Vísir - 25.02.1981, Blaðsíða 14

Vísir - 25.02.1981, Blaðsíða 14
Miðvikudagur 25. febrúar 1981 Miðvikudagur 25. febrúar 1981 „HER ER SAGA HVERJU HERRERGI’ Vísismenn heimsækia Vigdísi Finnboga- dóilur. lorseta íslands.að Bessastöðum //Þetta hús er i einu orði sagt yhdislegt", sagði Vig- dís Finnbogadóttir, forseti íslands, er hún visaði blaðamönnum Visis um salarkynni á Bessastöðum fyrir helgina. „i óveðrinu um daginn, þegar allt lék á reiðiskjálf i, sat ég hérna og hugsaði rheð mér að þetta hús hefði staðið af sér veður i 220 ár, og það hlýtur að hafa komið slikt verður hér áður. Já, það er gott að vera hérna". Við fengum okkur sæti við gamla ríkisráðsborðið í bókhlöðunni á Bessastöðum. Þar þekja merkar bækur flesta veggi og kjörgripir frá mörgum löndum eru geymdir jjar. Þegar við komum i heimsókn var Vigdis að semja ræðu, sem hún mun f lytja i veislu, sem Margrét Dana- drottning heldur forseta Islands i Kristjánsborgarhöll i kvöld. Þótt hún hefði þannig í mörg horn að líta vegna undirbúnings fyrir þessa fyrstu opinberu heimsókn sína, þá tók hún beiðni okkar um viðtal vel. Reyndar hefur hún þurft að sinna ótal beiðnum um viðtöl þá mánuði, sem hún hefur gegnt forsetastörf- um, en þær hafa verið frá erlendum blaðamönnum. „Ég verð að segja það eins og er, að ég býð þig hjartanlega velkominn hingað ekki sist vegna þess, að þú ert fyrsti blaðamaðurinn við íslenskt dagblað, sem óskað hefur eftir slíku viðtalf frá þvi að ég tók við em- bætti", sagði Vigdís. Hlýja fólksog virðing fyrir embættinu — Hefur þaö aö vera forseti tslands, reynst ööru visi en þú bjóst viö? „Þegar manni er att út i slikt ævintýri sem forsetakosningar eru, þá gerir maöur sér ekki fyrirfram nákvæma mynd af þvi hvernig starfiö veröur. En þaö er vissulega býsna einkennilegt aö vera allt i einu komin i þá aö- stööu, aö sitja I embætti, sem er fyrir okkur íslendingum öllum ei- litiö fjarlægt. Þaö sem mér þykir vænstum eftir aö ég tók viö þessu embætti er aö finna fyrir hlýju fólks og þeirri miklu viröingu, sem borin er fyrir embættinu. Þaö met ég mest.” — Finnst þér, aö eftir haröa kosningabaráttu hafi þjóöin sam- einast aö baki þér sem forseta allrar þjóöarinnar? , ,,Já, svo sannarlega, meö einni eöa tveimur undantekningum”. Mikil ásókn erlendra fjöl- miðlamanna — Erlendir fjölmiölar hafa mikiö fjallaö um forsetakjör þitt. Hefur ásókn af þeirra hálfu veriö mikil? ,,Já, ég hef veriö mjög elt af erlendum blaöamönnum. Þess hefur hins vegar veriö vel gætt aö enginn fái viötal við for- setann nema hann sé sendur út á örkina af ritstjóra sins blaðs, og þaö er reynt aö hafa gott eftirlit meö þvi hvaö er prentaö. En auö- vitað er til i heiminum fólk, sem brýtur þessa siðgæðisreglu og borgar kannski meira fyrir veik- leika einhvers staðar heldur en aö koma hingaö heim og sækja sér fréttir. Og þá skapast auövitaö sú hætta, að eitthvaö sé prentaö, sem okkur Islendingum mislfkar. En þaö verö ég aö segja, aö i öllum þeim mikla bunka blaöa, sem ég hef fengið meö greinum um þetta embætti og um tsland, þá er hvergi nokkurs staöar hall- aö hvorki á tsland né á mig per- sónulega nema i tveimur grein- um. I þeim tveimur tilfellum hafa menn tekiö sér frelsi til þess aö skálda upp orö, sem ekki hafa falliö, og okkur tslendingum ber aö gæta þess aö slikt komist ekki til skila á tslandi”. Auglýsing fyrir ísland — En almcnnt séö ertu ánægö meö þaö, sem birt hefur veriö er- lendis? „Já, i heild hefur þetta veriö mjög góö auglýsing fyrir Island. Forseti tslands hefur oröiö tilefni til þess aö blaöamenn hafa gert sér ferö hingaö heim, en hins veg- Texti: Elias Snæland Jónsson, rit- stjórnarfull- Myndir: Gunnar V. Andrésson, ljósmyndari ar er tsland sjálftsvo sérstætt, aö þegar þeir eru á annað borö komnir hingaö þá veröa skrif þeirra fyrst og siöast auglýsing fyrir landiö. Ég hef i þessum viötölum ein- beitt mér aö þvi aö tala um tsland, hvernig viö höfum lifað meö þessu landi og hvernig við höfum aö vissu leyti sigrast á landinu. Og þessi viötöl, sem birst hafa út um allan heim, hafa veriö skreytt myndum frá tslandi. Sá mikli póstur, sem berst embætt- inu frá útlöndum og er stílaður á mig, fjaljar yfirleitt um það, hversu gagnteknir menn hafa veriö af landinu sjálfu. Mér er tjáö, aö meira sé bókaö i Islands- feröir nú en áöur. Ég veit ekki hvort þaö er þessari landkynn- ingu aö þakka, en þaö skaöar okk- ur ekki, þegar viö eigum viö sam- gönguvandamál viö útlönd aö etja, aö fá hingað fleiri erlenda feröamenn.” Viðbrögð einstaklinga — Hefur þú oröiö vör viö viö- brögö almennings erlendis, t.d. þar sem sjónvarpsviötöl hafa veriö sýnd? „Já, heldur betur. Það var til dæmis sýnt sjónvarpsviötal 8. febrúar siöastliöinn i Frakklandi. Þetta var tiltölulega vel gerður þáttur, vegna þess aö þar var klippt til jafns saman viötaliö og myndir af landinu. Eftir sýningu þessarar myndar byrjaöi bréfa- hrúga aö berast enn á ný til lands- ins. Ætli þaö hafi ekki borist þá á annað hundraö bréf. Þaö sama geröist þegar viötalsþáttur kom I danska sjónvarpinu á nýársdag.” — Hvaö hefur veriö timafrekast i starfi þinu sem forseti? ,,Ég hef metnaö til aö gera þetta herbergi Grfms Thomsens aö sagnfræöi- stofu Bessastaöa”, segir Vigdis Finnbogadóttir, sem hér er stödd f her- bergi Grims. „Vegna þess að forsetakjöriö hefur vakið þetta mikla athygli erlendis, þá hefur bein skrifstou- vinna verið mjög timafrek. Viö erum öll einstaklingar, sem lifum I heiminum, og þaö er sjálf- sögö háttvisi aö svara bréfum, þessara einstaklinga en þaö hefur veriö feikilega timafrekt. — Er öllum bréfum svaraö? „Já, viö reynum að svara ein- staklingum eftir bestu getu, og eins bréfum frá alls konar samtökum erlendis, sem skrifa og óska eftir þvi aö ég veröi ræöu- maður hjá þeim eða verndari eöa eitthvaö slikt.” Að sinna okkur sjálfum „Þetta er fyrst og fremst skylduvinna. Skemmtilegri hliöin á embættinu er að sinna okkur sjálfum, og þar kemur skýrt fram þessi hlýja og virðing fyrir em- bættinu, sem ég minntist á áðan. Þaö koma fjölmargir til min og segja mér frá félagasamtökum sinum og starfsemi þeirra. Þetta fólk vill aö forsetinn viti hvaö er aö gerast I landinu. Og þegar félagasamtök eiga t.d. von á gest- um erlendis frá, þá vilja forráða- menn þeirra gjarnan kynna for- seta sinn fyrir þessum gestum, og gestina fyrir forsetanum. Þessi samskipti hefur mér þótt skemmtileg. Þá hefur mér þótt mjög skemmtilegt aö fá inn á borö til min allt prentaö mál á Islandi. Það er meö ólikindum hvaö prentaö er hér af alls konar blöö- um og timaritum. Ég hef ekki fyrr setiö við að lesa fjöldann all- an af slikum blööum, svo sem Vinnuna, Samvinnuna, Sjávar- fréttir, Sjómannablaðiö, Vest- firska fréttablaöiö og svo fram- vegis. Mér finnst alveg stórmerkilegt hvaö tslendingar eru lifandi þjóö og skapandi þjóö. Þvi hef ég kynnst vel i þessu embætti og ég er mjög stolt af þvi”. „Hef mikinn metnað fyrir hönd Islands" „Ég hef svo mikinn metnað fyrirhönd tslands”, hélt Vigdis á- fram. „Við megum ekki gleyma þvi, aö metnaöur er ekki neikvætt orö. Metnaöur er jákvætt orö. Og mér finnst aö viö höfum ráö á aö hafa metnað fyrir tslands hönd. Þótt við högum okkur kannski stundum eins og viö séum börn á fermingaraldri, þá er tsland alveg sérstakt. Aöeins 230 þúsund manna þjóö meö alla þessa list og alla þessa menningu. Þaö er sama hvar þú berö niöur i menn- ingarlegu tilliti, viö eigum topp- menn á öllum sviöum, og af þvi er ég feikistolt. Þegar ég á aö tala sem fulltrúi Islands erlendis, eins og núna stendur fyrir dyrum, þá finnst mér aö þaö sé einmitt vísm ■i 15 ^■■1 Vigdis Finnbogadóttir, forseti tslands, f móttökusalnum á Bessastöðum. A veggjum eru fslensk máf verk. þetta, sem megi komast til skila meöal annarra þjóöa. Þaö gerir okkur auövitað erfitt um vik aö koma þessu til skila erlendis, að viö erum á ööru tungumálasvæði. En við þurfum að stefna aö þvi núna að styrkja menn til aö koma til tslands til að læra islensku og búa með okkur og sjá hvaö hér er verið að skapa, sem heimurinn má gjarnan sjá og heyra lika.” Tengslin við fólkið — t kosningabaráttunni siöast- liöiö sumar var mikið rætt um nauösyn þess aö forsetinn heföi sem beinust tengsl viö almenn- ing. Hyggst þú t.d. fara i ferðalög um landiö i sumar? „Mig langar ákaflega til þess, og ein heimsókn út á land er reyndar þegar ákveöin. Ég mun fara á landsmót ungmennafélag- anna á Akureyri. En um opinber- ar heimsóknir i sýslur og héruö hefur ekki ennþá verið rætt. Hinsvegar kynntist ég svo mörgu fólki i sumar og þaö hefur oröiö til þess, aö fjölmargir, sem uröu persónulegir vinir minir, hafa ekki hikað viö að hafa sam- band. Ég tel það mikilvægasta hlutverk mitt aö vera með tslendingum.” — Það hefur þá ekkert boriö á þvi, eftir aö þú varst kjörin for- seti, aö fólk sé feimiö viö aö hafa samband? „Nei, nei, ég hef ekki ennþá hitt fyrir þann tslending, sem er feiminn viö mig”. — En er mikið um aö einstakl- ingar leiti til þfn meö vandamál sin? „Já, þaöermikiðum þaö, og ég hef mikið lært af þvi. En ég get ekki sagt aö ég hafi haft af þvi eAias Snæland Jónsson, ritstjórnarfulltrúi, ræöir viö Vigdlsi Finnbogadótt- ur, forseta tslands, I bókhlööunni á Bessastööum. Boröiö fremst á mynd- inni er þaö gamla borð, sem alltaf hefur veriö notaö viö rikisráösfundi á forsetasetrinu. Stóra keramikskáiin á borðinu er gjöf tii forsetaembættis- ins frá Finnlandi. mikla gleði, vegna þess aö þessi viötöl hafa sýnt mér aö vlöa á fólk I erfiöleikum á tslandi.” — Hefur þú einhver tök á aö hjálpa þessu fólki? „Ekki nema með þvi að ræöa málin. Viö búum I lýðræðis- og þingræöisþjóöfélagi. Þaö eru lýð- ræðislega kjörnir þingmenn, sem taka ákvaröanirnar, en ekki for- setinn, og dómsvaldiö veröur líka aö hafa sitt sjálfstæöi. Þaö væri til aö æra óstööugan ef forsetinn færi að blanda sér i málefni þess- ara aöila. En svo viröist sem aöeins þaö aö koma til forseta sins og segja frá sinum málum hjálpi mörgu fólki. Þaö viröist gefa þvi ákveö- inn styrk til aö horfast I augu viö vandamálin aö vita aö þetta em- bætti, sem er táknrænt fyrir okk- ur tslendinga, veit af vandamál- um þeirra.” „Það er saga hér í hverju herbergi" Og þá vikur talinu aö forseta- setrinu að Bessastööum og þeim viöbrigöum, sem þvi fylgdi aö flytja þangaö úr borginni. „Það er ákaflega sérkennilegt að þvi leyti, aö ég hef aldrei fyrr á æfi minni búiö nema svo sem tiu minútna göngu frá mlnum vinnu- staö”, sagði Vigdis. „Þaö tekur þess vegna miklu lengri tima aö komast i vinnuna nú en áöur. En þegar ég finn fyrir þvi, hversu langan tima þetta tekur, þá verð- ur mér hugsaö til allra þeirra, sem lifa viö þau kjör aö þurfa aö eyöa miklum tima til aö komast I vinnuna — bæði hérlendis og ekki slður erlendis, og þá veröur þetta smávægilegt i minum augum. — En Bessastaöahúsiö sjálft? „Þetta 220 ára gamla hús er i einu orði sagt yndislegt, og þaö er gott aö vera liérna. Þaö sem er svo ljúft viö þetta hús hér á Bessastöðum er, aö þaö er byggt eftir að Island fór að rétta úr kútnum. Fyrsti amtmað- urinn hér var Magnús Gislason, og húsið var byggt á hans tiö eða á árunum eftir 1760. Auövitaö eru sumir hlutar hússins frá siöari tlmum, en um þann hluta hússins, sem tilheyrir gamla timanum, má segja, aö þaö sé saga I hverju herbergi. Veggirnir hérna beinlinis anda sagnfræði. Undanfarið hef ég mikiö veriö aö hugsa um þá menn, sem hér hafa búiö, og lesa verk allra þeirra skálda, sem hér hafa veriö, Jónas Hallgrimsson, Benedikt Gröndal, Sveinbjörn Egilsson og slöast en ekki slst Grimur Thomsen — heimsmað- urinn, sem kom til íslands og settist aö hér á Bessastööum áriö 1868 og bjó hér til 1896. Ég hef mikið veriö aö velta þvi fyrir mér, hvernig þeir hugsuðu, og hvernig lif þeirra var hérna i æsku. Þeir hafa sett svip sinn á þetta setur bara með þvi aö hafa búiö hér. Og svo allt þaö mannlif sem veriö hefur á þessum staö. Og rómantikin hérna. Hugsaðu þér heybindingarnar úti á túni! Enda held ég aö margir hafi gengið sinn lifsveg annað hvort meö konu eöa karli eftir aö hafa kynnst hér á Bessastöðum.” Herbergi Gríms Thomsens — Er eitthvert herbergi hér á Bessastööum þitt óskaherbergi, ef svo má aö oröi komast? „Já, þaö er herbergi Grims Thomsens. Það er nú eitt her- bergi, en þvi var áöur skipt i tvennt. Þar bjuggu þau Þorgrim- ur og Ingibjörg, foreldrar Grims. Og mér er sagt aö Grimur hafi fæöst i innra herberginu og dáiö i fremri stofunni. Ég held mikiö upp á þetta her- bergi og vonast til að geta gert þaö aö sagnfræðistofu hér á Bessastöðum, svona álika og safn Jóns Sigurössonar á Hrafnseyi, meö teikningum og ljósmyndum úr fortlöinni og verkum skáld- anna i bókaskápum.” — Nú hlýtur hver sá sem býr hér aö setja sinn svip á staöinn. Hefur þú mótaö húsiö i þlnum stil? „Ég held aö þaö sé alveg óhjá- kvæmilegt. Viö þekkjum þaö úr daglega lifinu aö ef maöur flytur á milli húsa eöa I nýja ibúö þá raöar maöur kannski húsgögnun- um eilitið ööruvisi en maöur geröi á gamla staönum. Og ég er nú einu sinni húsfreyja og hef alltaf veriö, og auövitað hef ég sem hús- freyja hugsað um hvernig ég vil hafa ikringum mig. Mér þykir á- kaflega gaman aö vera hús- freyja”. Að meira heyrist í Norður löndum í hinum stóra heimi Vigdis lagði I morgun upp i slna fyrstu opinberu heimsókn og viö spuröum hana, hvort það heföi veriö sjálfgefiö aö Danmörk yröi fyrst á dagskrá. „Kannski ekki sjálfgefiö, en fyrir þvi er hefö, vegna okkar gömlu tengsla, aö Danmörk sé heimsótt fyrst. Og þaö gladdi mig mikiö aö þannig skyldi æxlast, aö Danmörk varð fyrst, og ekki siöur hvaö þessi heimsókn viröist hafa vakiö mikla athygli þar I landi.” — A hvaö munt þú leggja á- herslu I þessari heimsókn? „Ég mun leggja mesta áherslu á vinasamband þjóðanna og norrænt samstarf. Og einnig á þaö, sem hefur veriö mér kapps- mál I mörg ár I öllu starfi minu á norrænum vettvangi, aö mér finnst timi til kominn að þaö heyrist meira i okkur Noröur- landabúum úti i hinum stóra heimi. Nágrannaþjóöir okkar, t.d. Frakkar og Bretar sem ég hef haft mikiö samband við, vita svo ósköp litiö um okkur. Þeir sjá „Þetta er mesti dýrgripurinn I bókasafninu”, segir Vigdis Finnbogadóttir um bókina, sem hún heldur á. Þetta er bók eftir H.C. Andersen frá 1858 — „Nye Eventyr og fortællinger” — sem er árituð af höfundi til vinar sins Grims Thomsens. okkur fyrir sér sem eitthvaö hreint og fint og vel skipulagt þjóöfélagslega séö, en vita lítiö um aö hér sé lifandi og skapandi fólk. Ég mun tala fyrir tsland hvar sem ég get á jákvæöan hátt, og um leiö og ég geri þaö þá tala ég fyrir Norðurlönd vegna þess aö viö erum hluti af norrænni menn- ingu”. Hef haft minni tíma — Nú hefur þú mörg persónuleg áhugamái. Hefur þetta starf haft þau áhrif, aö þú hafir ekki getaö sinnt ýmsum áhugamálum, sem þú myndir eila hafa mikinn hug á aö sinna? „Þaö er þá helst aö þvi leyti aö ég hef haft ivið minni tima. Ég hélt reyndar þegar ég var leik- hússtjóri hjá Leikfélagi Reykja- vikur, að þaö væri varla hægt aö hafa meira aö gera, ásamt þvi aö vera húsfreyja, en enn sem komiö er hef ég haft enn minni tima i þessu starfi. En bað stendur allt til bóta, þvi ég held að þetta sé eins og hver önnur nýjung sem gengur yfir. Annars finnst mér þaö mjög sér- kennilegt, aö á árinu 1980 skuli þaö hafa vakið svona mikla athygli úti I heimi, aö kona var kjörin forseti tslands. Þaö hefur ekkert meö þaö aö gera aö þaö var ég. Ég haföi engan persónu- legan metnaö til aö fara I þetta embætti. Þaö er eins og hvaö annað sem gerist i lifi einnar manneskju”. — Heldur þú kannski aö þetta hafi veriö forlögin? Ertu forlaga- trúar aö þvi leyti? „Ég er kannski ekki forlagatrú- ar, en ég gleymi ekki fortiöinni. Þaö er einmitt þaö, sem ég er aö segja þegar ég minnist á allt þetta fólk, sem hér hefur búið, og einmitt þaö aö lifa meö fortiöinni finnst mér býsna gott”. „Ég neita að gefast upp" Aö lokum vikjum viö talinu aö ástandinu i islensku þjóöfélagi i dag og þeim mikiu vandamálum, sem stjórnmálamenn og aörir reyna aö leysa, oft aö þvl er virö- istmeölitlum árangri. Hefur Vig- dís trú á þvl aö okkur takist aö yfirstiga þessa erfiöleika án verulegra skakkafalla? „Já, ég get ekki annaö en haft þá trú”, sagöi hún. „Þaö er eitt af þvi, sem mér hefur tekist aö koma til skila úti I heimi, en kannski ekki hér heima, aö mér finnst svartsýni vera svo slævandi og bjártsýni þaö sem viö þurfum aö stefna aö. Ef viö litum ekki fram á viö meö baráttu fyrir batnandi heimi I huga, þá tel ég það vera uppgjöf i sjálfu sér. Og ég er þannig gerö aö ég neita aö gefast upp”. — tslendingar mættu þá hafa bjartsýnina meira aö leiöarljósi en þeir gera stundum? „Já, hvernig getum viö elskaö börnin okkar og aliö þau upp i kærleika, nema viö reynum um leið að hjálpa þeim til aö skilja heiminn á jákvæöan veg. Von- leysi er einmitt vandamáliö svo víöa i dag. Fólk er aö slæva sig á eiturlyfjum af þvi aö þaö trúir ekki á framtíöina. Viö fulloröna fókiö eigum aö hjálpa börnunum til aö hlakka til framtiöarinnar, en ekki kviöa fyrir henni. Þetta er kjarni þeirrar lifsskoö- unar, sem ég er svo oft spurö um hver sé i erlendum blaöaviötöl- um. Auövitað erum viö svo raunsæ aö viö vitum aö margt er erfitt i lifinu, en einmitt vegna þess aö viö erum raunsæ eigum viö aö nota þessa greind, sem viö höf- um, til þess aö vinna bug á erfiö- leikunum”. Þegar Vigdis hefur gengið meö okkur um salarkynni forsetaset- ursins kveöjum viö húsfreyjuna á Bessastööum og göngum út i vetrarkuldann, sem hefur gert landsmönnum nokkrar búsifjar aö undanförnu. Og viö minnumst oröa hennar, sem hæfa svo vel á þessum staö og gætu veriö mælt fyrir munn islenskrar þjóöar i ellefu hundruö ár: „Ég er þannig gerö, aö ég neita aö gefast upp”. —ESJ.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.