Pressan - 14.11.1991, Blaðsíða 38

38
FIMMTUDAGUR PRESSAN 14. NÓVEMBER 1991
'Jh'ijar
ífidcHdltnf
|>jóððöguf
Strætisvagnabilstjóri
í.em ók strætisvagni í
Kópavogi á árum áöur
þótti ekki fljótur í ferðum.
Bilstjórinn, en hann hét
Jón, var mikill áhuga-
maður um allt sitt nán-
t sta umhverfi og lét
starfið trufla sig sem
minnst frá áhugamálun-
um sínum.
Jón átti til að stöðva
vagninn og ganga út fyrir
veg til aö svala forvitni
sinni, teldi hann sig sjá
eitthvað sem hann vildi
kanna betur. Á meðan
áttu farþegar hans ekki
annars kost en bíða í
vagninum þar til bílstjór-
anum þóknaðist að setj-
ast aftur undir stýri og
halda ferðinni áfram.
Af þessum sökum gat
það komið fyrir Jón að
vera lengi í ferðum og við
það bættist að Jón ók
varlega og fór hægt.
Hann átti í mestu erfið-
leikum með að halda
áætlun, án þess að hafa
af því nokkrar áhyggjur.
Farþegar hans voru
þessu vanir og gerðu fáar
athugasemdir. En vegna
alls þessa festist við Jón
uppnefni. Hann varávallt
kallaður Jón elding.
(Úr strætósögum)
Ungir menn á Selfossi
ákváðu eitt sinn að gera
félaga sínum grikk. Þeir
höfðu hugsað lengi um
hvað þeir gætu gert sem
félaginn yrði að hafa sem
mest fyrir.
Eftir langa umhugsun
og ótal hugmyndir stakk
einn þeirra upp á að þeir
auglýstu í DV eftir notuðu
fótanuddtæki og settu
símanúmer kunningjans
undir auglýsinguna.
Þeir gerðu þetta og við-
brögðin létu ekki á sér
standa. Fram kom að ís-
lendingar eiga mikið af
fótanuddtækjum sem
eru til sölu, því sími
mannsins þagnaði ekki í
tvo heila daga — og að
sjálfsögðu hafði hann
ekki fótanuddtæki til
sölu.
(Ur hrekkjarasögum)
Sagan segir að Jónas
Kristjánsson, ritstjóri DV,
hafi eitt sinn, í leiðara í
blaðinu sínu, sagt annan
hvern bónda á islandi
aumingja. Þessi skrif eiga
aö hafa valdið mikilli
óánægju, sérstaklega
meðal fólks til sveita.
Leitað var til Jónasar
vegna málsins og bauðst
hann til að leiðrétta þessa
fullyrðingu sína. í leiðara
fáeinum dögum síðar
skrifaði Jónas að annar
hver bóndi á íslandi væri
ekki aumingi.
(Úr blaöamannasögum)
og það er heldur betur byggt
og byggt yfir þá. Hrossin
þurfa líka að bíta og með tím-
anum verður þetta kannski
ekki síður vandamál.
Dagurinn hjá mér hefst
klukkan sex á morgnana, en
þá gef ég ánum. Síðan fer ég
í vinnuna og vinn í tíu tíma.
Eftir vinnu fer ég aftur upp í
fjárhús og sinni um ærnar og
hestana. Þetta er því heilmik-
ið stúss og í raun borga ég
með þessu, eins og fólk gerir
með áhugamálum sínum.
Engu að síður hefur fólk ver-
ið að öfundast út í þetta, pen-
inganna vegna.
Það má ekkert iengur fyrir
reglum og reglugerðum. Sem
dæmi um hversu rotið þetta
er, þá byggði ég mér örlítinn
reykhúskofa í kringum 1980.
Það er ógerlegt að hafa reyk-
húskofa nema rjúki og ég
hafði því ekki fyrr tekið hann
í notkun en allt var mætt á
svæðið, bæði lögregla og
slökkvilið. Frelsi einstaklings-
ins er ekkert lengur, það má
bókstaflega ekki neitt.
Mér finnst illa farið með
það fólk sem byggði landið
upp. Ég þekki mann hér í
Hafnarfirði sem á litla trillu
og skreppur út sér til gamans.
Nú eru þeir farnir að rukka
hann um krókaleyfi þessi tvö
skipti á sumri sem hann
skreppur á pollinn.
Mér finnst þetta vanvirða
við fólk sem er búið að skila
sínu og meira en það. í haust
var okkur tilkynnt í vinnunni
að öllum yrði sagt upp þegar
þeir næðu sjötugu. Þar sem
ég er fæddur 1922 og búinn
að slíta barnsskónum á ég því
ekki langt í það. Þá verður
gott að hafa dýrin til að halla
sér að," sagði Sigurbjörn að
lokum.
Þóra Kristin Ásgeirsdóttir
segir Sigurbjörn
Sigmarsson,
áhugabóndi og
bæjarstarfsmaðuT
,,£g var údur bóndi i
Skagafiröi og þegar ég neydd-
ist til ad hœtta búskap flutti
ég til Hafnarfjaröar," sagöi
Sigurbjörn Sigmarsson, bœj-
arstarfsmaöur og úhuga-
bóndi, í stuttu spjalli uiö
PRESSUNA.
„Eftir að ég flutti fannst
mér ekkert vera neins virði
lengur; ég var horfinn inn í
sjálfan mig, mokandi drullu
ofan í skurðum alla daga. Það
fór að lokum þannig að ég
fékk mér fimm kindur og
smám saman þróaðist þetta
upp í tuttugu kindur þegar
mest var. Þetta er því ekki
eiginlegur búskapur heldur
áhugamál, svipað og hjá
þeim sem hafa unun af því að
velta á undan sér kúlu í tíma
og ótíma," segir Sigurbjörn.
„Það fór þannig um bú-
skapinn í Skagafirðinum að
eftir að fjölskyldan stækkaði
fór ég að svipast um eftir
stærri jörð en við bjuggum þá
á bænum Stekkjarbóli, þar
sem ég hafði reist nýbýli, og
leikar fóru þannig að ég
leigði jörð til tiu ára og fékk
leigusamninginn síðan ekki
framlengdan eftir það. Ég var
þá með stórbýli á jörðinni,
sem hét Gröf, og engin jörð
íöl nema miklu smærri í snið-
um, svo ég varð að bregða
búi. Við hjónin eigum sex
börn, sem nú eru öll uppkom-
in, og yngsta dóttirin er orðin
bóndakona í Rangárvalla-
sýslu og ég er mjög stoltur af
því.
Bóndinn er í hjartanu.
Þetta virðist fylgja manni
meðan maður hefur aldur og
heilsu til. Mér virðist fólk hér
fyrir sunnan ekki hafa skiln-
ing á þessum málum og að
það haldi stundum að það
leysi einhver vandamál með
því að meina fólki að stunda
búskap þegar það á sér enga
aðra ósk. Maður fær svo mik-
ið út úr því innra með sér að
vera með dýrunum. Það er
yfirhöfuð alltaf mjög slæmt
fyrir fólk að neyðast til að
hætta búskap. Maður er
fæddur í sveitinni og alinn
upp með dýrunum, hvort
sem það eru kindur eða hest-
ar, og skoðun mín er sú að
meðan bændurnir hafa
heilsu til ættu þeir umfram
allt að fá að starfa við þetta.
Fólk á að vera þar sem því líð-
ur vel sjálfu, án þess að eiga
á hættu að vera rekið í burtu.
Ég finn sárt til með bændun-
um á Hólsfjöllum sem verið
var að flæma af jörðunum.
Sérstaklega eldri mönnun-
um.
Nú er smám saman verið
að taka fyrir allan áhugabú-
skap og á næstu árum stend-
ur til að rífa þessa fjárhúskofa
undir nýbyggingar. Maður
heyrir úr öllum áttum að fólk
vill eyðileggja þessa gömlu
hefð og ber fyrir sig gróður-
vernd. Mér hefur þó alltaf
virst sem sauðkindin græði
meira en hún eyðileggur. Við
erum núna þrjátíu félagar í
Fjárverndarfélagi Hafnar-
fjarðar og ætlum að standa
saman, og verði þessi kofa-
þyrping rifin er bara að
byggja nýja fjárhúsborg.
Ég held að þetta sé ómiss-
andi meðan maður fær að
vera í friði og svo hefur þetta
líka góð áhrif á börnin. Ég á
einnig þrjá hesta og það er
áhugamál sem er engum
þyrnir í augum. Síðastlið-
inn vetur komu yfir 1.000
hestar bara til Hafnarfjarðar
SJÚKDÓMAR OG FÓLK
Gallsteinar í sultukrukku
Einu sinni var ég kallaður
í vitjun í fjölbýlishús um
nótt. Ég leit á lítinn snáða
með hita, skrifaði út fúkka-
lyf og hraðaði mér á braut. Á
leiðinni niður stigann opn-
uöust dyr á fyrstu hæöinni.
Feitlagin. drukkin miðaldra
kona, í rósskræpóttum kjól
og svörtum skóm með
skökkum hælum, kom fram
og bað mig endilega að
koma inn. „Við sáum bílinn
þinn," sagöi hún, „fáðu þér
kaffi með okkur." Ég þekkti
hana frá heilsugæslustöö-
inni en þangaö hafði hún
iöulega komiö á liðnum ár-
um. Hún steig nokkur óstöð-
ug dansspor og dró mig inn
fyrir. Veisla var í fullum
gangi. Ég kastaði kveðju á
nokkra menn sem ég þekkti,
fékk mér bolla af kaffi og
settist. „Hvað er títt?” spuröi
ég vandræðalega eins og er
háttur ódrukkinna innan um
ölvað fólk. Enginn svaraði
en einhvers staðar inni í her-
bergi heyrðist maður reka
upp gól. Allt í einu barst mér
til eyrna hávær taktfastur
glymjandi. Frúin kom með
sultukrukku með nokkrum
kúlum í og hringlaði í gríð og
erg. „Vitiði hvað þetta er?“
spurði hún og hló hvellt og
gleðilaust. „Já, við vitum
það," svaraði maðurinn
hennar, sem hafði setið þög-
ull yfir blöndu af Genever í
jaffadjús. „Þetta eru þessir
helvítis gallsteinar þínir sem
þú glennir framan í hvern
rnann." „Þegi þú nú," sagði
konan og hristi steinana.
„Þú hefur ekkert vit á gall-
steinum." Hún kom auga á
mig og sagði: „Þakka þér
fyrir að senda mig á spítal-
ann, ég hef alltaf ætlað að
sýna þér úr mér gallstein-
ana." Hún hristi krukkuna í
takt við lag sem enginn
heyrði nema hún ein og fór
að gráta. Maðurinn hennar
reyndi að taka utan um hana
en hún sleit sig lausa, settist
í sófann og þrýsti glasinu
með gallsteinunum að
brjósti sér.
VERKIR OG ROPAR
Ég settist hjá konunni og
reyndi að hugga hana. Hún
hafði leitað til mín nokkrum
vikum áður vegna endurtek-
inna verkja í kviðnum undir
rifjaboganum hægra megin.
Auk þess hafði hún um langt
skeið kvartað undan lofti í
maganum, ropum og vanlíð-
an eftir máltíðir. Síðan fór
hún að fá slæm verkjaköst í
kviðinn, aftur í bak og upp í
öxl. Stöku sinnum kastaði
hún upp og kvaldist af ógleði
ef hún borðaði eitthvað feitt.
„Hvað veldur þessum verkj-
um?" spurði hún, þegar hún
kom til mín og við höfðum
fengið það staðfest með óm-
skoðun að hún væri með
gallsteina. Ég skýrði út fyrir
henni hvernig gallið, sem
líkaminn notar til að melta
fitu, myndaðist í lifrinni og
geymdist í gallblöðrunni.
Þegar fita kemur í melting-
una dregst gallblaðran sam-
an, gallið fer niður í görnina
og sinnir þar hlutverki sínu.
Aðalefnið í galli er kólesteról
og gallsteinar stafa oftast af
því að það fellur út. Smám
saman verður gallblaðran
full af steinum og þá dregur
hún sig illa saman og melt-
ingarvandræði verða mjög
áberandi. Verkirnir, sem
fylgja þessum sjúkdómi.
stafa af því að lítill steinn
festist í útfærsiugöngum
blöðrunnar og veldur sárs-
auka þegar blaðran dregur
sig saman. Gallsteinar eru
algengir og er talið að lið-
lega 10% fullorðinna hafi þá
í einhverri mynd. Þeir eru al-
gengari í konum en körlum,
liggja í ákveðnum ættum og
sjúkdómar í lifur, offita, blóð-
sjúkdómar, snögg megrun
og sykursýki valda aukinni
tíðni. Feitlögnum konum á
miðjum aldri, sem eignast
hafa eitthvað af börnum,
virðist sérlega hætt við gall-
steinum.
ÓÞARFT LÍFFÆRI
Gallsteinar eru greindir
með ómun á lifur og gallveg-
um, sem mjög hefur rutt sér
til rúms á síðustu árum. Áð-
ur fyrr var gefið litskugga-
efni sem safnaðist fyrir í
blöðrunni og tekin röntgen-
mynd. Ómun gefur betri
mynd af ástandi gallveg-
anna og er hættulaus rann-
sóknaraðferð. Einu sinni
voru flestir með gallsteina
skornir upp og gallblaðran
fjarlægð. Nú er reynt að
meta i hverju tilviki hvort
steinar valdi svo miklum
óþægindum að aðgerðar sé
þörf. Endurtekin verkjaköst.
mikil óþægindi, gula og
sýking í gallvegum leiða yf-
irleitt til þess að gallblaðran
er fjarlægð. Fólk virðist þola
það ágætlega að missa gall-
blöðruna en gallgangarnir
víkka.til muna eftir aðgerð-
ina og taka við hlutverki
gallblöðrunnar.
GALLSTEINAR í
BANKAHÓLFI
Hún sat með gallsteinana
sína í sultukrukku, drukkin á
blettóttum kjól og grét. „Ég
hefði aldrei átt að giftast
þessum manni." sagði hún,
„hann heimsótti mig varla á
spítalann." Hún þagnaði og
grét hljóðlega. Ég stóð á fæt-
ur og kvaddi konuna. Hún
rétti mér sultukrukkuna
með gallsteinunum og
sagði: „Viltu koma þeim fyr-
ir í bankahólfi. Mér finnst
þessir gallsteinar vera það
eina sem ég á. Þeir eru hluti
af mér." Hún grét beisklega
og staulaðist inn á klósett til
að kasta upp. Mér fannst
hælarnir á skónum hafa
skekkst enn meira. Ég tók
frakkann minn og laumaðist
út. „Hvenær verður hægt að
skera úr fólki óhamingjuna
og leiðindin?" hugsaði ég
spekingslega með mér. Ég
setti gallsteinana í hanska-
hólfið á bílnum mínum og
gleymdi þeim þar. Nokkru
síðar seldi ég bílinn og gall-
steinarnir fóru með í kaup-
bæti. Konuna sá ég aldrei
framar.