Morgunblaðið - 28.10.2003, Síða 32

LISTIR
32 ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
M
á ég tína í garð-
inum hjá þér í
kvöld, spurði
maður í pollabux-
um og axlabönd-
um með hvíta fötu í annarri hend-
inni. Eitt augnablik hikaði ég en
ekki vegna þess að ég vissi ekki
hvað hann var að tala um heldur
vegna þess að ég vissi ekki hvort
ég gæti neitað honum, hvort mér
væri stætt á því: Á ég maðkana í
garðinum mínum?
Svarið virtist órafjarri og ég
sagði manninum að það væri allt í
lagi að hann tíndi maðka í garð-
inum mínum. Hann afsakaði
ónæðið svo seint að kvöldi og bætti
við: Bara í kvöld.
Ég hugsaði með mér hversu oft
hann skyldi hafa komið án þess að
biðja leyfis.
Ég fylgd-
ist með hon-
um úr stofu-
glugganum
þar sem hann
skreið á fjór-
um fótum
með nokkurs konar námaljós á
enninu. Hann minnti á dýr í leit að
æti. Þegar hann sá bráðina stakk
hann puttunum leiftursnöggt ofan
í grassvörðinn, dró upp maðk og
henti honum í hvítu fötuna, plump.
Ég fór að sofa en heyrði plumpið í
fötunni fram eftir nóttu.
Og ég heyrði þetta hljóð enn
þegar ég vaknaði, en ekki fyrir ut-
an gluggann heldur innan í mér,
plump, þetta var tómahljóð,
plump, tómahljóð í hausnum á
mér, plump. Eða hvað?
Ég hlýt að hafa sofnað fljótt því
fötubotninn hefur ekki verið lengi
að fyllast og þá hefur plumpið ekki
heyrst lengur. Að minnsta kosti
skil ég ekki hvers vegna þetta
hljóð heyrðist svona lengi fram
eftir nóttu. Og það var fleira sem
vafðist fyrir mér og gerir kannski
enn, plump.
Maðurinn tíndi maðka úr garði
mínum. Ég á garðinn. Ég held ég
eigi þá líka moldina sem maðk-
arnir þrífast í. En á ég maðkana?
Niðurstaðan eftir talsverða um-
hugsun er sú að ég eigi þá ekkert
frekar en maðkatínslumaðurinn.
Þeir eru eiginlega sameign okkar
vegna þess að þeir tilheyra jörð-
inni, landinu okkar, þeir eru í raun
sameiginleg auðlind þjóðarinnar
allrar. Ég sem eigandi þessa garðs
hef ekki stofnað til þessara maðka,
þeir hafa alltaf verið þarna, þeir
hafa verið þarna miklu lengur en
ég. En, eigi að síður, sem þegn í
þessu landi þá hlýt ég að hafa ein-
hvern rétt til maðkanna sem lifa í
jörðinni okkar, ég hlýt að hafa ein-
hvers konar ráðstöfunarrétt yfir
þeim, þótt maðkarnir eigi sig vit-
anlega sjálfir þegar upp verður
staðið.
Það var því rétt af manninum í
pollabuxunum að biðja mig leyfis
áður en hann hóf tínsluna en það
var jafnframt talsvert frakkt af
honum. Það var frakkt af honum
að ætlast til þess að fá að tína
maðkana mína án þess að borga
neitt fyrir það. Ég geri ráð fyrir
því að hann hafi verið að tína þá til
þess að selja laxveiðimönnum.
Hann var satt að segja ekki mjög
laxveiðimannslega vaxinn sjálfur,
hann leit frekar út fyrir að vera
maður sem hafði lífsviðurværi sitt
af maðkatínslu. Og sennilega seldi
hann þessa maðka fyrir dágóðan
skilding. Mér skilst að gangverðið
á góðum maðki sé um 30–40 krón-
ur um mitt sumar en fari allt upp í
100 kall þegar minna er um hann á
haustin. Og ef maðurinn hefur tínt
100 eða jafnvel 200 maðka í garð-
inum mínum þetta kvöld þá sjáið
þið að þetta er dágóður skildingur.
Ég hefði alveg viljað fá einhvern
hluta af ágóðanum. Það hefði
kannski nægt fyrir einni bók.
Mér þykir það sem sé ekki sjálf-
sagt að einhver maður úti í bæ sé
að græða á möðkunum mínum án
þess að ég fái eitthvað í staðinn.
Þetta er jú garðurinn minn, þótt
það skipti ekki höfuðmáli. Það er
meira um vert að maðkarnir eru
ekki ótakmörkuð auðlind. Það
væri hægt að oftína þá. Og þá
myndi garðurinn ekki verða sam-
ur. Hann yrði kannski örfoka land.
Ég veit satt að segja ekki hversu
mikilvægir maðkar eru fyrir lífríki
garða. Hefur einhver hugsað út í
það? Hafa maðkatínslumenn velt
því fyrir sér? Er til einhver stofn-
un sem rannsakar það?
Að mínu mati ættu allir lands-
menn að hafa ráðstöfunarrétt yfir
maðkinum í jörðinni. Þeir hefðu
ákveðinn kvóta. Þeir mættu tína
upp í hann sjálfir. Þeir mættu síð-
an selja maðkinn eða nota hann til
að veiða lax. Þeir mættu auðvitað
éta hann ef þeir væru svangir og
þætti hann góður. Ef þeir hefðu
garð við hús sitt mættu þeir líka
leyfa honum að vera bara í garð-
inum til þess að raska ekki lífríki
hans, enda væru þeir þá kannski
að rækta eitthvað annað þar sem
þeir vildu borða eða njóta með öðr-
um hætti. Nú, eða þeir gætu fram-
selt réttinn til að tína maðkana til
maðkatínslumanns fyrir ákveðna
upphæð. Landbúnaðarráðherra,
ráðherra maðkanna, gæti ákveðið
verðið á hvert kíló, það yrði að
vera sanngjarnt.
Með þessu fyrirkomulagi
myndu allir njóta góðs af möðk-
unum. Enginn yrði hlunnfarinn.
Allir landsmenn myndu hugsa bet-
ur um maðkana í jörðinni, þeir
yrðu aldrei oftíndir.
Og nú er bara spurning hvort
ekki þurfi að bregðast við sem
fyrst. Áður en maðkatínslumenn
ganga á lagið enn frekar. Áður en
einhverjum dettur jafnvel í hug að
gefa þeim alla maðkana okkar.
Annað eins hefur nú gerst. Ættum
við ekki að gera eitthvað í málinu
áður en það er um seinan?
En satt að segja er ég ekki viss
um að ég skilji þetta alveg. Enn
heyri ég plumpið. Það er til dæmis
talað um að maðkatínslumennirnir
hafi mikla sérþekkingu á þessari
atvinnugrein. Það er talað um að
þeir hafi fjárfest mikið í tækjum
og tólum. Það er líka talað um að
þeir hafi komið sér upp dýr-
mætum viðskiptasamböndum,
jafnvel við útlendinga. Og ef við
sviptum þá heimildinni til þess að
tína maðkana ókeypis úr görð-
unum okkar þá sé allt þetta í mik-
illi hættu. Hvernig ættu þeir að
geta greitt af tækjum sínum og
tólum ef þeir ættu líka að greiða
okkur fyrir að fá að tína maðkinn?
Hvernig ætlar almenningur eins
og ég að fara að því að selja maðk-
inn ef hann hefur engin viðskipta-
sambönd? Já, þetta eru frekar erf-
iðar spurningar. Og ég hef engin
svör. Plump.
Hver á
maðkinn?
Mér þykir það sem sé ekki sjálfsagt að
einhver maður úti í bæ sé að græða á
möðkunum mínum án þess að ég fái
eitthvað í staðinn.
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
throstur@mbl.is
HÁTT á fimmta hundrað konur stilla sér hér upp nakt-
ar í Grand Central-lestarstöðinni í New York fyrir
bandaríska listamanninn Spencer Tunick. „Ég vildi
færa fallegasta fólkið inn í fallegustu bygginguna,“
sagði Tunick við sjálfboðaliðana í Grand Central áður
en myndatökur hófust.
Innsetningin er hluti af verkaröð Tunick sem nefnist
Naked World, eða Nakinn heimur, og eru sjálf-
boðaliðar fengnir til að stilla sér upp í hópum sem
mynda formmyndanir af ýmist byggingum, götumynd-
um eða borgarmyndum. Fékk hann til að mynda 500
sjálfboðaliða til að stilla sér nöktum upp í Selfridges-
versluninni í London síðastliðið vor.
Innsetningin er sú fyrsta sem Tunick setur upp í
New York frá því árið 2000, en listamanninum hefur
áður verið synjað um leyfi til að nota borgarbókasafn
og náttúrugripasafn borgarinnar fyrir myndatökur
sínar.
Reuters
Nakinn heimur Tunicks
FYRIR tíu árum og tveimur dög-
um betur hljómuðu fyrstu tónar Sin-
fóníuhljómsveitar Norðurlands á
tónleikum í Akureyrarkirkju, er
hljómsveitin lék forleikinn úr Töfra-
flautunni. Eins og svo oft hefur kom-
ið fram þá er hljómsveitin arftaki
Kammerhljómsveitar Akureyrar
sem starfrækt var á árunum 1987–
1993. Ekki leikur mér nokkur vafi á
að hljómsveitin hefur tekið góðum
þroska á þessum tíma undir farsælli
stjórn Guðmundar Óla frá upphafi.
Eitt mikilvægasta viðfangsefni
hljómsveitarinnar er að veita tónlist-
armönnum á Akureyri, og reyndar á
landsbyggðinni allri, tækifæri til
njóta sín í flutningi verðugra við-
fangsefna og ekki má heldur gleyma
þeirri þjálfun sem tónlistarnemend-
ur sem lengst eru komnir á hljóðfæri
sín hafa hlotið. Stjórn hljómsveitar-
innar hefur lagt sig fram um að velja
tónverk sem væru í senn gleðjandi
og krefjandi. Tónlist frá ýmsum tím-
um, ný íslensk verk pöntuð og flutt,
boginn strengdur til hins ýtrasta í
stórum sinfónískum verkum svo sem
í Brahms fiðlu- og píanókonsertum
og að ógleymdum ógrynni tónleika
fyrir grunnskóla á Akureyri og
Norðurlandi.
Það getur aldrei ríkt stöðnun í leik
Sinfóníuhljómsveitar Norðurlands
því einn af kostum, en um leið ókost-
um, eru hin tíðu skipti hjóðfæraleik-
ara. Kosturinn er sá að upprunaleg
merking orðsins „amatör“, þ.e. sá
sem gerir eitthvað af ástúð, er í fullu
gildi, þannig gerast oft kraftaverkin
að fólk gerir betur en það á að
„geta“. Ókostirnir eru þó augljósir,
stjórnandinn þarf sífellt að stilla upp
á nýtt saman hljóm og heildarblæ
hljómsveitarinnar og getur ekki
krafið hljómsveitina jafn hraðstígra
framfara. En samt hefur allstór hóp-
ur hljóðfæraleikara leikið stöðugt
með og myndað góða kjalfestu og
tryggt þar með rétta stefnu á sigl-
ingu hljómsveitarfleysins með stýrið
í öruggum höndum Guðmundar Óla.
Ég vona að þetta góða sambland at-
vinnu- og leik-
mennsku eldist
aldrei af Sinfóníu-
hljómsveit Norð-
urlands.
Um 50 manns
skipuðu hljóm-
sveitina að þessu
sinni. Það fór vel
við barnvæna
stefnu hljóm-
sveitarinnar að
leita í fyrsta verkinu í smiðju Georg
Bizet og flytja svítu barnagleðinnar,
Suite Jeux d’enfants. Upphaflega
samdi Bizet verkið fyrir píanó í tólf
þáttum, en skrifaði svo fimm þætti
þess fyrir hljómsveit í verki sem
gengur undir fyrrgreindu heiti. Ör-
lítið hik og ónákvæmni heyrðist í
fyrsta þættinum, en margt var vel
gert og var flutningur fiðluradda og
sellós í dúóþættinum fallegur og
áhrifamikill. Í lokin hljómaði svo
Galopþátturinn sem fyrir löngu söng
sig inn í þjóðarsálina sem kynning-
arstef í útvarpsþætti Páls Heiðars, Í
vikulokin.
Trompetkonsertinn eftir Haydn
hefur löngum talist til öndvegistón-
verka allra tíma. Meistarabragur
tónskáldsins lýsir sér strax í fyrsta
þætti, hvernig tónskáldið byrjar
stefið úr fyrsta, öðrum og þriðja tóni
dúrtónstigans og síðar hvernig það
beitir hnígandi hálftónaröð sem
sterku tónlistarkennileiti um leið og
sú tónaröð sýndi á sínum sköpunar-
tíma möguleika trompetsins útbún-
um klöppum af Antoni Weidinger.
Svo kemur hægi þátturinn eins og
himnasending, þar sem Haydn notar
byrjun sama stefsins og í einum
strengjakvartetta sinna sem er nú
þjóðsöngur Þjóðverja, mjög áhrifa-
mikill í túlkun Ásgeirs og hljómsveit-
ar. Þriðji þátturinn, allegro, var full-
hratt fluttur fyrir hljómsveitina, sem
náði ekki fullkomnu innbyrðis sam-
ræmi. Ásgeir Steingrímsson glans-
aði í sínum einleik, og sameinar of-
urtækni og innsæja túlkun svo sem
best verður á kosið.
Að loknu hléi hófst samfelldur sig-
uróður hljómsveitarinnar allt til
loka. Enda þótt draugsagan á bak
við El Amor Brujo eftir de Falla sé
hrollvekjandi þá er enginn vofubrag-
ur á þessu glæsilega verki. Guð-
mundi Óla tókst að draga fram í
verkinu þær sterku andstæður sem í
því búa og sóló hljóðfæraleikaranna
voru mjög góð, en verkið er sérlega
krefjandi um að þau hlutverk séu vel
af hendi leyst. Um lokaverkið, Dans
frá Galanta, get ég bara sagt
„bravó“! Allt frá byrjun og til loka
var hljómur hljómsveitar þéttur og
blæfallegur. Ungverskur blóðhiti,
þar sem svo stutt er á milli harma og
fagnaðar, barst um mínar æðar og
vandasamur einleikur Björns Leifs-
sonar á klarinettuna var í senn
öruggur og hrífandi. Þetta verk
Kodalys er snilldarvel samið. Lokin
á tónleikunum var um leið upptaktur
að enn glæsilegra skeiði, þar sem
draumur Sinfóníuhljómsveitar
Norðurlands um verðugan tónleika-
sal og starfsaðstöðu á Akureyri verð-
ur að veruleika.
Áfram SN!
Sinfóníuhljómsveit
Norðurlands 10 ára
TÓNLIST
Akureyrarkirkja
Sinfóníuhljómsveit Norðurlands og Ás-
geir Steingrímsson einleikari á trompet.
Konsertmeistari: Gréta Guðnadóttir.
Stjórnandi: Guðmundur Óli Gunnarsson.
Efnisskrá: Suite Jeux d’enfants eftir
Georg Bizet. Trompetkonsert í Es-dúr eft-
ir Joseph Haydn, El Amor Brujo eftir
Manuel de Falla og Dansar frá Galanta
eftir Zoltan Kodaly. Sunnudaginn 26.
október 2003.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Jón Hlöðver Áskelsson
Ásgeir H.
Steingrímsson
DRÖFN Guðmundsdóttir mynd-
höggvari hefur opnað verkstæði
sitt að Fálkagötu 30B, undir nafn-
inu Íslensk list – Icelandic art.
Dröfn hefur starfað sem mynd-
höggvari frá því hún útskrifaðist
úr MHÍ 1993. Undanfarin ár hefur
hún að mestu unnið með gler.
Hún hefur haldið nokkrar einka-
sýningar og tekið þátt í fjölda
samsýninga í Reykjavík og úti á
landi.
Dröfn rak Gallerí Listakot á
Laugaveginum ásamt 14 öðrum
listakonum frá árinu 1994 til 2000.
Vinnustofan er opin frá kl. 14–
18 þriðjudaga og föstudaga. Dröfn
er með heimasíðu á slóðinni
www.icelandicart.is.
Opin vinnu-
stofa Drafnar Beethoven, Chop-in, Prokofiev, nefn-
ist nýr geisladiskur
þar sen Unnur
Fadila Vilhelms-
dóttir flytur píanó-
sónötu nr. 18 í Es-
dúr ópus 31 eftir L.v. Beethoven, Ball-
öðu nr. 4 í f-moll ópus 52 eftir F.
Chopin, og píanósónötu nr. 8 í B-dúr
ópus 84 eftir S. Prokofiev. Unnur Fa-
dila Vilhelmsdóttir lauk einleikaraprófi
frá Tónlistarskólanum í Reykjavík árið
1991, og doktorsprófi í píanóleik frá
College Conservatory of Music, Uni-
versity of Cincinnati, árið 1997.
Útgefandi er Unnur Fadila Vilhelms-
dóttir. Hljóðritað í Ými árið 2000 af
tæknirekstrardeild Ríkisútvarpsins.
Tónmeistari: Bjarni Rúnar Bjarnason.
Hljóðmeistari: Hreinn Valdimarsson.
Um dreifingu sjá 12 Tónar.
Klassík