Pressan - 11.06.1992, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR PRESSAN ll.JÚNÍ 1992
15
Steingrímur Hermannsson.
Með ólíkindum hversu mörgum
mistökum nafn hans tengist.
stofnuðu Hlutabréfasjóð og At-
vinnutryggingasjóð til að forða
fjöldagjaldþrotum. Eftir að sá
síðarnefndi er búinn að lána
tæpa ra'u milljarða í sjávarútveg-
inn. Og áður en þorskafli verður
skorinn frekar niður. Það er
dijúgt meira en umtalaður niður-
slöirður á þorskveiðum.
DÝRÍBÚRUM
I fyilstu sanngimi þá voru þeir
búnir að uppgötva þetta. Að
þorskurinn myndi ekki endast að
eilífu. Þess vegna prófuðu þeir
loðdýraræktína. Engum þóttí sú
hugmynd snjallari en Steingrími
Hermannssyni, sem öðmm leng-
ur hefúr verið efnahagsmálaráð-
herra. Það var eiginlega ekki fyrr
en hann uppgötvaði fiskeldið
líka að fölva fór að slá á min-
kinn.
En þá var það of seint. Starfs-
menn hans í Byggðastofnun
voru búnir að sannfæra hann. f
skýrslu sem stofnunin gaf út í
ársbyijun 1987 var því spáð að
um þetta leyti yrðu loðdýrabú
orðin nokkur hundruð og ásettar
læður samtals um tvö hundruð
þúsund á ári, svona sirka. Og
Stofnlánadeild landbúnaðarins
yrði búin að lána um það bil átj-
án hundruð milljónir króna í dýr-
in.
Þetta stóðst nokkum veginn.
Stofiilánadeildin er búin að lána
sautján hundmð milljónir, læð-
umar em tæplega fjömtíu þús-
und við síðustu talningu og búin
innan við eitt hundrað. Þar fyrir
utan hefur Framleiðnisjóður lagt
til tæpan milljarð og Ríkis-
ábyrgðasjóður er í ábyrgð á þijú
hundmð milljónum tíl viðbótar.
Nefnd á vegum landbúnaðarráð-
herra hefur lagt til massívar
skuldaniðurfellingu og Ríkis-
endurskoðun hefur varað við
óhjákvæmilegum afskriftum.
En það máttí reyna. Það máttí
líka reyna fiskeldið. Það byijaði
á svipuðum tíma og loðdýra-
ræktin, en eftir fimm ár skuld-
uðu fiskeldisfyrirtæki rúmlega
tíu milljarða, einn tíunda þess
sem allur sjávarútvegurinn
skuldar nú. Mest af því hjá bönk-
um og opinberum sjóðum, sem
mikil hætta er á að sé tapað fé.
Loðdýrin og fiskeldið vigta
sumsé svipað og fjömtíu prósent
þorskveiðiskerðing í eitt ár. En
erþetta allt Steingrími að kenna?
Það er auðvitað freistandi að
segja já, en þá væmm við að taka
heiðurinn af mönnum á borð við
Matthías Bjamason, Ólaf Þ.
Þórðarson, Karvel Pálmason,
Stefán Guðmundsson, Pálma
OG MILLJ-
ARÐARHÉR
OGÞAR
Þeir eru fleiri
sem hafa nokkra
milljarða á sam-
viskunni. Man
einhver eftir flug-
stöðinni sem húrr-
að var upp í mikl-
um flýtí í tæka tíð
fyrir alþingis-
kosningar 1987?
Hún fór reyndar
bara þijá milljarða
fram úr áætlun,
sem er h'tíð á land-
búnaðarmæli-
kvarða, en mikið
fyrir Matthías A.
Mathiesen, sem á
endanum ber
ábyrgð á ævintýr-
inu.
Flugstöðin
skuldar ríkinu þijá
og hálfan milljarð króna. Lánin
em að vísu afborgunarlaus þar tíl
á næsta ári, en flugstöðin er þeg-
ar í vanskilum með vextina.
Miðað við óbreyttan rekstur
stöðvarinnar er vonlaust að
nema helmingur skuldarinnar fá-
ist greiddur. Það kostar ríkið um
1,7 milljarða. Það er nokkmm
sinnum það sem sjúkrahúsunum
var gert að spara í ár. Og um
hundrað milljónir á hvem mánuð
sem Matthías var utanríkisráð-
herra.
Um þessa flugstöð fóm einu
sinni flugvélar Amarflugs. Sér-
stakur áhugamaður um rekstur
þess var Steingrímur Hermanns-
son, sem hélt því í loftínu með
aðstoð ríkissjóðs í nokkur ár.
Brotlendingin kostaði ríkissjóð
þrjú hundmð milljónir beint í
kröfum sem varð að afskrifa, eft-
ir að flugvél og húseignir hafði
verið selt.
Annar Reyknesingur hefur af-
greitt frá sér nokkra milljarðana.
Ólafur Ragnar Grímsson sat í
stjóm Landsvirkjunar þegar lagt
var af stað í fjárfestíngar upp á
milljarðatugi tíl að framleiða raf-
magn sem ekki selst. Hann segist
vita benir núna. Hann vissi líka
betur þegar hann skrifaði hundr-
að milljóna króna tékka haustíð
1989 fyrir draugaskip sem aldrei
hefúr sést. Hann sá tíl þess árið
1983 ásamt félaga sínum Eyjólfi
Konráð Jónssyni (sem líka var
áhugamaður um fiskeldi) að rík-
ið ábyrgðist lán til að hægt væri
að finna Gullskipið á Skeiðarár-
sandi sem sagt er frá þjóðsög-
unni. Landsbankinn lánaði, fékk
ekki borgað og ætlaði að setja fé-
lagið í gjaldþrot. Sem fjármála-
ráðhenra borgaði Ólafur Ragnar
bankanum kröfuna upp á hundr-
að milljónir. Það fé er týnt. Skip-
ið er ekki fúndið.
Raunvemlegt skip, nýr Her-
jólfur, sigldi til hafnar í Vest-
mannaeyjum í vikunni með
laumufarþega í lestinni. Það er
750 milljóna króna lántaka sem
ríkið ber ábyrgð á. Ríkisendur-
skoðun lyfti gula spjaldinu í
haust og sagði útreikninga benda
tíl þess að rekstur skipsins stæði
aldrei undir afborgunum af
þessu láni. Þar með félli það á
ríkissjóð og fyrir það má líklega
þakka þingmönnum Suðurlands
með Þorstein Pálsson í broddi
fylkingar.
Dæmin em of sorglega mörg,
stór og smá, tíl að þau verði talin
upp hér.
VOND HAGSTJÓRN
I sumum tilfellum er ósann-
gjamt að gera einstaklinga
ábyrga fyrir milljörðum sem só-
að er. Þeir vissu stundum ekki
betur—eða vildu ekki vita.
Arið 1978 \wTómas Amason
fjármálaráðherra í seinni rfkis-
stjóm Ólafs Jóhannessonar. Þá
var ákveðið að fella niður sölu-
skatt á matvælum. Þetta var hlutí
af efnahagsaðgerðum og sam-
komulagi við launþegahreyf-
ingu, enda þýddi þetta lækkun
vísitölu upp á ein 2,6 prósent. I
krónum talið tapaði ríkissjóður
árlega beint 1,3 milljörðum á nú-
virði. í reynd þýddi þetta hins
vegar að söluskattskerfið varð
hriplekt og heildartap ríkissjóðs
vegna undanskota í söluskatti
var mælt í milljarðatugum.
Lausatök á ríkisfjármálum em
önnur illmælanleg stærð ef
reikna á út hversu miklum
skaða þau hafa valdið. Þensla,
erlend skuldasöfhun, háir vextir
innanlands — allt em þetta hlið-
arverkanir sem veikt hafa stöð-
una enn ffekar. Og áhersla á að
auka framleiðslu frekar en
framleiðni, framleiða meira
fremur en að framleiða hag-
kvæmar.
Hagspekingar halda ffam að
verðbólga ein og sér dragi úr
hagvextí. Það hefúr ekki verið
reiknað út hversu mikið verð-
bólga síðustu tuttugu ára kostaði
okkur, burtséð frá neikvæðum
raunvöxtum, ónýtu verðskyni og
öðmm fylgikvillum. Hver svo
sem talan er, þá á stóran hlut í
henni ríkisstjóm Gunnars Thor-
oddsen, sem skildi við í þeirri ill-
ræmdu 130 prósenta verðbólgu.
Gunnar hafði sem iðnaðarráð-
herra í annarri ríkisstjóm komið
á koppinn fyrirtækjum á borð
við Sjóefnavinnsluna, sem kost-
aði ríkissjóð á endanum 250
milljónir. En hann hafði aðstoð í
Jón Sigurðsson. Milljarðarnir í At-
vinnutryggingasjóð dugðu skammt.
sinni eigin ríkisstjórn, þegar
hann kom verðbólgunni í þriggja
stafa tölu. Þar vom nefnilega
innanborðs reyndir menn eins og
Svavar Gestsson og — þetta
hlýtur að vera tílviljun — Stein-
grímur Hermannsson.
“ Karl Th. Birgisson
Lúðvík Jósepsson. Hleypti afstað
fjárfestingum sem gleymdist að
skrúfa fyrir.
Jónsson, Halldór Blöndal,
Egil Jónsson, Eggert Hauk-
dal og Guðna Agústsson, svo
fáir séu nefndir.
LANDBÚNAÐURINGÓLFS
Sem vitanlega leiðir hugann
að landbúnaðinum. Þar hefur
fjárfesting síðastu mttugu ár ver-
ið umtalsvert meiri en í fisk-
vinnslunni. Kostnaður skatt-
greiðenda og neytenda er yfir-
leitt metinn í kringum tuttugu
milljarðar á ári — bein fjárútlát í
kerfið og kostnaðurinn við inn-
flutningshöftin. Það em svo sem
fimm hundmð milljarðar þegar
upp er staðið, ef sú tala hefúr ein-
hverja merkingu. En það em
fimmföld fjárlögin, til dæmis.
Eða fjömtíu prósent þorskveiða-
skerðing í 20 tjl 30 ár.
Það var ekki ffamsóknarmað-
ur með stómm staf sem ýttí þess-
um bolta af stað, heldur Ingólfur
Jónsson á Hellu, landbúnaðar-
ráðherra allan valdatíma Við-
reisnar. Hinir hafa reyndar verið
trúir meistaranum og oft heittrú-
aðri eins og aðrir lærisveinar.
Það em flestir þeir sömu og
nefndir em hér að ofan. I heild-
ina em þetta býsna margir millj-
arðar á mann.
AGNESI
Bragadóttur var sleppt
lausri á þjóðina eftir nokkra
hvfid og það var eins og við
manninn mælt; hausamir
byrjuðu að fjúka. Fyrstur
fór Gunnar Birgisson, en
Agnes sagði jið framboð
hans hjá VSI hefði bara
verið brandari. Hún
gleymdi reyndar besta
brandaranum, þegar Gunn-
ar þóttist hafa hætt við að
tekjutengja meðlagsgreiðsl-
ur til að koma til móts við
kröfur námsmanna! Auð-
vitað hafði Gunnar gleymt
því að samkvæmt dómi er
meðlag eign barnsins og
því utan valdsviðs LIN. En
það er önnur saga. Þau Jó-
hanna Sigurðardóttir og
QUÐMUNDUR
Arni Stefánsson fá sinn
skerf líka hjá Agnesi, enda
ljóst að þau gætu ekki bylt
ömmu sinni þótt mikið lægi
við - hvað þá Jónunum. Og
síðast en ekki síst fær Vig-
dís Finnbogadóttir sinn
skerf. En það er ekki hægt
að tala um Agnesi án þess
að nefna Gunnar Þorsteins-
son í Krossinum. Á eftir
efninu kemur amen. Gunn-
ar er búinn að mana Ólaf
Skúlason biskup fram á
vígvöllinn - segist hafa
fengið heldur kaldar kveðj-
ur frá Ólafi, sem þó ber
ábyrgðina á að hafa fermt
Gunnar á sínum tíma.
Svona er trúarlífið. En það
vildu margir vera í sporum
starfsmanna Borgarspítal-
ans, því hann
ÁRNI
Sigfússon ætlar að borga
þeim aukalega fyrir hve
mikið þeir hafa sparað. Ég
myndi treysta mér til að
spara heilan helling ef ég
fengi borgað fyrir það. En
potari vikunnar er tvímæla-
laust ffiippeyski fánaberinn
sem reyndi að drepa Coraz-
on Aquinb með íslensku
fánastönginni við setningu
ólympíuskákmótsins. Þegar
hann var gripinn í miðju til-
ræði sagðist hann bara hafa
verið að grínast þannig að
hann er að sjálfsögðu einn-
ig grínisti vikunnar. En
efnilegustu deilusmiðir vik-
unnar eru
ELLERT
B. Schram og Einar Sveins-
son sem þrátta um verðið á
Stöð 2 á sínum tíma.
Reyndar hefur deilan beinst
inn á ný svið því nú hefur
Ellert upplýst að Einar sé
ákaflega lélegur í að standa
í biðröðum. Einar vildi
nefnilega svara Ellert í DV
en þurfti að fara í hefð-
bundna biðröð þar. Það lík-
aði Einari ekki og fyrir
slembilukku slapp hann
strax í gegr.um röðina á
Morgunblaðinu og gat svar-
að fullum hálsi þaðan.
Tjáningarfrelsinu fullnægt.