Pressan - 20.02.1992, Blaðsíða 38

38
FIMMTUDAGUR PRESSAN 20. FEBRÚAR 1992
Þrátt fyrir aukið atvinnuleysi er erfitt að manna störf sem þykja illa launuð, líkam-
lega erfið eða óþrifaleg. Aukið streymi erlends vinnuafls til landsins endurspeglar
ákveðna þróun sem hefur orðið í atvinnumálum og vekur upp þá spurningu hvort
hér sé að myndast nýr þjóðfélagshópur. Hópur sem tekur að sér lítt eftirsótt störf
sem Islendingar veigra sér við að stunda. Einskonar negrar Islands.
„Þjóðerni skiptir mig ekkl meginmáli heldur hvort fólk er viðkunnanlegt eða ekki,“ segir Elsie
frá Filippseyjum.
Streymi erlends vinnuafls
til landsins jókst jafnt og þétt
allan síðasta áratug. Megin-
ástæðu þess er að finna í
þeirri einföldu staðreynd að
eigendur ísienskra fyrirtækja
hafa séð sig knúna til að ráða
útlenda vinnukrafta í lausar
stöður. í langflestum tilfellum
hefur allt verið reynt til að fá
íslendinga til vinnu en hvorki
gengið né rekið, þrátt fyrir it-
ítrekaðar tilraunir. Niðurstað-
an er, og hefur verið, að oft er
ógerningur að fá innlenda
starfskrafta í störf sem flokk-
ast sem lágt launuð, líkam-
lega erfið eða óþrifaleg. Svip-
aður veruleiki og blasti við
nágrannaþjóðum okkar fyrir
nokkrum áratugum.
í ljósi þessarar þróunar í at-
vinnumálum velta menn því
fyrir sér hvort hægt og róiega
sé að myndast þjóðféiagshóp-
ur sem ekki var hér fyrir?
Hópur manna og kvenna
sem ganga í þau störf sem ís-
lenskir starfskraftar fást af
einhverjum ástæðum ekki til
að stunda? Þetta er veruleiki
sem er þekktur meðal vel-
flestra iðnvæddra þjóða
heims og hefur valdið því að
minnst eftirsóttu störfin eru
mönnuð erlendu vinnuafli.
EFTIRSPURN MEST
í FISKVINNSLU
Eftirspurn eftir erlendu
vinnuafli hér á landi er lang-
mest í fiskvinnslu, en ákveðin
svæði á landinu komast
hreinlega ekki af án þess.
Verksmiðjuiðnaðurinn hefur
einnig sóst eftir útlendini>um
og samanstendur sá hópur
fyrst og fremst af konum.
Hótel og veitingastaðir hafa
heldur ekki farið varhluta af
þessari þróun og er töluverð-
ur hópur útlendinga starfandi
á þeim vettvangi. Sammerkt
er með þessum störfum að
ekki hefur tekist að manna
þau íslenskum starfskröftum.
Atvinnuleyfi eru af þeim
sökum einungis veitt ef víst
þykir að ekki er hægt að
manna stöður á annan máta.
A síðustu tíu árum hefur veit-
ing þeirra smáaukist ár frá
ári, en lengi vel voru afgreidd
að jafnaði um 1.200 leyfi á
ári. Árið 1987 jókst eftirspurn
mikið, tala veittra leyfa hefur
tvöfaldast og reyndust 2.210 á
liðnu ári. Inni í þeirri tölu eru
að vísu endurnýjanir, en auk
þessa hóps er á vinnumark-
aðnum töluvert af fólki sem
þegar hefur hlotið íslenskan
ríkisborgararétt og svokall-
aða svarta vinnu er að sjálf-
sögðu ekki að finna í opinber-
um gögnum.
PÓLVERJAR OG
AUSTURLENSKAR KONUR
Þeir sem hingað hafa kom-
ið eru af ýmsu þjóðerni, en
áberandi eru þó konur frá
Austurlöndum fjær og nýlega
hefur orðið mikil aukning á
fjölda Pólverja. Menn og kon-
ur með annað ríkisfang eru
minna áberandi.
„Ein aðalsérstaðan er að
hingað hefur komið mikið af
Pólverjum á síðasta ári," sagði
Óskar Hallgrímsson hjá at-
vinnumálaskrifstofu félags-
málaráðuneytisins. ,,At-
vinnurekendum líkaði
snemma við þá og menn fóru
að sækjast eftir þeim. Þá dró
úr innflutningi annars staðar
frá.“
Pólverjarnir hafa yfirleitt
komið í hópum frá ákveðn-
um svæðum heimalands síns
og til að nálgast þessa starfs-
krafta hafa atvinnurekendur
ýmist leitað beint út eða sam-
landar þeirra hérlendis hafa
haft milligöngu um komu
þeirra. Pólverjar hafa dreifst í
margvísleg störf og þykja af-
bragðs starfskraftar.
Einn hópur fólks kemur frá
Asíulöndunum og eru konur
þar í meirihluta. Þær hafa
mikið ráðist í störf í verk-
smiðjum og þvottahúsum, en
einnig á veitingahúsum.
Margar þeirra eiga hér þegar
fjölskyIdur, eru sjálfar í hjóna-
bandi eða eiga skyldmenni í
slíkri stöðu. Þessar konur eru
flestar ófaglærðar.
KVÓTI Á VINNUSTAÐI
,,Á síðustu árum hafa eink-
um komið hingað konur frá
Austurlöndum fjær og má
segja að það sé eini skil-
greindi hópurinn sem hægt
er að tala um,“ sagði Halldór
Grönvold hjá Iðju, félagi verk-
smiðjufólks. „Við höfum
starfað eftir einfaldri vinnu-
reglu, sem er á þá leið að ef
um fjölskyldutengsl er að
ræða eða vinnustaður sýnir
fram á að ekki sé annar til að
taka vinnunni sjáum við ekki
forsendu fyrir því að neita
viðkomandi um atvinnu-
leyfi."
Viðhöfð er svokölluð óop-
inber kvótaregla, sem felst í
því að reynt er að dreifa fólk-
inu á vinnustaði. Á þann hátt
er verið að fyrirbyggja að
meira en tíu til fimmtán pró-
sent starfsmanna á hverjum
stað séu erlendir. Iðja hefur
105 virka erlenda meðlimi á
félagssvæði sínu.
Halldór sagði að ekki væri
nóg að fá fólk inn í landið,
heldur þyrfti það að samlag-
ast menningu og læra að
þekkja hér siði og venjur. Það
er svipuð stefna og hefur ver-
ið fylgt víða annars staðar og
er reynt að hafa forgöngu um
námskeiðahald sein sérstak-
lega er ætlað fólki sem kem-
ur til að starfa í landinu. Slík
kennsla hefur nú verið við
lýði í tvo vetur hérlendis, en
einnig hefur verið um það
rætt hvort verkalýðshreyf-
ingin gæti brugðist við með
einhverjum hætti.
e;ini umsækjandinn
OHÆFUR
Eftirspurn eftir konum til
að vinna í verksmiðjum er
töluverð og endurteknar til-
raunir til að ná inn innlendu
starfsfólki hafa lítinn árangur
borið. Halldór Grönvold
sagði það hafa breyst á und-
anförnum mánuðum og jafn-
framt hefði dregið úr ásókn
erlendra aðila til landsins.
Sagan reyndist önnur hjá
einni af stærri sælgætisverk-
smiðjum á höfuðborgarsvæð-
inu, en þar eru tíu erlendir
ríkisborgarar á launaskrá.
„Ráðningar hafa komið til
af því að erfitt hefur verið að
fá fólk. Bæði auglýstum við
og leituðum á ráðningarskrif-
stofur. Út úr því kom aðeins
einn umsækjandi, sem reynd-
ist óhæfur," sagði starfs-
mannastjóri fyrirtækisins.
„Sem dæmi má nefna að í
öllu þessu atvinnuleysistali
héldum við að það myndi
rigna inn umsóknum en
reyndin er sú að lítið hefur
verið leitað til okkar. Reyndar
hafa karlmenn hringt til okk-
ar, sem ekki var áður, en þeir
fara ekki í þessi störf sem við
köllum kvennastörf. Þau eru
verr launuð og karlmenn fást
ekki til að sitja við færiband."
SVIPUÐ LÍFSKJÖR OG
Á FILIPPSEYJUM
Elsie vinnur í verksmiðj-
unni og er ein fjögurra filipp-
eyskra kvenna sem þar
starfa.
„Ég hef dvalið hér nú í
fimm mánuði og mér líkar
vel. Vinnan hér er fín en
heima rak ég lítið fyrirtæki
með foreldrum mínum."
sagði Elsie. „Mig langaði til
að komast til annars lands og
kom hingað, því hér á ég
þrjár systur."
Systurnar eru allar giftar.
nema ein, sem starfar úti á
landi. En hvernig var henni
tekið?
„Okkur líður mjög vel og
hefur verið vel tekið af öllum.
Fólk er mjög viðkunnanlegt
en mér finnst skipta megin-
máli hvort fólk er almenni-
legt, ekki hvort það er frá Fil-
ippseyjum eða íslandi. Fyrir
mér eru Filippseyingar og Is-
lendingar sama fólkið."
Eftir vinnudag í verksmiðj-
unni aðstoðar Elsie eigin-
mann sinn, sem rekur lítið
fiskvinnslufyrirtæki. Hún
eyðir mestu af frítíma sínum
heimavið og hittir gjarnan
systur sínar eða aðrar konur
af sama þjóðerni. Hún talar
svolitla íslensku og ensku, en
segir að tungumálið hái sér
ekkert sérstaklega í sam-
skiptum við aðra.
„Systir mín var búin að búa
mig undir lífið á íslandi og
það eina sem kom mér því á
óvart var veðrið. Að öðru
leyti eru lífskjörin svipuð og
vinnuálag sömuleiðis, því Fil-
ippseyingar eru vanir að
vinna mikið."
SVARTA HAGKERFIÐ
ÞRÍFST
I hótel- og veitingarekstri
má víða sjá erlent starfsfólk.
„Það er engin spurning að
um aukningu umsókna hefur
verið að ræða síðustu ár,"
sagði Sigurður Guðmunds-
son hjá Félagi starfsfólks í
veitinga- og gistihúsumJ
Hann sagði atvinnuleysið
hafa breytt myndinni nokk-
uð, en fram að þessu hefði
þurft að manna uppvask að
stórum hluta með erlendu
vinnuafli þar sem íslendingar
fengjust ekki í þau störf.
„Það er einnig farið á bak
við okkur og ótrúlega mikið
um svarta vinnu í þessum
geira. en þetta heyrum við
um af orðspori. Sumir staðir
eru hreinlega reknir á svörtu
vinnuafli."
Fyrir skömmu var þess get-
ið í fjölmiðlum að Hótel Saga
hefði tekið pólska starfs-
krafta fram yfir íslenska. er
þar tóku til starfa átta stúlkur
við herbergjaþrif. En fengust
íslendingar til starfans?
„Okkar stóra vandamál er
að fá íslenskt starfsfólk í þess-
ar stöður." sagði Kristín Páls-
dóttir, starfsmannastjóri á
Hótel Sögu. „Undanfarin sex.
sjö ár hefur verið erfitt að fá
konur í þessi störf. Okkur
hélst hreinlega ekki á fólki.
bæði vegna þess aö vinnan er
frekar erfið og eins vegna
mikils vinnuframboðs annars
staðar. Ég fékk strax grænt
Ijós hjá öllum opinberum að-