Vísir - 03.01.1981, Blaðsíða 4

Laugardagur 3. janúar 1981
BÆKUR ÁRSINS
GAGNRYNENDUR SPURÐIR ALITS
Hver er besta bdkin sem gefin
var út áriö 1980? Þvl er ekki hægt
aösvara. A hinn bóginn má ætlast
tii þess aö þeir sem hafa atvinnu
af þvi aö skrifa um bækur i dag-
blöö geti svaraö þvi hverjar þrjár
bækur eöa svo þeim þóttu at-
hyglisveröastar i flóöinu, þessa
spurningu lagöi Helgarbiaöiö
fyrir 15 valinkunna kritikera.
Lögö var á þaö áhersla aö ekki
væri endilega veriö aö fiska eftir
„bestu” bókunum aö áliti viö-
komandi heldur minnisstæöum,
markveröum eöa eftirtektarverö-
um á einhvern hátt eöa annan.
Alika spurning var lögö fyrir
kritikerana flmmtán um erlendar
bækur sem þeir heföu lesiö á ár-
inu, þá átt viö hvorttveggja f senn
— þyddar bækur og óþýddar.
Svörin sem þeir gáfu fara hér á
eftir.
Aðalsteinn Ingólfsson,
Dagblaðinu
Aö sjálfsögöu hlýt ég aö nefna
fyrst bók Halldórs Laxness,
Grikklandsáriö. Laxness svíkur
aldrei, eins og segir i vöruaug-
lýsingunum, en i alvöru talað þá
er karlinn alltaf samur við sig og
bráðskemmtilegur, það er ekki
hægt að neita þvi. Manni leiðist
ekki með bók eftir hann.
Haust i Skirisskógi eftir Þor-
stein frá Hamri: mér finnst alltaf
gaman aö þvi hvernig hann vefur
samandraum og veruleika. Málið
sem hann notar er eins og áður
kjarnmikið og safarikt.
Bók bórs Whitehead, ófriöur í
aösigi er siðan mikil söguleg
opinberun fyrir mann og ekki
hægtannaðen aðhaía mikiö gagn
af henni.
2.
Af þýddum bókum er það að
segja að mér þykir einna mestur
viöburður aö fá bók Dee Brown,
Heygöu mitt hjarta viö Undaö
hné, mí Ut á islensku. Einnig má
nefna nóvellu Marquez, Liösfor-
ingjanum berst aldrei bréf og
endurútgáfu á bók Hemingways,
Hverjum klukkan glymur, i listi-
legri þýðingu Stefáns Bjarman.
Af erlendum bókum á frum-
málinu koma fyrst upp i hugann
bækur V.S.Naipaul sem þóttu víst
koma til greina við úthlutun
Nóbelsins i ár: það eru skáld-
sagan Bend in the River og rit-
gerðasafnið The Return of Eva
Peron.Eina ljóöabók langar mig
að nefna, eftir irskt skáld sem
heitir Seamus Heany Collected
Poems, heitir hún. Loks bók eftir
Bernard Malamud, Dublin’s
Lives. Þetta eru þær erlendar
bækur sem ég tel mig hafa haft
mest upp úr.
Andrés Kristiánsson,
Visi.
1.
Ég vil taka það fram aö ég hef
að sjálfsögöu ekki komist yfir að
lesa nema hluta þeirra bóka sem
komiö hafa út nú fyrir jólin en
þrjár bækur islenskar hlýt ég að
nefna: Grikklandsáriöeftir Hall-
dór Laxness, Heimkynni viö sjó
eftir Hannes Pétursson og Is-
lenskir sjávarhættir eftir Lúðvlk
Kristjánsson. Þetta eru þær bæk-
ur sem mér finnst mest tíl koma
af afla ársins, þær eru ólikar en
hver um sig mjög góð á sinu sviði.
2.
Ég tek þaö fram á nýjan leik aö
Erlendur Jónsson
ég hef enn ekki lesiö nema fáeinar
þeirra þýddu bóka sem út komu á
árinu en fyrst langar mig að geta
tveggja ljóöaþýöinga: Yngva Jó-
hannessonar og Ljóöaþýöingar
frá Noröurlöndum eftir Þórodd
Guðmundsson frá Sandi. Mér
finnst báðar bækurnar sæta
nokkrum tíðindum.
Þá nefni ég 1 fööurgaröi eftir
Isaac B. Singer i þýöingu Hjartar
Pálssonar, það finnst mér mjög
góð bók, og fengur að henni.
1 þriöja lagi kemur ýmislegt tU
greina en ég held að ég nefni
Grænlensk dagbókarblöö eftir
ThomasFredriksensem Hjálmar
Ólafsson sneri á islensku.
Árni Bergmann Þjóð-
viljanum
1.
Fyrst ætla ég að nefna Grikk-
landsáriö eftir Halldór Laxness,
en i þessari nýju bók sinni gefur
Halldór ennþá einu sinni lif Is-
landi þeirra manna sem ekki vilja
notfæra sér meðul heimsins en
lifa á öörum sviðum.
Ljóö SigfUsar Daðasonar eru
vissulega ekki ný af nálinni en
það er alltaf hollt aö vita af skáldi
sem gerir sér jafnljósa grein fyrir
þvi og hann að það er óþarfi aö
yrkja meira en eitt ljóð á ári.
I þriðja lagi langar mig að
nefna Söguna af Ara Fróöasyni og
Hugborgu konu hans eftir Guð-
berg Bergsson. Annars vegar er
Guðbergur fyndnari en aðrir
prósahöfundar og hins vegar er
hann nærgöngulli en þeir flestir.
2.
1 Pari's, minnir mig.er nýkomið
út annaö bindi af Endurminning-
um Évgéniu GinsbUrg, það hefur
ennekkiveriðþýttáönnurmál en
rússnesku. Hún sat i fangabúöum
á tímum Stalins og fyrir mitt leyti
eru endurminningar hennar þaö
merkilegasta sem fram hefur
komið af fangabúöabókmenntun-
um sovésku, mér finnst þessi
kona sem nú er nýlátin aö mörgu
leyti hafa manneskjulega yfir-
burði yfir til aö mynda
Solténitsjin. Þetta er eina spá-
nýja erlenda bókin sem mér
finnst ástæöa til aö geta: hins
vegar las ég um jólin sögu sem
Tolstoj skrifaöi fyrir hundrað ár-
um um hest...
Erlendur Jónsson,
Morgunblaðinu.
1.
Ég vil taka það fram aö ég tel
islensk skáldverk ársins 1980 hafa
verið með rýrara móti og þess
vegna nefni ég aðeins sagnfræði-
og þjóöfræðirit.
í fyrsta lagi, ófriöur f aösigi
eftir Þór Whitehead. Vel skrifuð
bók skemmtileg og aö minu viti
góð sagnfræöi.
1 ööru lagi, tslenskir sjávar-
hættir eftir Lúðvík Kristjánsson.
Undirstööurit i sinni grein.
Og i þriöja lagi, Jónas Hall-
grimsson og Fjölnir eftir Vil-
hjálm Þ. Gislason. Læsileg bók og
aögengileg hverjum sem er.
2.
Af erlendum bókum kýs ég aö
nefna þrjú þýdd verk sem mér
þóttu athyglisverð: Liösforingj-
anum berst aldrei bréf eftir
Gabriel Garcia Marquez, t fööur-
Eysteinn Þorvaldsson
garöi eftir I.B.Singer og loks
Ljóöaþýöingar frá Noröurlöndum
eftir Þórodd Guðmundsson frá
Sandi.
Eysteinn Þorvaldsson,
Þjóðviljanum.
1.
Af nýjum islenskum bókum
ársins 1980 eru mér þessar efst i
huga:
Heimkynni viö sjóeftir Hannes
Pétursson. Fögur lýrikk og list-
rænt myndmál.
Haust i Skirisskógi eftir Þor-
stein frá Hamri. Skemmtileg og
safarik saga full af óvæntum
uppákomum og ógleymanlegu
mannlifi.
Ljóö vega menn eftir Sigurö
Pálsson. Lfflegur og einlægur
skáldskapur á frumlegu ljóðmáli.
2.
Varðandi erlendar bækur er
nauðsynlegt að geta þess aö þær
berast sjaldan glænýjar til min.
En af þeim bókum erlendum sem
ég las á árinu eru mér þessar
minnisstæðastar:
Bók sem i þýskri þýöingu heitir
Ein Mann eftir itölsku blaðakon-
una og rithöfundinn Oriana
Fallaci. (A itölsku Un uomo, 1979)
Þetta er stórkostleg lýsing á
griska baráttumanninum Alex-
ander Panagoulis sem sat árum
saman í dýflyssum grisku herfor-
ingjastjórnarinnar og sætti hin-
um hroðalegustu pyntingum.
Panagoulis hlaut alltaf að verða
að berjast einn, hann hafnaði öll-
um kenningakerfum og öllum
trúarbrögðum. Andlegt sjálfstæöi
hans kjarkur og baráttuþrek var
óbilandi og að lokum galt hann
með lffi slnu.
The Cement Garden er fyrsta
skáldsaga ungs bresks höfundar
sem heitir Ian McEwan en hann
hefur áöur vakiö mikla athygli
fyrir smásögur sinar. Þetta er
mögnuð saga og vel samin meö
óvenjulegu imyndunarafli og
þrungin dularfullum óhugnaöi.
Bókinkom útikilju á þessu ári en
haföi skömmu áöur komiö i fyrstu
útgáfu.
Sfðast en ekki slst vil ég nefna
bók sem er að visu ekki ný alls-
staöar þvi' aö hún kom út I Banda-
rikjunum fyrir nokkrum árum en
mér var hún ókunn þar til nUna á
jólum. Hún heitir Mnemosyne,
The Parallel Between Literature
and the Visual Arts og er eftir
Arni Bergmann
Mario Praz prófessor viö háskól-
ann IRóm. Lesturþessarar bókar
er einstætt ferðalag gegnum
aldirnar með stórfenglegt útsýni
yfir listir, samspil þeirra og
tengsl við reynslu og sögu mann-
kyns.
Gunnlaugur Ástgeirs-
son, Helgarpóstinum.
1.
SU bók sem mér finnst einna
merkilegust Islenskra bóka árið
1980 er tslenskir sjávarhættir eft-
ir LUÖvík Kristjánsson og þar
kemur tvennt til. Annars vegar er
þarna dreginn saman óhemjulega
mikill fróðleikur um efni sem litt
hefur verið sinnt áður og Lúðvik
tekst að vinna mjög vel úr þessu
öllu saman, setur efnið fram á
mjög aðgengilegan hátt. Fræði-
lega séö er þvi gifurlega mikill
fengur að þessari bók og svo er
hitt: hversu mikið hefur veriö
lagt i þessa bók frá hendi forlags-
ins að gera hana sem best úr
garði. Útgáfufyrirtæki hafa oft
haft tilhneigingu til þess að gera
fræðibaakur heldur þurrar og
leiðinlegar ef svo má segja en
þarna er ekkert til sparað til að
gera bókina sem vandaðasta og
aðgengilegasta. Sem „prent-
gripur” er þessi bók þvl kóróna
bókaiðnaðarins!
Ef maður færir sig svo yfir til
nýrra skáldsagna þá finnst mér
Pelastikk eftir Guölaug Arason
skera sig töluvert úr. Guðlaugi
tekst mjög vel að lýsa sildar-
veröldinni fyrir norðan á árunum
fyrir 1960 og jafnframt að tengja
þennan heim skynjun stráksins,
söguhetjunnar. Eiginlega tel ég
Pelastikk þá skáldsögu sem lang-
samlega best hefur lukkast nú i
ár.
Iþriöja lagi held égégvelji bók
Hannesar Péturssonar, Heim-
kynni við sjó. Vist eru ýmsar
ljóöabækur yngri höfunda sem
mér sýnast á sinn hátt forvitni-
legri en bók Hannesar er ákaflega
vönduð ljóöabók, falleg og vel
unnin á allan hátt. Að listrænni
ögun stendur þessi bók upp úr.
Eftir á að hyggja: ég veit ekki
hvort það er einhver þráhyggja i
mér en þessar bækur tengjast all-
ar sjó! Liklega er þaö tilviljun...
2.
Ég treysti mér ekki til þess að
tala um aðrar erlendar bækur en
þær sem hafa komið út hér á landi
i islenskri þýðingu og þar verður
fyrst fyrir mér Heygðu mitt
hjarta viö Undaö hné eftir Dee
Brown. Sáralitið er til á islensku
um Indfána og Indiánamenningu
og ekkert um þetta tfmabil —
lokaherferöina gegn þeim svo
þetta er mjög merkileg lesning.
Siðan eru Suður-Amerikubækurn-
ar, bæði Rancas — þorp á heljar-
þröm eftir Manuel Scorza og
Liðsforingjanum berst aldrei bréf
eftir Gabriel Garcia Marquez,
Þama er veriö að opna ný svið
fyrir islenska lesendur hinn
margbreytilega Suður-Ameriku-
heim og á býsna skemmtilegan
hátt. Loks langar mig aö nefna
Kvennaklósettið eftir Marilyn
French sem er mikilvægt verk I
kvennabaráttunni á siðustu ár-
um, þannig að það er mikill
fengur að þvi aö fá þá bók á is-
lensku. Reyndar hef ég valiö
þessar þýddu bækur fremur eftir
Andrés Kristjánsson
þvi að hverju er mestur fengur á
islensku, heldur en listrænu mati.
Heitnir Pálsson,
Helgarpóstinum.
1.
Ég á fjarskalega erfitt með að
svara þessari spurningu þar sem
ég starfa ekki lengur við það aö
rita um bókmenntir og hef þvi
ekki lesið ennþá ýmsar þær-bæk-
ur sem ég þykist vita að séu hvað
markverðastar. Af þeim bókum
sem ég hef lesið finnst mér mest-
ur fengur i ljóðabók Hannesar
Péturssonar, Heimkynnum við
sjó, og þar eð Hannes er alls góðs
maklegur ætla ég að láta sitja við
að nefna hann einan.
2.
Af þýddum bókum fannst mér
mest til um að Kvennaklósettið
eftir Marilyn French sé nú komin
út á Islandi og sú bók erlend á
frummáli sem mér fannst merki-
legust, er eftir sama höfund, það
er að segja The Bleeding Heart.
Siðan hef ég alltaf ákaflega
gaman af William Heinesen, og
Það á að dansa er f jarska notaleg
og góð bók.
Illugi Jökulsson, Visi.
1.
Það er ekki farið fram á litið,
eiginlega er þetta mesta frekja.
Ég skal samt prófa.
Ljóstollur eftir Ólaf Gunnars-
son. Ég sá ekki gerla áhrifin frá
Dostoévskij — enda er þetta
hressileg bók.
Fina hverfið. Það fór aldrei
svo, að Þorsteini Antonssyni tæk-
ist ekki að setja saman skikkan-
lega bók. Hún er um Gunna Tór,
Ásgeir Hannes og alla hina strák-
ana, lika Þorstein Antonsson.
Siðast en náttúrlega ekki sist:
Ljóö Sigfúsar Daðasonar. Ég
skrifaði ritgerð um Sigfús i
menntaskóla. Þarf frekari vitna
við?
2.
Ég ætla að leyfa mér að nefna
fyrst bók eftir Hugh Kenner, hún
heitir Ulysscs og gefur meöal
annars gagnlegar upplýsingar
um magamál Leópolds Bloom.
I Smiley’s People sannar Le
Carré rétt einu sinni hæfileika
sina til að velja sögupersónunum
flott nöfn, i henni kemur við sögu
Mr. Murgatroyd.
Bókársins — fyrir sjálfum mér
— er reyfari og það ekki vegna
þess hann sé góður: The Island
eftir Peter Benchley.
Jóhann Hjálmarsson,
Morgunblaðinu.
1.
Spurt er um minnisstæðar bæk-
ur bækur. Ég hef satt að segja
ekki trú á þvi að margar bækur
ársins 1980 eigi eftir að verða
minnisstæðar. Ég gæti engu að
siður nefnt skáldsögu Ólafs
Gunnarssonar, Ljóstollur, sem er
athyglisverð saga i hrjúfleik sin-
um og vitnar um aukin tök höf-
undar á uppáhaldsviðfangsefni
sinu: misheppnuðum karakter-
um. Hrifning Ólafs af bandarisk-
um skáldsagnahöfundum er hon-
um ekki fjötur um fót heldur nýt-
ast áhrifin prýðilega.
Hannes Pétursson kemur ekki á
óvart með Heimkynnum við sjó,
en heldur sinu striki með hljóðlát-
Aöalsteinn Ingólfsson