Vísir - 25.10.1980, Blaðsíða 18

18
vtsm
Laugardagur 25. október 1980.
Hamsun
Eltot
Sartre
Nóbelsverblaun I bókmenntum
eru auövitaö enginn mællkvaröl d
listrænt gildi rithöfunda, siöur en
svo. Engu aö sföur hafa þessi
verölaun öölast slikan sess aö eft-
ir þeim er ævinlega tekiö og þetr
sem þau hljota veröa aönjötandi
bæöi athygli og viöurkenningar.
Þaö er svo ljóst aö oftar en ekki
hefur úthlutunarnefndinni tekist
fremur illa upp, valdir hafa verib
litt þekktir (sem er auövitaö i
sjálfu sér enginn mælikvaröi
heldur) og litils metnir rithöfund-
ar sem hverfa fljótt f
gleymskunnardá. Nefna má ótal-
marga viöurkennda og vel metna
höfunda sem ekki fengu verö-
launin, Tolstoj, Tékov, Ibsen,
Strindberg, Joyce, Pound, Proust
og fleirl, meöan á listanum tróna
alls konar menn sem enginn man
lengur eftir og sem enginn vill
muna eftir. Þetta er mjög fróö-
iegur listi og fer hann hér á eftir.
Aldur verölaunahafa, þaö ár sem
þelr fengu veröiaunin, er innan
sviga.
Fyrsti Nóbelshafinn
1901: René-Francois-Armand
Sully-Prudhomme, franskt ljóö-
skáld (62). Þessi fyrsti Nóbelshafi
er nú aballega þekktur fyrir aö
vera fyrsti Nóbelshafinn!
i902:Theodor Mommsen, þýsk-
ursagnfræöingur (85). Eini sagn-
fræöingurinn sem hlotiö hefur
verölaunin (sjá þó 1953!) Hann
skrifaöi mikiö rit um Rómaveldi
sem þótti afar merkilegt á sinum
tima.
1903: Björnsterne Björnson,
norskur skáldsagna- og leikrita-
höfundur (71). Vinur og keppi-
nautur Ibsens sem ekki hlaut náö
fyrir augum nefndarinnar. Þykir
nú flestum Ibsen heföi betur átt
verölaunin skiliö.
1904: I fyrsta sinn fengu tveir
menn verölaunin — Jose Eche-
garay, spánskt leikskáld (72) og
Frederic Mistral, franskt ljóö-
skáld sem orti á próvensku (74).
Báöir eru nú aö mestu gleymdir.
1905: Henryk Sienkiewicz,
pólskur skáldsagnahöfundur (59).
Hann skrifaöi m.a. Quo Vadis? en
er nú lítt þekktur, nema helst i
Póllandi.
1906: Giose Carducci, italskt
ljóöskáld (71). Hann orti fööur-
landsástarkvæöi og sitthvaö
fleira en er nú í litlum metum.
1907: Rudyard Kipling, enskt
ljóöskáld, rithöfundur o.fl. (42)
yngsti Nóbelshafinn, fyrr og
siöar. Kipling var skáld breska
heimsveldisins og er enn i mikl-
um metum þar i landi.
1908: Rudolf Evcken, þýskur
heimspekingur (62). Skrifaöi
margarbækursem liklega enginn
les lengur.
l909:Selma Lagerlöf, sænskur
skáldsagnahöfundur (51) fyrsta
konan sem fékk verölaunin.
Kannski er hún þekktust fyrir
Gösta Berlingssögu...
1910: Paul Heyse, þýskur rit-
höfundur (89). Rómantiker m.m.
en nú mjög gleymdur.
1911: Maurice Meaterlinck,
belgiskt ljóöskáld (48), orti i stil
symbólista og sneri sér siöar aö
ýmsum fantasfuskrifum.
1912: Gerhardt Hauptmann,
þýskur rithöfundur (49). Þótti
umdeildur á sinni tiö, duflaöi m ,a.
viö ýmiss konar dulspeki en er nú
litiö lesinn.
1913: Rabindranath Tagore,
indversktljóöskáld sem skrifaöi á
bengali (51). Komst i tisku á
Vesturlöndum og þykir enn meö
betri fulltrúum indverskrar ljóö-
listar. Eitthvaö hefur veriö þýtt
eftir hann á Islensku.
1914 voru engin verölaun veitt
en 1915 hlaut þau Romain Rol-
land, franskur rithöfundur og tón-
listarspekúlant (48). Meginverk
hans, Jóhann Kristófer, hefur
veriö þýtt á islensku.
1916: Verner von Heidenstam,
sænskt ljóöskáld og fleira (57).
Geröi ýmsar tilraunir á yngri ár-
um og reyndi aö nýta imyndun-
ina, orti lftiö sem ekkert eftir aö
hafa fengiö verölaunin góöu.
1917: Karl Gjellerup og Henrik
Pontopiddan, báöir skáldsagna-
höfundar frá Danmörku og báöir
sextugir. Gjellerup er nú öllum
gleymdur en Pontopiddan mun
enn i nokkrum metum I heima-
landi slnu.
Mjög, mjög gleymdur
1918: voru engin verölaun veitt
en 1919 fékk þau Carl Spitteler,
svissneskt ljóöskáld (73). Þótti
undir áhrifum frá Nietzsche en
verk hans þykja nú bera vott um
lifsflótta smáborgarans og vera
hin flflalegustu. Mjög, mjög
gleymdur.
1920: Knut Hamsun, norskur
skáldsagnahöfundur (61). Verk
Hamsuns eru auövitaö enn I fullu
gildi og hafá engu glataö meö
aldrinum. Þarf engin nöfn aö
nefna.
1921: Anatole France, franskur
rithöfundur (77). Akaflega
áhrifamikill og umdeildur á sin-
um tima en þykir hafa elst frem-
ur illa. Skipar þó talsvert merkan
sess i bókmenntasögu.
1922: Jacinto Benevente,
spánskt leikritaskáld (56). Þótti
góöur til sins brúks en lltiö þekkt-
ur lengur.
1923: W.B. Yeats, irskt ljóö-
skáld meö meiru (58). Þykir eitt
fremsta ljóöskáld á enska tungu á
siöari árum og haföi mikil og viö-
tæk áhrif á samtiö sina. Meöal
þeirra sem komu til álita þetta
áriövar enginn annaren EinarH.
Kvaran...!
1924: Wladyslaw Reymont,
pólskur skáldsagnahöfundur (57)
Skrifaöi um lifiö i sveitunum —
fyrst undiráhrifum frá Zola — og
þótti gera þaö allvel...
1925: G.B. Shaw, irskt leikrita-
skáld meö meiru (69). Hann
fékkst meö naumindum til aö
taka viö verölaunum. Shaw var

Haust í
Skírisskógi
Birtur kafli úr
nýrri skáldsögu
eftir Þorstein
frá Hamri
meðal efnis:
„Ég er gangandi
minningarathöfn um
maí ’68”
segir Stefán Snœvarr Ijóöskáld
en hann fer á kostum í afmœlisviðtali
við hann 27 ára gamlan
Pælingar í
kynferöis-
málum á
Unglinga-
siðunni

Þeir skrifa: Flosi Ólafsson
(vikuskammtur), Árni Berg-
mann (bókmenntir), Leifur
Þórarinsson (tónlist), Gunnar
Gunnarsson (o.s.frv.), Helgi
Ólafsson (skák), Ólafur Lár-
usson (bridge) og Anton Helgi Jónsson (mér datt það í hug)
Ættfræðin er á sínum stað
og einnig eru birtar gamlar
íslenskar Ijósmyndir
úr fjölskyldualbúmi
SUNNUDAGS
BLAÐIÐ
DlOaVllllNN
vandað
lesefni
alla
helgina
Nóbels-
verd-
launa-
hafar
t bók-
mennt-
um:
áberandi sósialisti skrifaöi ótölu-
legan fjölda af leikritum en hefur
heldur látiö á sjá meö aldrinum.
i926:Grazia Deledda, italskur
rithöfundur (55). Onnur konan til
aö fá verölaunin, annars litiö um
hana aö segja...
1927: Henri Bergson, franskur
heimspekingur (68). Griöarlega
áhrifamikill á fyrri hluta aldar-
innar og aö vissu leyti fyrirrenn-
ari existentialismans.
1928: Sigrid Undset, norskur
skáldsagnahöfundur (46). Hún
skrifaöi m.a. sagnfræöilegar
skáldsögur, Kristinu Lavrans-
dóttur o.fl.
1929: Thomas Mann, þýskur
skáldsagnahöfundur (54). Reit
margar og miklar skáldsögur
sem þykja meö meiriháttar rit-
verkum þýskrar tungu.
1930: Sinclair Lewis, banda-
rlskur skáldsagnahöfundur (45).
Hann skrifaöi Babbit, sem frægt
er oröiö.
1931: Erik Karlfeldt, sænskt
ljóöskáld. Hann var ritari Nóbels-
nefndarinnar og hafnaöi verö-
laununum í lifanda lifi. 1931 lést
hann 67 ára og var þá þeim troöiö
upp á hann. Þykir enn allgott
skáld i sinu heimalandi.
1932: Ivan Bunin, rússneskur
rithöfundur (63). Flýöi til Frakk-
lands eftir byltingu og er nú flest-
um gleymdur.
1933: John Galsworthy, enskur
skáldsagna- og leikritahöfundur
(64). Skrifaöi m.a. sögu Forsyth-
ættarinnarsem margir muna enn
eftir úr sjónvarpinu.
1934: Luigi Pirandello, Italskt
leikskáld (67). Einn af feörum nú-
timaleikhúss, skrifaöi m.a. tlma-
mótaverkiö „Sex persónur I höf-
undarleit”.
1935: voru engin verölaun veitt
en 1936 komu þau i hlut Eugene
O’Neill bandarisks leikskálds
(48). Fyrsta alvöruleikskáld
Ameriku og mikiö leikinn enn 1
dag.
1937: Roger Martin du Gard
franskur skáldsagnahöfundur og
leikskáld. (56). Skrifaöi m.a.
ættarsögu aö realiskum 19. aldar
hætti.
1938: Pearl S. Buck, bandarisk-
ur skáldsagna- og feröasöguhöf-
undur (45). Hún skrifaöi m.a.
guörækilegar bækur frá Kina...
1939: Frans Sillanpaa, finnskur
skáldsagnahöfundur (51).Sveita-
sæluhöfundur sem nú er flestum
dauöur og gleymdur.
Svo kom striöiö og engin verö-
laun voru veitt fyrr en áriö 1944.
Þá komu þau i hlut Jóhannesar V.
Jensen, dansks skáldsagnahöf-
undar (71). Nokkrar bóka hans
um uppruna mannsins og leitina
aö eldinum hafa veriö þýddar á
islensku.
1945: Gabriele Mistral, chile-
önsk skáldkona (56). Fyrsti full-
trúi Suöur-Amerlku á listanum.
Hún orti dapurleg og trúarleg
ljóö, dundaöi viö friöarflutning.
1946: Hermann Hesse, þýskur
skáldsagnahöfundur (66). sem
haföi flúiö til Sviss undan Hitler.
Skrifaöi „Steppenwolf” um
einangrun mannsins og alls kyns
dulspekiskrif geröu hann vinsæl-
an hjá hippum Ameriku.
1947: André Gide, franskur rit-
höfundur (78), yfirlýstur kommi
og hommi. Ætlan hans var aö
koma róti á hugi fólks,þaö tókst
velenbækurnar kannskiekki eins
vel.
1948: T.S. Eliot, bresk-banda-
riskt ljóöskáld (60). Einhvert
áhrifamesta skáld á ensku á
þessari öld, orti „The Waste
Land” og „Old Possum's Book of
Practical Cats”...
i949:William Faulkner, banda-
riskur skáldsagnahöfundur (52).