, skrifar
grein í Morgunblaðið á föstudag og
leggur til að kynferðislegur lögaldur
verði hækkaður. Bendir hún á að í
ákvæði, sem bætt var við hegningar-
lögin, hafi verið lögð refsing við inn-
flutningi og vörslu efnis, sem sýni börn
á kynferðislegan eða klámfenginn hátt.
Ljóst sé að þar sé átt við barn sam-
kvæmt skilgreiningu barnaverndar-
laga, sem nú er 18 ár. Efni, sem sýni 14
ára ungmenni í kynferðismökum, sé því
barnaklám og refsivert að hafa það í
vörslu sinni, jafnvel þótt efnið sýni full-
komlega löglegt athæfi.
Hækkun kynferðislegs lögaldurs
yrði ekki beint gegn jafnöldrum. Mark-
miðið yrði að vernda börn gegn mis-
notkun af hálfu fullorðinna og það er
erfitt að finna rök, sem mæla gegn
slíkri hækkun kynferðislegs lögaldurs.