Morgunblaðið - 21.04.2004, Qupperneq 10

FRÉTTIR
10 MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
„ÞAÐ er því miður staðreynd, þrátt fyrir að
margt hafi lagast, að konum er enn þann dag
í dag mismunað á grundvelli kynferðis síns,“
sagði Margrét Einarsdóttir, lögmaður og
varaborgarfulltrúi, á fundi Landsnets sjálf-
stæðisfkvenna, í Iðnó í gær. Sagði hún að
með núgildandi jafnréttislögum, þ.e. lögum
um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og
karla, sem samþykkt voru samhljóða á Al-
þingi vorið 2000, væri verið að útfæra nánar
það gríðarlega mikilvæga mannréttinda-
ákvæði stjórnarskrárinnar að óheimilt væri
að mismuna fólki á grundvelli kynferðis.
„Það er því miður ennþá of mikið um það að
konum séu greidd lægri laun, eingöngu af því
að þær eru konur og að gengið sé fram hjá
mjög hæfum konum við stöðuráðningar eða
stöðuhækkanir og minna hæfur karlmaður
ráðinn í þeirra stað. Í þessu felast brot á
grundvallarmannréttindum kvenna og það
þarf í lögum að banna þessa háttsemi og veita
konum raunhæf úrræði til að halda þá ábyrga
fyrir lögum sem brjóta á þeim með slíkum
hætti,“ sagði hún enn fremur.
Sigríður Anna Þórðardóttir alþingismaður
talaði á sömu nótum. Hún sagði að við þyrft-
um að horfast í augu við þá staðreynd að hér
ríkti ekki jafnrétti í reynd. „Og meðan svo er,
er algjörlega fráleitt að halda því fram að við
þurfum ekki á jafnréttislögum að halda hér á
landi.“
Margrét og Sigríður Anna voru frummæl-
endur á fundi sjálfstæðiskvenna í gær en
þriðji fyrirlesarinn var Kristinn Már Ársæls-
son, stjórnarmaður í Heimdalli. Hann mælti
gegn jafnréttislögunum og rökstuddi þá
ályktun stjórnar Heimdallar að nema ætti
lögin úr gildi. Hann lagði m.a. áherslu á að
lögin væru það sem hann kallaði jafnstöðu-
lög, en jafnstaða væri það þegar áhrif, völd og
staða einhverra hópa, til dæmis kynja, í þjóð-
félaginu væru jöfn. „Jafnstaðan nær þannig
mun lengra en jafnrétti,“ útskýrði hann, en
jafnrétti er, sagði hann, það að engum manni
sé mismunað af löggjafanum vegna einhverra
þátta á borð við aldur, kyn eða kynþátt.
Kristinn sagði að slagorðið: „Minna en
helmingur er ekki jafnrétti“, væri lýsandi
fyrir markmið um jafnstöðu, það væri á hinn
bóginn ekki lýsandi fyrir jafnrétti. Hann
sagði að margir tryðu því að jafnstaða gæti
orðið að veruleika í jafnréttisþjóðfélagi. Það
væri þó ekki sjálfgefið. „Það er ekki gefið fyr-
irfram að völd, áhrif og stöður í samfélaginu
skiptist jafnt á milli kynjanna.“ Hann sagði
að kyn ætti ekki að vera verðleiki, sem miðað
væri við, til dæmis við ráðningar. Umrædd
jafnréttislög gerðu hins vegar ráð fyrir því,
þ.e. að kyn væri ákveðinn verðleiki. Kristinn
sagði að í stað laganna væri nær að einblína á
það sem hann kallaði formgerð samfélagsins;
talað væri um að í henni væri eitthvert ferli í
gangi sem mismunaði konum frekar en körl-
um. „Ef það er markmið laganna að vinna
gegn þessari formgerð þá er mjög ólíklegt að
þau nái því.“ Uppeldi barna og félagsmótun,
sagði hann, hefði mun meiri áhrif á formgerð
samfélagsins en lög.
Á jákvæð mismunun rétt á sér?
Á eftir framsögum fóru fram almennar um-
ræður um jafnréttislögin og sýndist sitt
hverjum. Einkum var rætt um 22. gr. jafn-
réttislaganna, sem kveður á um bann við mis-
munun á grundvelli kynferðis. Af þeirri grein
hefur svo verið leidd reglan um jákvæða mis-
munun, eins og Margrét Einarsdóttir benti á,
og kvaðst hún reyndar setja spurningar-
merki við það ákvæði. „Í jákvæðri mismunun
felst,“ sagði hún, „að ef karl og kona sem
sækja um starf teljast eftir faglegt mat á
hæfni þeirra vera jafnhæf þá eigi að ráða
konuna ef konur eru í minnihluta í viðkom-
andi starfi en karlinn ef karlar eru í minni-
hluta.“ Hún bætti því við að þetta væri ekki
ákvæði um kynjakvóta eins og margir vildu
meina.
Margrét sagði að til væru rök bæði með og
á móti jákvæðri mismunun. Hún kvaðst þó
ekki ætla að fara nánar út í þau rök. „En ég
hef þó áhyggjur af að þetta ákvæði hafi skað-
að konur meira á vinnumarkaði en það hefur
hjálpað þeim. Og ég tel því að ef Heimdallur
hefði í ályktun sinni t.d. bara lagt til að af-
nema ætti jákvæða mismunun þá hefði það
verið málefnalegt og ágætt sjónarmið inn í
jafnréttisumræðuna. En því miður gekk
stjórnin mun lengra og hvetur í ályktun sinni
þingmenn til að nema hreinlega lögin úr gildi,
líka ákvæðin sem eru einungis sett til vernd-
ar því að ekki sé gengið fram hjá hæfari kon-
um við stöðuveitingar, hvort sem er hjá hinu
opinbera eða á almennum vinnumarkaði, ein-
göngu vegna þess að hún er kona.“
Einn fundargesta tók fram í umræðunni að
hún væri á móti jákvæðri mismunun. Hún
kvaðst eiga son og dóttur sem hefðu haft jöfn
tækifæri til menntunar og til að ná árangri.
„Þegar þau standa frammi fyrir því að sækja
um starf, þá er hún valin af því að hún er
kona, en honum hafnað,“ sagði hún og taldi
það óréttlátt: „Við eigum ekki að hegna ungu
fólki bara vegna þess að staða kvenna er slak-
ari í dag heldur en við vildum.“
Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir, annar fund-
argestur, benti á skertan hlut kvenna í at-
vinnulífi, í stjórnmálum og í fjölmiðlum.
Spurði hún frummælendur hvort þessi rýri
hlutur kvenna væri birtingarmynd þess að
við værum ekki búin að ná raunverulegu jafn-
rétti eða hvort hann væri birtingarmynd þess
að konur væru síður hæfar en karlar.
Margrét sagði í svari sínu að það væri aug-
ljóst að ungar konur væru ekki minna hæfar
en ungir karlar. Sagði hún ástæðuna fyrir
rýrum hlut kvenna margþættan. „Ég held að
hluti af skýringunni sé sá að konur þurfa enn
þann dag í dag að leggja sig enn harðar fram
en karlar og sanna sig enn þá meira til að
komast jafn langt og þeir. En ég held að með
fæðingarorlofslögunum og breyttu viðhorfi
muni þetta lagast. Ég held að svarið við þess-
ari stöðu felist ekki í jákvæðri mismunun,“
ítrekaði hún.
Kristinn sagði það rétt að jafnstöðu hefði
ekki verið náð; sums staðar væru konur í
minnihluta og sums staðar karlar. „Ég held
að við náum að breyta þessari stöðu best með
því að einbeita okkur að formgerð samfélags-
ins,“ sagði hann.
Sigríður Anna sagði það fráleitt að ungar
konur væru minna hæfar en ungir karlar.
„Það er algjörlega fráleitt,“ sagði hún enda
væru þær komnar með nákvæmlega sam-
bærilega menntun og karlar. Sigríður Anna
gerði síðan jákvæða mismunun að umtalsefni
og spurði: „Hefur henni yfirhöfuð verið beitt í
ríkum mæli? Ég tel að það sé alls ekki svo. Ef
hún hefði verið virk og henni beitt í ríkum
mæli, þá hlytu ýmsir hlutir að líta töluvert
öðruvísi út í dag.“
Sigríður velti því einnig fyrir sér hvað það
væri í samfélaginu sem leiddi til þess að kon-
ur væru minna sýnilegar í stjórnmálum, í at-
vinnulífi og í fjölmiðlum. Hún sagði að það
hlyti að vera eitthvað sem lægi mjög djúpt í
viðhorfum okkar og uppeldi. „Ég er ekki viss
um að það verði raunverulegar breytingar
fyrr en við náum tökum á þessum hlutum,“
sagði hún enn fremur.
Eru jafnréttis-
lögin úrelt?
Jafnréttislögin voru rædd á fundi Landsnets sjálfstæð-
iskvenna í Iðnó í gær. Arna Schram fylgdist með um-
ræðunum en skiptar skoðanir voru á fundinum.
arna@mbl.is
RÍKISSAKSÓKNARI krafðist sak-
fellingar og refsiþyngingar yfir
tveimur sakborningum í málverka-
fölsunarmálinu svokallaða þegar
málflutningur hófst fyrir Hæstarétti
í gær. Ákærðu eru Pétur Þór Gunn-
arsson og Jónas Freydal Þorsteins-
son, sem hlutu 6 og 4 mánaða skil-
orðsbundið fangelsi í héraðsdómi í
júlí 2003. Verjandi Péturs Þórs
krafðist frávísunar málsins og sýknu
til vara, en verjandi meðákærða flyt-
ur varnarræðu sína í dag, miðviku-
dag.
Sakarefnið fyrir Hæstarétti hefur
verið skorið talsvert niður frá því á
héraðsdómsstigi og varðar nú 48
meintar falsanir á verkum meistara
íslenskrar myndlistar á 20. öldinni.
Fyrir héraðsdómi voru ákærðu sótt-
ir til saka fyrir fjársvik og skjalafals
vegna 102 mynda með því að hafa
falsað eða látið falsa málverkin og
selt þau sem verk íslenskra listanna
á borð við Ásgrím Jónsson, Jóhann-
es S. Kjarval, Nínu Tryggvadóttur
og fleiri.
Bogi Nilsson ríkissaksóknari taldi
hin meintu brot ákærðu skaðleg fyr-
ir viðskipti á listaverkamarkaðnum
og bætti við að vegna mikils umfangs
hefði háttsemin skaðað íslenska
lista- og menningarsögu. Ríkissak-
sóknari taldi framburð ákærða Pét-
urs Þórs í málinu hafa yfir sér tals-
verðan ósennileikablæ og sagði
ákæruvaldið ekki fella sig við sýknu
héraðsdóms af langflestum ákæru-
liðum. Taldi ríkissaksóknari að
ákærði hefði falsað, látið falsa eða
hafi mátt vita að umræd verk væru
fölsuð. Ekki væri bókhaldsgögnum
til að dreifa vegna viðskipta með þau,
en gera yrði kröfu til þess að menn í
viðskiptum héldu bókhald. Þá bæri
ákærði fyrir minnisleysi vegna við-
skiptanna og ómögulegt væri að fá
hjá honum gögn frá Gallerí Borg á
sama tíma og dönsk uppboðsfyrir-
tæki létu þau í té vandræðalítið. Þá
hefðu rannsóknir sýnt alkýð í olíu-
málverkum, sem þætti grunsamlegt
þar sem slíkt fylliefni hefði ekki ver-
ið komið fram á þeim tíma sem um-
ræddar myndir voru málaðar.
Segir að reynt hafi verið að
rýra réttarstöðu ákærða
Ragnar Aðalsteinsson verjandi
Péturs Þórs sagði í varnarræðu sinni
að ríkissaksóknari hefði reynt að
rýra réttarstöðu ákærða með því
m.a. að ekkert samráð hefði verið
haft við verjendur um aðgang að
gögnum. Þá hefði verjandinn haft
frumkvæði að því að koma viðbót-
arágripum málsins til Hæstaréttar
og þyrfti rétturinn jafnframt að líta
til allra gagna en ekki einvörðungu
viðbótarágripa, þar sem mikilvæg
sönnunargögn væru ekki í þeim.
Sagði verjandinn að sakarefnið nú
væri aðeins 38% af upphaflegu sak-
arefni frá því ríkislögreglustjóri
höfðaði málið og væri þessi minnkun
til marks um að ríkissaksóknari
gerði sér ljóst að ríkislögreglustjóri
hefði farið offari gegn ákærða í hér-
aðsdómi. Minnti verjandinn enn-
fremur á að ákærði hefði haft sýknu-
hlutfall upp á 96% í héraði.
Þá gagnrýndi hann að ríkislög-
reglustjóri skyldi velja út þrjú kærð
málverk árið 1998 og ákæra fyrir
þau, þrátt fyrir að að vera með tugi
kærðra verka í rannsókn, í því skyni
að fá leiðbeiningar hjá Hæstarétti
hvernig skyldi haga málssókn síðar
gegn ákærða. Ekki mætti hluta í
sundur rýmkuð brot og prófa sig
áfram gegn ákærða árum saman,
heldur ætti hann rétt á réttlátri
málsmerðferð og afgreiðslu sinna
mála í einu lagi. Með því að velja brot
og geyma önnur til síðari tíma og
ákæra hvað eftir annað væri verið að
brjóta á rétti ákærða og stíga stórt
skref í átt til lögregluríkis.
Þá gagnrýndi verjandinn máls-
meðferð á héraðsdómstigi með því
að vitni ákæruvaldsins hefði lesið
upp utanréttarskjöl og fengið hjálp
frá ákæruvaldi sem hefði veifað
gögnum framan í vitni. Þá hefði ekki
verið kallaðir til dómkvaddir mats-
menn til að meta málverkin heldur
hefði ákæruvaldið ráðið vitni sem
sérfræðivitni og greitt þeim fyrir
ráðgjöfina, ýmist persónulega eða
vinnuveitendum þeirra. Skipti þetta
milljónum króna. Þá væri þetta í
fyrsta skipi í lögreglurannsóknum
þar sem vitni og jafnframt starfs-
menn kærenda (listasafna) væru lát-
in veita sérfræðiráðgjöf um leið og
kærunum væri fylgt eftir. Þá hefði
ákæruvaldið beðið vitnin um tillögur
um rannsóknaraðgerðir og vitnin
unnið saman í hópum.
Verjandinn sagði framgöngu
ákæruvalds einkum hafa miðast að
því af fá sigur í málinu, enda hefði
rannsóknin kostað milljónatugi.
Hefði þetta haft í för með sér ítrekuð
brot á lögum um meðferð opinberra
mála, þar sem segir m.a að ákærandi
skuli vinna að því að hið sanna og
rétta komi í ljós og gæta jafnt að
þeim atriðum sem horfa til sýknu og
sektar.
Málflutningur saksóknara og verjanda í málverkafölsunarmálinu í Hæstarétti í gær
Segir meint
brot hafa
valdið skaða
Verjandi krefst frávísunar
Morgunblaðið/Jim Smart
Verjendur sakborninga við upphaf málflutnings í gær, Karl Georg Sigurbjörnsson hrl., Sigríður Rut Júlíusdóttir
hdl. og Ragnar Aðalsteinsson hrl. Málflutningur heldur áfram í dag, en þá ljúka verjendur málflutningi sínum.