Vísir - 03.03.1981, Blaðsíða 14

14
VÍSIR
Þriöjudagur 3. mars 1981.
Þriðjudagur 3. mars 1981.
VÍSIR
15
Ýmislegt bendir til bess að hægt
verði að vinna raforku beint frá
sólinni um næstu aldamót:
ERUM VIB AÐ
MISSA AF LEST-
INNI í RAF-
ORKUMALUM?
Er hugsanlegt aö ísland, forðabúr orkunnar, verði ekki til eins mikils
gagns i orkumálum um næstu aldamót, eins og hingað til hefur verið talið?
Reyndar er þetta ekki i fyrsta sinn, sem spurning þessi kemur fram. Þegar
beislun kjarnorkunnar til virkjunar var orðin að raunveruleika, komu ein-
mitt slikar spurningar upp hér á landi, og menn töldu að Island, með sinar
vatnsaflsvirkjanir, yrði fljótlega ósamkeppnishæft við kjarnorkuverin. En
vatnsaflið hefur enn yfirhöndina. í dag snýst umræðan um beislun sólar-
orkunnar, þar sem ekki þykir óliklegt að stór hluti vestur Evrópu muni
hafa rafmagn sitt frá sólarorkunni, þar sem geislum sólar er breytt yfir i
mikróbylgjur.
Lesendum til fróðleiks, um
þessi mál leitaði Visir til þeirra
Hauks Tómassonar deildar-
stjóra hjá Orkustofnun og örn-
ólfs Thorlacius rektors Mennta-
skólans við Hamrahlið. Þeir
voru inntir álits á þvi hvort
vatnsaflsvirkjanir okkar stand-
ist sólarorkuvirkjunum snún-
ing.
Aöur en þeir tjá sig um þau
mál skulum við athuga þær hug-
myndir sem liggja að baki nýt-
ingu sólarorkunnar.
Ljósvirkjanir árið 2000
Grein birtist i Aftenposten 17.
febrúar siðastliðinn, þar sem
hugmyndum um virkjun sólar-
orkunnar er mjög haldiö á lofti.
Þar er þvi haldið fram að um
næstu aldamót veröi raforka
Evrópubúa aö mestu leyti feng-
in beint úr geislum sólarinnar.
Framtiðarskipulagið er sagt
verða það, að stöövar úti i
geimnum, sendi frá sér geisla
sólar niður til móttökustöðva,
sem umbreyti siðan geislum
þessum i nýtanlegt rafmagn.
Fjöldi erlendra fyrirtækja
hefur þegar unnið við rannsókn-
ir á þessum sviðum. Banda-
rikjamenn hafa komist hvað
lengst i þessum efnum, en einn-
ig má nefna að Frakkar og Hol-
lendingar ihuga þennan mögu-
leika gaumgæfiiega.
Hollenskt fyrirtæki Hydro-
manic, hefur þegar náð miklum
árangri við rannsóknir sinar og
tilraunir.
Sá tækjabúnaður, sem nauð-
synlegt er að sé staösettur úti i
geimnum, yrði fluttur þangað
með geimskutlum. Tækjunum
væri ætlað að taka við sólar-
geislum og senda þá i formi
mikrobylgja til ákveðinna staða
á jöröinni, þar sem móttaka
geislanna færi fram og um-
breyting i rafmagn ætti sér stað.
Sá er galli á gjöf Njarðar, að
bylgjur þessar geta reynst
hættulegar mönnum og um-
hverfi, og þvi þurfa móttöku-
stöövarnar að vera staðsettar
fjarri byggðum. Ekki er minnst
á i grein Aftenpostens, að fleira
kvikt sé á jörðinni en menn og
þvi vafamál hvort nokkurstaðar
megi senda slika geisla niður,
án þess að lifriki skemmist eða
raskist á einhvern hátt. En hug-
mynd Hydromanic er sú að nýta
syðri hluta Norðursjávar undir
móttökustöövarnar. Móttöku-
svæðið þarf að vera viðfeðmt,
en ýmis vandamál koma upp
um þaö hvernig staðsetja megi
móttökustöðvarnar á þessum
stað. Þegar þau vandamál eru
leyst, kemur kosturinn fram,
sem er hagstæð staðsetning
stöðvanna til miðlunar raf-
magns um Vestur-Evrópu.
Móttökustöðvarnar —
eyjar úti i hafi
Gifurlegur kostnaður mun
liggja i gerð móttökustöðvanna.
Hugmyndir Hydromanic eru
að i syðri hluta Norðursjávar
'Nútima Ikarus” kallaði einhver þetta framtiðartæki, flugvéi, sem knúin er áfram af sólarorkunni einni saman.
þar sem dýpt er um 27 metrar,
mætti gera flóð- eða varnar-
garða, og þurrka allstórt svæði
út frá meginlandinu. Einnig eru
hugmyndir um það að hlaða upp
eyjum á sömu slóðum, þar sem
móttökustöðvunum væri komið
fyrir. Benter á að Hollendingar
eru sérfræðingar á sviði gerða
varnargarða og telji þeir að-
geröirnar mögulegar, má telja
mjög liklegt að svo sé.
Fimm
mega-
þúsund
watta virkjanir
Orkan sem fengist frá slikum
„orkueyjum”, er i samræmi við
hinn mikla kostnað, sem lagður
yrði i fyrirtækið. Þannig yrði
framleiðslugeta nútimakjarn-
orkuvers aðeins smáræði miðað
við framleiðslugetu orkueyj-
anna. Rætt er um að hver sólar-
stöð framleiði 5 þúsund mega-
wött, sem samsvarar 5 stórum
kjarnorkuverum nútimans, eða
fimmfaldri áætlaðri orkufram-
leiðslu Islendinga um aldamót-
„VATNSORKAN ER HAGSTÆÐARI
- seglr Haukur Tómasson deiidarstjóri h]á orkustofnun
*»
„Ég held að það sé ekki
ástæða til annars en að ætia að
vatnsorka verði hagstæðari
orkugjafi en sóiarorkan. Virkj-
un á orku sólar, vindum, sjávar-
föllum og öldum, ailt er þetta
mun dreifðari orka en vatnsork-
an, og kostnaður við það að
safna henni saman er mjög
mikill. Vatnsorkan, sérstaklega
þegar fallið er mikið, er hins
vegar þétt orka og eölisfræöi-
lega er það mjög óliklegt að hún
standist öðrum möguleikum
ekki snýning”.
Þetta voru orö Hauks Tómas-
sonar deildarstjóra hjá Orku-
stofnuner við inntum hann eftir
þvi hver staða vatnsorkunnar
væri i samkeppni við aöra
virkjunarmöguleika. Haukur
tók þó fram að þeir hjá Orku-
stofnun væru ekki sérfræðingar
i málefnum er vörðuðu virkjun
á orku sólar, þar sem áhugi
þeirra bindist að öðrum þáttum.
Um möguleika sólarvirkjana
fyrirEvrópuum næstu aldamót
sagði Haukur:
,,Það er stutt til aldamóta, og
venjuleg tækni við orkufram-
leiöslu, sem er þrælreynd, hefur
aðdraganda 8 ár, sem ætti að
gefa visbendingu um þann
langa tima sem algjörlega
óreyndur hlutur þarfnast áður
en njóta má góðs af honum i svo
stórum stil. Það þarf mun lengri
tima til sliks en 20 ár.”
Orka send frá islandi
— Hvenær má þá áætla að
sólarorkan verði raunhæfur
möguleiki?
„Það er viða farið að gera til-
raunir með þetta en nýtni hefur
reynst mjög léleg. Orka þessi er
i eðli sinu ákaflega dreifð og
mun þess vegna alltaf kosta
mikið að safna henni saman.
Einungis með þvi að breyta ork-
unni yfir i varma næst sæmileg
nýting. Varðandi hugmyndir
um að senda mikrobylgjur úr
geimstöðvum, til jarðar, sýnist
mér um svipað mál að ræða og
eitt sinn var rætt hér á landi. Þá
hugleiddu menn möguleika á
þvi að senda orkuna frá Islandi
Aætlað er að við Hrauneyjarfossvirkjun verði hægt að framleiöa 70 megawött á þessu ári en 1982 verður önnur vél tekin I gagnið,
virkjunargeta Hrauneyjarfossvirkjunar árið 1982 verður 140 megawött.
„Það er mjög óliklegt aö vatns-
orkan standist öðrum
virkjunarmöguleikum ekki
snúning” sagði Haukur Tómas-
son deildarstjóri hjá Orkustofn-
til annarra heimsálfa i gegnum
gerfihnött,sem staðsettur yrði
útiigeimnum. En vandinn er sá
að orkan tapast að mestu leyti i
sendingu. 1 þvi dæmi var reynd-
ar um það að ræða að geisli var
sendur upp i hnöttinn og siðan
niður aftur i gegnum gufuhvolf-
ið. 1 hinu dæminu væri nýtni lik-
lega helmingi betri þar sem
sendingin væri aðeins úr geimn-
um og niður i gegnum gufu-
hvolfið.
Ég tel mig geta fullyrt að fyrir
okkur Islendinga sé málið ekki
áhugavert, þar sem við höfum
enga sól þegar mest er orkuþörf
og jarðvarminn er enn liflð nýtt-
ur”, sagði Haukur Tómasson.
OrkuDörf islendlnga um aidamót:
Samsvarar einu nú-
tima Kjarnorkuveri
A tslandi eru nú virkjanir
sem framleiöa 668 megawött.
Vatnsaflsvirkjanirnar eru þar
langstærstar og framleiða 542
megawött, jarövarmavirkjan-
ir. eins og i Vestmannaeyjum
10 megawött en dieselstöðvar
geta framlcitt 116 megawött.
Samkvæmt upplýsinguni
Rúts Ilalldórssonar fulltrúa
hjá Orkustofnun hljóðar orku-
spáin upp á að um aldamótin
vcrði orkuþörfin 1105 ntega-
wött, en þar er ekki gert ráö
fyrir aukningu i stóriöju. 1 dag
er þörfin metin 534 megawött.
Orkuþörfin um aldamót er þvi
sambærileg við framleiöslu
eins nútimakjarnorkuvers.
Talið er að nú sé búið að
virkja um 12% af virkjunar-
möguleikuin, cn hámarksnýt-
ing hér á landi er metin til
38.000 gfgawattstunda. Hag-
kvæmast er taliö aö virkjað
verði sem samsvarar 28 þús-
und gigawattstundum. Nokk-
uð flókiö er að bera saman
gigawattstundirnar og mega-
wattafjöldan þar sein orkan
eykst meira en aflið.
„FULL ÁSTÆÐA
TIL ÞESS AÐ
TAKA SPANA
ALVARLEGA”
- seglr ðrnóllur Thorlacius rektor
Menntaskólans við Hamrahlið
„Það er ákaflega margt sem
orkar tvimælis i þessum málum
og ber aö athuga áður en hægt er
að fullyröa nokkuð um framtíð
ákveðinna orkugjafa”, sagði
örnólfur Thorlacius i samtali viö
blaðamann, er hann var spurður
um álit á því hverjir framtiðar-
möguleikar sólarorkunnar væru i
rafmagnsnotkun Evrópubúa.
örnólfur benti á að meðal þess
sem orkaði tvimælis væri hversu
mikið heildarmagn af nýtanlegri
oliu væri i heiminum, og einnig
það hver orkuþörfin verði.
„Það er alveg ljóst að eins og
við i hinum þróuðu löndum notum
bæði orku og hráefni, og ef stefnt
væri að þvi að koma öllum á þetta
sama tæknistig, þá munu orka og
hráefni ganga til þurrðar á ör-
skömmum tima. Hins vegar er
mjög sennilegt að við verðum að
breyta þjóðfélaginu á þann hátt,
að við notum orku og hráefni i
minni mæli en við gerum i dag.
Þá er spurningin hversu vel
okkur takist til við að draga úr
þörfinni. Einnig má benda á að
olia og kol eru viða einu orku-
lindirnar sem menn hafa, annað
en sólarorka af einhverju tagi, en
slik efni eru ekki aöeins nauðsyn-
leg sem orkugjafi, heldur einnig
ef við ætlum að halda þessu
tækniþjóðfélagi gangandi, þvi kol
og olia eru ákaflega verðmæt
uppspretta af hráefnum, sem not-
uð eru i margþætta hluti aðra en
til orkugjafar.
Það er þvi full ástæða til þess að
taka þessa spá nokkuð alvarlega,
þannig að ef ekki verður snúið við
á þeirri braut sem við erum á i
dag, þá er ljóst að við sitjum uppi
með fáa aðra orkugjafa en sólar-
orkuna”, sagði örnólfur
Thorlacius
Varðandi virkjun • beint úr
sólarorkunni, nefndi örnólfur að
lengst hefðu menn komist i að
hita~vatn með sólarsellum djg-að
viða væri slikt orðið raunhæfur
möguleiki. A húsþökum er
ákveðnum ljósnæmum hellum
komið fyrir, sem hiti siðan vátn
til upphitunar i húsum. Sama má
gera við aðra hluti og má þar sér-
staklega benda á að Bandarikja-
menn hafa gert tilraunir með að
knýja rafhreyfla áfram með
sólarljósinu, og fyrir nokkru sið-
an tókst mönnum að fljúga flug-
vél með slikum tækjabúnaði, þar
sem sólarorkunni var samtimis
breytt i orku sem knúði hreyfil
vélarinnar áfram, og undrið
flaug. Tæknin er þvi komin á það
stig að breyta sólarorku beint yfir
i rafstraum, en alltaf þarf langan
tima til þess að gera slika tækni
hæfa til almenns reksturs.
„Eins og dæmið er sett upp i
þeirri grein, sem þú nefnir, þá tel
ég fullvist að ekki sé alveg komið
að þvi að menn ráði við að beina
sólarorkunni niður úr i gegnum
gufuhvolfið, með ákveðnum
mikrobylgjum.Lengst hafa menn
komist i að nýta sólarorkuna i
geimferðum þar sem ekki þarf að
horfa-i kostnaðinn” sagði örnólf-
ur. Gehnstöðvar og gerfitungl,
sem ætlað er að vera lengi úti i
geimnum,geta verið á braut mun
lenguren rafhlöðurendast. Þvi er
tækjabúnaður miðaður við það að
takavið sólarorku og breyta i raf-
orku til þess að knýja tækja-
búnaðinn áfram. Tæknin er þvi
fyrir hendi, en i dag er hún gifur-
lega dýr og orkufrek.
— Er ástæða til þess að óttast
að vatnsorka islendinga viki fyrir
sólarorkuvirkjunum?
„Viðhorf manna til slikra
vangaveltna hafa breyst á siðustu
áratugum. Ég minnist þess að um
1960 var almennt talið að kjarn-
orkuver myndu leysa vatnsorku-
verin af hólmi, og má þar nefna
að þegar veriö var að ræða fyrst
um Þjórsárvirkjanir, þá ræddu
menn alvarlega um það aö slikar
framkvæmdir væru að verða um
seinan, þetta væri siðasti mögu-
leikinn til þess að komast að hag
kvæmum orkusölusamningum,
þar sem atómstöðvarnar yrðu
teknar.við innan skamms. En
eins og þá var bent á sem mótrök
viö þessum vangaveltum, þurfa
vatnsorkuverin ekki að kaupa
sinn orkugjafa. Stofnkotnaöur
þeirra er að visu dýrari en kjarn-
orkuveranna, en þar þarf orku-
gjafinn að framleiða og endur-
nýja, auk þess sem umhverfisleg
vandamál hafa komið upp varö-
andi kjarnorkuverin.
Þvi virðast vatnsorkuverin
vera hagkvæmari en nokkur ann-
ar virkjunarmöguleiki i dag, svo
ekki sé nú minnst á framtiðar-
möguleika gufuaflsvirkjana”,
sagði örnólfur Thorlacius.
„1960 var almennt taliö aö kjarnorkuverin myndu leysa vatnsorku-
verin af hólmi”, sagöi örnólfur Thorlacius rektor, og umsjónar-
maöur sjónvarpsþáttarins Nýjasta tækni og visindi.