Pressan - 04.06.1992, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR PRESSAN 4. JÚNÍ 1992
21
V I Ð H O R F
Lágkúruleg vinnubrögð
Og nú eru stúdentar aftur byrjaðir að
kvarta undan meðferðinni á sér. Alvöru-
gefnir fulltrúar þeirra birtast á skjánum á
hverju kvöldi. Mig langar hér til þess að
skoða eina röksemd þeirra. Hún er sú, að
almenningur eigi að greiða fyrir menntun
stúdenta, í stað þess að þeir geri það sjálf-
ir, vegna þess að almenningur njóti góðs
af menntun þeirra. Hún skili sér til þjóðar-
búsins. Land, þar sem menntunarstig er
hátt, sé betra en land, þar sem það er
lægra.
Þessi röksemd er auðvitað alls ekki út í
bláinn. Ég leyfi mér meira að segja að
fullyrða, að í henni sé harður sannleiks-
kjami. Góð menntun er gulli betri. En á
þessari röksemd er einn ofurlítill galli.
Menntun og skólaganga em sitt hvað. Út-
gjöld til skólagöngu em ekki um leið
nauðsynlega fjáifesting í menntun. Sumir
langskólagengnir menn em gersamlega
ómenntaðir. Og sumir óskólagengnir
menn em í senn víðsýnir og sannmennt-
aðir.
Ég nefndi hér í blaðinu um daginn tvö.
dæmi um það, að skólagengnir menn
þurfi ekki að vera menntaðir. Tveir stjóm-
málafræðingar sitja á Alþingi Islendinga,
þeir Olafur Grímsson og Einar Guðfinns-
son. Báðir hafa þeir gerst sekir um
ómerkilegt lýðskmm. Olafur rauk upp í
ræðustól, þegar forsætisráðherra hafði
varað við hagsmunaárekstri, þegar
STJÓRNMÁL
flokksformaðurinn Ólafúr skipti við sömu
auglýsingastofu og íjármálaráðherrann
Ólafúr. Sagði hann viðvömnina bera vott
um skítlegt eðli forsætisráðherra, eins og
hann orðaði það svo smekklega.
Einar Guðfinnsson rauk upp í ræðustól,
Jtegar forsætisráðherra hafði reifað hug-
mynd um að auðvelda mönnum aðlögun
að breyttum forsendum í atvinnurekstri,
og talaði af þjósti um það, að ekki mætti
flytja rrienn hreppaflutningum.
Én stjómmálaífæðingar em víðar en á
þingi. Stjórnmálafræðingurinn Herdís
Þorgeirsdóttir gefur út blaðið Heims-
mynd, sem hefur nú hvað eftir annað orð-
ið uppvíst að lágkúrulegum vinnubrögð-
um, þar sem allt er gert til að selja blaðið,
en ekkert tillit tekið til tilfmninga eða
hagsmuna einstaklinga.
Annað dæmið, sem ég hef í huga, er,
þegar Herdfs birti forsíðumynd af tveimur
piltum, sem skemmta á veitingastöðum
með því að koma fram og syngja í
kvennaklæðum, og hafði með hlakkandi
fyrirsögn: „Kynhegðun klæðskiptinga".
Én greinin inni í blaðinu reyndist hvorki
vera um kynhegðun né klæðskiptinga.
Hér villti Herdís um fyrir lesendum og
gerði piltana tvo að söluvöm.
Hitt dæmið er af myndartexta í nýjasta
hefti blaðsins, þar sem það er riíjað upp,
eins og ekkert væri, að maður á myndinni
Útgjöld til skólagöngu
eru ekki um leið nauð-
synlega fjárfesting í
menntun.
Sumir langskólagengn-
ir menn eru gersam-
lega ómenntaðir.
komst eitt sinn í kast við réttvísina. Hann
hefúr þó tekið út refsingu sína, og það er
ekki aðeins óviðeigandi, heldur beinlínis
ófyrirgefanlegt, að rifja málið upp á þann
hátt, sem þar var gert.
Því er við að bæta, að Herdís lætur
leigupenna sína hnýta í forsætisráðherra í
hverju blaði Heimsmyndar og segja af
honum tilhæfulausar slúðursögur. Olyg-
inn sagði mér, var viðkvæði Gróu á Leiti.
En á meðan skólagengið fólk virðist engu
betra en aðrir, og jafnvel miklu verra í öll-
um vinnubrögðum, er satt að segja lítil
ástæða til að kosta skólagöngu þess af al-
mannafé.___________________________________
Höfundur er lektor í stjórnmálafræöi.
MÖRÐUR ÁRNASON
EES — og hvað svo?
í svokölluðum Evrópumálum hefur
meirihlutaafstaða á Islandi verið tiltölu-
lega skýr síðustu árin. Flesta af þeim sem
nenna að hafa skoðun mætti kalla var-
fæma Evrópusinna. Þessi meirihluti vill
tengjast þróuninni í Evrópu einsog hægt
er án þess að fóma íslenskri sérstöðu, vera
með í efnahagsheild og menningarsam-
vinnu án þess að fóma fiskinum og án
þess að þurfa að taka við fyrirmælum að
sunnan. EES-viðræðumar hafa átt sér
bakstuðning í þessum meirihluta sem hef-
ur litið á þátttöku í Evrópska efnahags-
svæðinu sem hugsanlega lausn á þeim sí-
vanda smáþjóðar að vilja vera með án
þess að verða undir.
Til hliðar við meirihluta varfærinna
Evrópusinna hafa svo tveir smærri skoð-
anahópar látið í sér heyra. Annarsvegar
em hinir áköfu samvinnumenn sem
manni finnst stundum líta á EES sem
fýrsta skref að því að samstjóm evrópskra
teknókrata geti leyst h'fsþreytt fólk norður
við Dumbshaf undan þeirri raun að fást
við flókin vandamál. Hinsvegar er fýlk-
ingin gegn Evrópu þarsem menn beijast
ákaft gegn EES-samningum um efna-
hagssamvinnu og samfýlgd í félagsþróun,
en virðast oftast vera að beijast gegn ein-
hveiju allt öðm: ofveiði við Islandsstrend-
Helsta leiðin í slíkar
blindgötur er að líta á
EES-samningana nú
sem endanlega útgáfu
aftengslum okkarsuð-
ur á bóginn. Það er
samningurinn augljós-
lega ekki
ur, umhverfisspellvirkjum í veröldinni,
alþjóðaauðvaldinu eða þá Þýskalandi Ad-
olfs Hitlers. Auðvitað er þetta aldrei
svona einfalt.
Hinsvegar er sú hætta nú fýrir hendi að
varfæmir Evrópusinnar missi þá forystu
sem þeir þrátt fýrir allt (og meira að segja
Jón Baldvin í utanríkisráðuneytinu) hafa
haft í þessum Evrópumálum að undan-
fömu. Þar er margt komið undir þroska
pólitíkusa í stjóm og stjómarandstöðu.
Þeir geta látið stjómast af flokkslegum
skammtímahagsmunum í afstöðu til EES-
málsins. Alþýðuflokkurinn getur til dæm-
is haldið því ffam að hann hafi nú fundið
upp spánnýjar og höggþéttar almanna-
tryggingar, og stjómarandstaðan lýst yfir
heilögu stríði gegn EES á bæði þjóðleg-
um nótum og kvenlegum.
Helsta leiðin í slíkar blindgötur er að
líta á EES-samningana nú sem endanlega
útgáfu af tengslum okkar suður á bóginn.
Það er samningurinn augljóslega ekki,
hvað sem menn héldu og væntu við upp-
haf viðræðna, þar sem eftir nokkur ár
verður ekki til neitt Efta með EB í EES,
og skiptir þá ekki miklu hvað umsóknir
hinna Éfta-ríkjanna tefjast lengi í skúffúm
Evrópubandalagsins.
Samningurinn virðist líka gera ráð fyrir
mun meiri áhrifum EB- stofnana á efna-
hagssvæðinu en talað var um í upphafi,
og virðist af þeim ástæðum henta Islend-
ingum illa sem frambúðarlausn í tvíbýli
við Evrópubandalag uppundir tuttugu
ríkja án stuðnings af fýrri samstarfsríkjum
í Efta. Hinsvegar er fullyrt úr flestum átt-
um að viðskiptalegir ávinningar af samn-
ingnum séu ótvíræðir, og það er lítil
ástæða til að leggja trúnað á hryllingssög-
ur um væntanlegar stórinnrásir erlendra
fjánnagnseigenda.
Já eða nei, svaraðu strax! — er ekki
vænleg leið til að fá vit í þær EES-sam-
ræður sem menn verða nauðugir viljugir
að demba sér útí í sumar. Það var þess-
vegna skynsamlegt sem Einar Karl Har-
aldsson sagði í Mogganum um daginn að
áður en menn svara til um EES þarf að
setja niður fýrir sér hvemig menn ætla að
hafa þetta jDegar EES er búið að vera, —-
sem verður sennilega á næsta kjörtíma-
bili. Hvort það á að ganga í EB einsog
norskir blaðamenn segja að Jón og Jón
séu að hugsa um, eða hvert á ella að stefna
í þeim samningum sem sjálfsagt er að
hefja á næstunni við bandalagið hvemig
sem EES snýst og skoppast.
Stjórnarskráin er mikilvægt mál, og
buddan líka. Hinsvegar sýnast langtíma-
hagsmunir krefjast þess nú af stjómmála-
mönnum og almenningi að afstaðan til
EES-samningsins mótist fýrst og fremst
af því hvaða markmiðum á að ná í næstu
samningalotu við EB- veldið, af þvíhvort
gefúr okkur betri vígstöðu síðar, að sitja
hjá eða taka þátt í því stutta gamni sem á
að kalla Evrópskt efnahagssvæði.
I rauninni á meirihluti hinna varfæmu
Evrópusinna ekki að segja já eða nei við
Evrópsku efnahagssvæði fyrren það er
ljóst hvemig á að svara spumingunni:
EES — og hvað svo?____________________
Höfundur er islenskufræöingur
FJÖLMIÐLAR
Fréttir utan faxtœkisins
Fréttastofa Stöðvar 2 á hrós skilið fýrir
röð af úttektum á einstökum málum sem
birst hafa á undanfömum vikum. Þær
hafa reyndar verið mismerkilegar. En
þessar fréúaskýringar lífga upp á ffétta-
tímann og síðast en ekki síst bera þær
með sér að fréttastofa Stöðvarinnar sætti
sig ekki við að láta ráðherra og talsmenn
hagsmunahópa segja sér hvað sé í frétt-
um þann daginn eða hinn.
Það er nefnilega ótrúlega sjaldgæft að
blaða- og fréttamenn leiti sjálfir frétta.
Langstærstur hluti fréttanna í flestum
fjölmiðlum er það sem blaðamönnum er
rétt á blaðamannafundum, það sem sagt
er í þinginu, það sem sent er út á fréttatil-
kynningum eða lekið með öðmm hætti í
blöðin.
Allt er þetta góðra gjalda vert. Það er
hins vegar aumt þegar blaðamenn fara að
trúa því að þetta sé sá raunveruleiki sem
þeir eigi að endurspegla. Það sem ekki
komi fram á blaðamannafúndum eða út
úr faxvélinni sé tilbúningur einn.
Ég man að einn fféttastjóra Morgun-
blaðsins átti vart orð til að lýsa vanjxíkn-
un sinni á röð greina og frétta sem ég
skrifaði fýrir DV fýrir nokkrum árum um
offjárfestingu í íslenskum fýrirtækjum.
Þetta fannst honum ekki fréttaefni. Eng-
inn (og átti líklega við ráðhena eða tals-
menn hagsmunahópa) hefði sagt þetta og
um þetta hefði enginn blaðamannafund-
ur verið haldinn.
Síðar opinberaði Morgunblaðið J)essa
fféttastefnu sína með því að fjalla ekki
um ffamboð Davíðs Oddssonar til for-
manns Sjálfstæðisflokksins fýrr en hann
hafði sjálfur lýst því yfir og gott ef ekki
verið kosinn líka. Tilkynning þar um hef-
ur sjálfsagt komið á faxinu, sem er
gluggi Moggans út í raunveruleikann.
Það sýnir best hversu steríll Mogginn
er að úttektir hans á sunnudögum eru
undantekningarh'tið lengri útgáfur á rúll-
andi fféttum vikunnar á undan. Það heyr-
ir til undantekninga ef sunnudagsmenn
Moggans finna sér efni að fjalla um sem
ekki er jtegar búið að gera góð skil ann-
ars staðar.
En fleiri fjölmiðlar fylgja þessari
stefnu. Fréttastofa Ríkissjónvaipsins seg-
ir til dæmis aldrei nýja frétt, þar sem
fréttatími hennar er síðast á dagskrá á
kvöldin og fréttamenn hennar sækja
aldrei út fýrir mið blaðamannafúndanna
og faxtækisins. DV hefur fféttaskotið og
áhugamál ritstjóranna til að blanda sam-
an við hina hefðbundnu rútínu ásamt
dugmiklum löggu- og dómstólablaða-
mönnum.
Með úttektum sínum er fréttastofa
Stöðvar 2 að bijótast út úr jxjssari ffétta-
skömmtun ríkisvaldsins og hagsmunaað-
ilanna. Og nú, Jiegar gúrkan vofir yfir, er
það vænlegri leið til að þreyja sumarið en
landsbyggðar- og gróðurfarsfféttir Ríkis-
sjónvarpsins.
GunnarSmári Egilsson
„Ég er mjög sár
og varð fyrir mikl-
um vonbrigðum
enda tel ég mig
hafa unnið vel
með nemendum
ogsýntþeim til-
litssemi, bœði í
vetur og í þessum
viðrœðum um út-
hlutunarreglur. “
Gunnar Birgisson lánari.
'úí. ý>e-tíc\. avíX efdfdC
„Þegar við tökum svona lán
göngum við út frá því að borga
það til baka.“
Sindri Sindrason
framkvæmdastjóri.
P
ýó,
-teÁÁn
c\.c) C
ýcI f.c\.t.?.cctC
„Ég fer ekki með fullt og ótak-
markað umboð til Ríó til að
skrifa undir hvað sem er.“
Eiður Guðnason
umhverfisvænn ferðalangur.
ccti ixevcScct-
fuc\.ccrc
Ac\.f.áro~1,(n.CtA.týu.í.
„Ég saka leiðtoga Votta Jehóva
um ábyrgðarleysi og að hafa gert
mig að dómara og böðli.“
Joseph Wilting
svikari.

isckd e.’i.u, cyccr
ýPc Cý>\sC?
i.cý
„Við stóðum í Jjeirri trú að ekki
myndi draga til tíðinda án jjess
að Ragnheiður ræddi við Rann-
veigu.“
Össur Skarphéðinsson
þingsmali.
óf,Cy>tc\, tö-cp.Lcv?
„Við segjum að Fiskveiðasjóður
sé eign sjávarútvegsins Jxitt í lög-
um standi að hann sé eign ríkis-
sjóðs.“
Kristján Ragnarsson
sægreifi.
P cvt) fve,-f-t)C uvcitt
CVCrtcV tdcf.tCt'CCC
■þccte.cp.t
„Þetta mun vera í fýrsta skipti,
svo kunnugt sé, líklega um alla
veröld, að notaðar séu vélskóflur
við fomleifauppgröft og upp-
gröfturinn stundaður í ákvæðis-
vinnu enda eftirtekja af fom-
minjum í samræmi við það,
þ.e.a.s. nær engin.“
Þorleifur Einarsson
jarðfræðingur.